κοινωνική δικτύωση και φιλία, βλ. https://www.schooltime.gr/2017/07/19/endeiktiki-anaptigmeni-ekthesi-likeiou-filia/
https://www.schooltime.gr/2017/01/21/i-diadiktiaki-filia-os-nea-morfi-sintrofikotitas/

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ' ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ Δ' ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β') ΔΕΥΤΕΡΑ 16 ΜΑΪΟΥ 2016 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΤΡΕΙΣ (3)

ΚΕΙΜΕΝΟ
Η φιλία
Η φιλία, δώρο ακριβό και ευτύχημα σπάνιο, έχει πανάρχαιους τίτλους ευγένειας. Την εχάρηκαν άνθρωποι εκλεκτοί, σε όλα τα γεωγραφικά και τα ιστορικά πλάτη της οικουμένης, και την εγκωμίασαν ποιητές, σοφοί, πολιτικοί με τον τρόπο του ο καθένας, αλλά όλοι με την ίδια συγκίνηση. Άλλωστε, εκτός από την καταγωγή της λέξης (που είναι κατευθείαν παράγωγο του κύριου για την «αγάπη» ρήματος: φιλείν), και μόνο το γεγονός ότι, για να τονίσουμε την εκτίμηση και την εμπιστοσύνη μας προς τα πιο οικεία μας πρόσωπα, δηλώνουμε ότι τους θεωρούμε «φίλους», μαρτυρεί πόσο ψηλά η κοινή συνείδηση τοποθετεί τη φιλία.
Τι είναι η φιλία; «Εύνοια», φυσικά, όπως λέγει ο Αριστοτέλης" να έχεις, δηλαδή, καλές διαθέσεις απέναντι σ' έναν άνθρωπο, να αισθάνεσαι στοργή γι' αυτόν, να επιζητείς την συντροφιά του και να θέλεις την ευτυχία του" να είσαι εύνους προς κάποιον και αυτός εύνους προς εσένα" να υπάρχει ανταπόκριση, αμοιβαιότητα στα αισθήματά σας, να τον αγαπάς και να τον τιμάς κι εκείνος, επίσης, να σε αγαπά και να σε τιμά. Γι' αυτό, όσο τρυφερές κι αν είναι οι σχέσεις μας με τα άψυχα, δεν λέγονται φιλία. Όταν αγαπούμε ένα άψυχο πράγμα, αυτό που αισθανόμαστε δεν είναι φιλία.
Μπορούμε να διακρίνουμε τρία είδη φιλικών σχέσεων, κατά τον Αριστοτέλη: «διά το χρήσιμον», «δι' ηδονήν», «διά το αγαθόν». Στην πρώτη περίπτωση, συνδεόμαστε μ' έναν άνθρωπο, επειδή ο ένας μας είναι στον άλλο χρήσιμος (για τις υποθέσεις, τις ανάγκες, τη σταδιοδρομία, τις πολιτικές φιλοδοξίες μας κ.τ.λ.). Στη δεύτερη, διατηρούμε στενές σχέσεις μαζί του, επειδή μας προξενεί ευχαρίστηση (είναι διασκεδαστικός, έξυπνος συνομιλητής, επιδέξιος συμπαίκτης κ.τ.λ.). Και στις δύο περιπτώσεις, «αγαπούμε» τον άλλο κι εκείνος μας «αγαπά» όχι για την ανθρώπινη ποιότητά μας, επειδή, δηλαδή, είμαι εγώ αυτός που είμαι και είναι εκείνος αυτός που είναι (κατά το σώμα και την ψυχή, το ήθος, το πνεύμα), αλλά επειδή κάτι άλλο περιμένουμε απ' αυτόν και αυτός από εμάς, ένα κέρδος (υλικό ή ηθικό) ή μιαν απόλαυση (την τέρψη της ευχάριστης συναναστροφής).
Του τρίτου είδους ο φιλικός δεσμός είναι η τέλεια, η ουσιαστική και ακατάλυτη φιλία. Τον κάνω συντροφιά, τον τιμώ, τον αγαπώ, με κάνει συντροφιά, με τιμά, με αγαπά, όχι επειδή περιμένω απ' αυτόν ή εκείνος περιμένει από μένα ωφέλεια (με όλο που βέβαια και μπορώ και θα τον ωφελήσω, όπως και εκείνος επίσης, και μπορεί και θα με ωφελήσει), ούτε επειδή μου είναι ευχάριστος και του είμαι ευχάριστος (με όλο που πραγματικά αισθανόμαστε ευχαρίστηση ο ένας κοντά στον άλλο), αλλά επειδή, όντας ο καθένας μας αυτό που είναι, μοιάζουμε ο ένας στον άλλο -η ομοιότητά μας βρίσκεται στην ανθρώπινη αξία μας, στο υψηλό ποιόν της ανθρωπιάς μας. Η τέλεια, λοιπόν, φιλία είναι συνάντηση και δεσμός δύο προσώπων απάνω στον ίδιο ηθικό άξονα, στην ίδια αξιολογική κλίμακα. Θεμέλιο και εγγύηση της αγάπης τους είναι η «αρετή», και επειδή η αρετή είναι «κτήμα ες αεί» του ανθρώπου, ούτε αλλοτριώνεται,
 
ΑΡΧΗ 2 ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΝΕΟ & ΠΑΛΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ - r ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ & ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ

ούτε φθείρεται" οι φιλίες που δημιουργούνται απάνω σ' αυτή τη βάση είναι σταθερές και μόνιμες, αδιάλυτες.
Φίλος είναι ο παραστάτης και σύμμαχός μας στον τραχύ αγώνα να υπάρξουμε, να σηκώσουμε το βάρος της ανθρωποσύνης μας, χωρίς να συντριβούμε ή να ευτελιστούμε. Όταν σε μια βαρυσήμαντη καμπή του βίου μελετούμε ή επιχειρούμε κάτι πολύ σοβαρό και επικίνδυνο, έχουμε ανάγκη από ένα καλόγνωμο σύμβουλο και αυστηρό κριτή, για να συζητήσουμε μαζί του ελεύθερα και χωρίς περιστροφές το πρόβλημά μας. Ποιος μπορεί να είναι αυτός ο σύμβουλος και κριτής; Μπορεί το πρόσωπο τούτο να είναι άλλος εκτός από τον φίλο;

Ε.Π. Παπανούτσος, Πρακτική Φιλοσοφία, σσ. 111-121, Εκδόσεις Νόηση, Αθήνα, 2008 (Διασκευή).

A1.   Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (90-11 0 λέξεις).
Μονάδες 25

Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, σύμφωνα με το κείμενο, τις παρακάτω διαπιστώσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση, τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή τη λέξη Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη: α. Ακόμα και οι τρυφερές σχέσεις μας με τα άψυχα είναι φιλία. β. Η αμοιβαιότητα των αισθημάτων είναι απαραίτητη προϋπόθεση της φιλίας.
γ.  Η φιλία δεν αποκλείει την προσδοκία οποιασδήποτε υλικής ανταμοιβής
και ευχαρίστησης. δ. Η τέλεια φιλία είναι εκείνη που στηρίζεται σε ηθικές αξίες. ε.   Σε μια δύσκολη στιγμή της ζωής μας μπορούμε να στηριχτούμε και σε
άλλους συμπαραστάτες και συμβούλους εκτός από έναν φίλο.
Μονάδες 10

Β2. α) Να βρείτε δύο τρόπους ανάπτυξης της τρίτης παραγράφου του κειμένου «Μπορούμε να διακρίνουμε ... (την τέρψη της ευχάριστης συναναστροφής).» και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο.
Μονάδες 4
β) Ποια νοηματική σχέση εκφράζουν οι παρακάτω διαρθρωτικές λέξεις; Άλλωστε (1η παράγραφος) δηλαδή (2η παράγραφος) Όταν (2η παράγραφος) λοιπόν (4η παράγραφος).
Μονάδες 4
Β3. α) Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:
εγκωμίασαν, ευχαρίστηση, συναναστροφής, ακατάλυτη, φθείρεται.
Μονάδες 5
 
ΑΡΧΗ 3 ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΝΕΟ & ΠΑΛΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ - r ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ & ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ

β) Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:
οικεία,  επιδέξιος,  ωφέλεια,  αξία, αυστηρό.
Μονάδες 5

Β4.   α) Να αιτιολογήσετε τη χρήση των εισαγωγικών και της παρένθεσης στις παρακάτω περιπτώσεις της τρίτης παραγράφου:
«διά το χρήσιμον» «αγαπά» (υλικό ή ηθικό).
Μονάδες 3
β) Να αιτιολογήσετε τη λειτουργία του β' ενικού ρηματικού προσώπου στη δεύτερη παράγραφο και του α' πληθυντικού στην τρίτη παράγραφο.
Μονάδες 4

Γ1. Σε ομιλία 500-600 λέξεων που θα γράψετε για να εκφωνήσετε σε εκδήλωση του σχολείου σας, με θέμα τις ανθρώπινες σχέσεις στη σύγχρονη εποχή, να εκθέσετε:
α) τα χαρακτηριστικά της γνήσιας φιλίας, όπως εσείς την αντιλαμβάνεστε και
β) την   άποψή   σας   σχετικά   με   τον   ρόλο   των   μέσων κοινωνικής δικτύωσης/διαδικτύου στη δημιουργία σχέσεων φιλίας.
Μονάδες 40

ΟΔΗΓΙΕΣ (για τους εξεταζομένους)
1.    Στο εξώφυλλο να γράψετε το εξεταζόμενο μάθημα. Στο εσώφυλλο πάνω-πάνω να συμπληρώσετε τα ατομικά σας στοιχεία. Στην αρχή των απαντήσεών σας να γράψετε πάνω-πάνω την ημερομηνία και το εξεταζόμενο μάθημα. Να μην αντιγράψετε τα θέματα στο τετράδιο και να μη γράψετε πουθενά στις απαντήσεις σας το όνομά σας.
2.    Να γράψετε το ονοματεπώνυμό σας στο πάνω μέρος των φωτοαντιγράφων, αμέσως μόλις σας παραδοθούν. Τυχόν σημειώσεις σας πάνω στα θέματα δεν θα βαθμολογηθούν σε καμία περίπτωση. Κατά την αποχώρησή σας, να παραδώσετε μαζί με το τετράδιο και τα φωτοαντίγραφα.
3.    Να απαντήσετε στο τετράδιό σας σε όλα τα θέματα μόνο με μπλε ή μόνο με μαύρο στυλό με μελάνι που δεν σβήνει.
4.    Κάθε απάντηση τεκμηριωμένη είναι αποδεκτή.
5.    Διάρκεια εξέτασης: τρεις (3) ώρες μετά τη διανομή των φωτοαντιγράφων.
6.    Χρόνος δυνατής αποχώρησης: ΐ0.00 π.μ.

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ K ΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ
ΤΕΛΟΣ ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α1.
Ο συγγραφέας πραγματεύεται τα χαρακτηριστικά της φιλίας. Αρχικά, επισημαίνει τη διαχρονική σημασία της για τους ανθρώπους. Στη συνέχεια, προσδιορίζει τη φιλία ως αμοιβαία εύνοια, αγάπη και εκτίμηση ανάμεσα σε ανθρώπους, ενώ αποκλείει τη σύναψη φιλίας με κάτι άψυχο. Ακόμα, ακολουθώντας την άποψη του Αριστοτέλη, διακρίνει τη φιλία σε αυτήν που αποσκοπεί στην ωφέλεια, σε αυτή που αποβλέπει στην ευχαρίστηση, και σ' αυτή που στηρίζεται στην ηθική αρετή. Διευκρινίζει, όμως, ότι η τέλεια φιλία είναι αυτή που βασίζεται στην ομοιότητα των δύο ανθρώπων ως προς την ηθική τους. Καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι πραγματικοί φίλοι είναι οι μοναδικοί σύμβουλοι και κριτές κάθε ατόμου στις δύσκολες στιγμές.

Β1.
α. ΛΑΘΟΣ β. ΣΩΣΤΟ γ. ΣΩΣΤΟ
δ. ΣΩΣΤΟ ε. ΛΑΘΟΣ
Β2. α)
Διαίρεση:
Διαιρετέα έννοια: φιλικές σχέσεις
Διαιρετική βάση: είδη φιλίας / κατά τον Αριστοτέλη
 
Μέρη Διαίρεσης: «διά το χρήσιμον», «δι' ηδονήν», «διά το αγαθόν»
Αιτιολόγηση: Αιτιολογείται το κάθε είδος φιλικής σχέσης. Ενδεικτική λέξη «επειδή» - εισαγωγή δευτερευουσών αιτιολογικών προτάσεων.

εναλλακτικά
Παραδείγματα: Παρατίθενται ενδεικτικά παραδείγματα για το πότε είναι χρήσιμος ο φίλος (για τις υποθέσεις ... φιλοδοξίες μας κτλ.) και για την ευχαρίστηση που προκαλεί η φιλία (είναι διασκεδαστικός ... συμπαίκτης κτλ.)

Β2. β) Άλλωστε: εμφατική πρόσθεση επιχειρήματος Λ δηλαδή: επεξήγηση Όταν: προϋπόθεση λοιπόν: συμπέρασμα

Β3. α) εγκωμίασαν: επαίνεσαν / ύμνησαν ■ ευχαρίστηση: τέρψη / απόλαυση / ικανοποίηση συναναστροφής: επαφής / επικοινωνίας / συγχρωτισμού ακατάλυτη: απόρθητη / ανίκητη φθείρεται: διαβρώνεται / καταστρέφεται

β) οικεία: ξένα / ανοίκεια επιδέξιος: αδέξιος / ανίκανος ωφέλεια: ζημία / βλάβη αξία: απαξία
αυστηρό: επιεική / χαλαρό

Β4.α) «διά το χρήσιμον»: όρος - παραπομπή διακειμενικότητας «αγαπά»: αμφισβήτηση / εμφατική ειρωνεία (υλικό ή ηθικό): επεξήγηση / διευκρίνιση
 
β) β' ενικό ρηματικό πρόσωπο: αμεσότητα, ζωντάνια, οικειότητα.
α' πληθυντικό ρηματικό πρόσωπο: καθολικότητα - συλλογικότητα, ενεργοποίηση του δέκτη για τον προβληματισμό του πομπού.

Γ
Κυρίες και Κύριοι Πρόλογος
Ο άνθρωπος έχει έμφυτη την επιθυμία να συνυπάρχει με άλλους ανθρώπους, να συνδέεται μαζί τους και να αναπτύσσει φιλικούς δεσμούς και στο πλαίσιό τους να συμβιώσει.

Σκέλος α': Χαρακτηριστικά της γνήσιας φιλίας
1.    Ειλικρίνεια: Οι ειλικρινείς φίλοι δεν κρύβουν από τους φίλους τους την αλήθεια. Κρίνουν αυστηρά τις κακές πράξεις ή παραλείψεις των φίλων τους. Έτσι εμποδίζουν τη διαιώνιση των ελαττωμάτων των φίλων τους, και στερεώνουν περισσότερο τις γνήσιες φιλικές σχέσεις.
2.    Ανιδιοτέλεια: Οι ανιδιοτελείς φίλοι δεν συνδέονται με βάση με το συμφέρον, και τον ταπεινό υπολογισμό.
3.    Κοινά ενδιαφέροντα: Ο άνθρωπος εκτός από έλλογο ον είναι και ον με συναισθήματα. Η ανάγκη του να μοιράζεται τους πόθους, τους καημούς, τους προβληματισμούς του εκφράζεται μέσω της φιλίας. Όταν υπάρχουν κοινά ενδιαφέροντα ανάμεσα σε δυο ανθρώπους, είναι δυνατό να διαμορφωθούν φιλικές σχέσεις μεταξύ τους.
4.    Ιδανικά: Οι άνθρωποι που πιστεύουν σε ανώτερα ιδανικά μπορούν να δημιουργήσουν στενές φιλικές σχέσεις. Γιατί τα ιδανικά εμπνέουν υψηλούς σκοπούς και ανώτερες επιδιώξεις.
5.    Άμιλλα: Η ευγενής άμιλλα και ο καλός συναγωνισμός συνδέουν τους φίλους. Γιατί η άμιλλα ξυπνάει τις κρυμμένες ικανότητες των φίλων. Η επιτυχία του ενός φίλου δεν αφήνει τον άλλο να κοιμηθεί. Ο επιτυχημένος φίλος γίνεται πρότυπο για μίμηση στον άλλο φίλο.
6.    Πνεύμα συνεργασίας: Η ειλικρινής συνεργασία δημιουργεί προϋποθέσεις για φιλικές σχέσεις ανάμεσα στους ανθρώπους. Οι σωστές φιλικές σχέσεις δημιουργούνται και αναπτύσσονται με τη συνεργασία και με την ευγενική άμιλλα.

Σκέλος β': Ο ρόλος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στη δημιουργία σχέσεων
1. Αν και η φιλία,για να είναι γνήσια,είναι αναγκαίο να στηρίζεται στην αμεσότητα της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων, τα
 
τελευταία χρόνια με την είσοδο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχουν παρατηρηθεί σχέσεις, οι οποίες διαμορφώνονται στο πλαίσιο της διαδικτυακής επικοινωνίας. Συχνά, βέβαια, αυτές αμφισβητούνται εξαιτίας της αποπροσανατολισμένης και επιφανειακής μορφής τους. Παρόλα αυτά οι σύγχρονοι έφηβοι επιλέγουν το διαδίκτυο λόγω της αμεσότητάς του. Η ταχύτητα και ευρύτητα των σελίδων αυτών επιτρέπει τη δημιουργία σχέσεων με ανθρώπους από όλο τον κόσμο.
2.    Οι σχέσεις στο διαδίκτυο διαμορφώνονται με βάση τα κοινά ενδιαφέροντα εφήβων με διαφορετική προέλευση, ερεθίσματα και κοινωνική ζωή.
3.    Σε μια εποχή στην οποία η ασφάλεια των σχέσεων παίζει σημαντικό ρόλο εξαιτίας των κοινωνικών προβλημάτων οι νέοι πληκτρολογούν και καθορίζουν τις σχέσεις τους από απόσταση. Έτσι αισθάνονται ότι μπορούν να προστατευτούν και να μην πληγωθούν.
4.    Σ' ένα διαδικτυακό περιβάλλον η «πρόσωπο με πρόσωπο» επαφή εξαφανίζεται. Η χαρά της διαπροσωπικής επαφής αντικαθίσταται από το πληκτρολόγιο και την οθόνη του υπολογιστή. Η πλειοδοσία σε «φίλους» θεωρείται κατόρθωμα. Αγνοούμε όμως ότι πρόκειται για μια πλασματική κατάσταση, διότι ελάχιστοι από αυτούς θα είναι κοντά μας σε δύσκολες στιγμές.
5.    Η φιλία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχει τους δικούς της όρους.
Στις διαδικτυακές σελίδες δίνεται περισσότερη έμφαση στην εικόνα και όχι στην ουσία.
Όσο κι αν έχουν αλλάξει οι σχέσεις, η φιλία ως θεμελιώδης κοινωνικός δεσμός είναι ανάγκη να προστατευτεί από την αλλοτρίωση και τη σύγχυση στην οποία υποβάλλεται ο σύγχρονος άνθρωπος εξαιτίας της παρέμβασης των απρόσωπων και ψυχρών μηχανικών μέσων. Ο άνθρωπος από τη φύση του είναι προορισμένος να ζει με τους συνανθρώπους του αρμονικά και ισορροπημένα με φιλία και αγάπη.

Επίλογος
Οι φιλίες δοκιμάζονται μέσα από την κατά πρόσωπο επικοινωνία, την ειλικρινή ανταλλαγή απόψεων και ανταπόδοση συναισθημάτων. Το διαδίκτυο είναι εργαλείο, είναι το μέσο, όχι ο σκοπός. Αν συνειδητοποιήσουμε τα παραπάνω, τότε θα βρούμε τον πραγματικό δρόμο της φιλίας που περνάει μέσα από τον άλλον και όχι μέσα από τους ηλεκτρονικούς λαβυρίνθους.

Αναδημοσίευση από:

https://www.dikaiologitika.gr/eidhseis/paideia/106745/panellinies-2016-i-filia-to-thema-tis-ekthesis

Το βιβλίο

Η μελέτη ποιοτικών βιβλίων ανεξάρτητα από το ιδιαίτερο περιεχόμενό τους (λογοτεχνικό, φιλοσοφικό, επιστημονικό ή άλλο) προσφέρει ουσιαστικά οφέλη στο άτομο, τα οποία σχετίζονται τόσο με την απόκτηση γνώσεων, όσο και με την πρόσκτηση μιας πιο διαλλακτικής προσέγγισης στα επιμέρους ζητήματα με τα οποία έρχεται αντιμέτωπο το άτομο στη δημόσια, αλλά και στην προσωπική του ζωή.

Ειδικότερα, το βιβλίο:

Αποτελεί σημαντική πηγή γνώσεων και ιδεών: Το άτομο μπορεί να έρθει σ’ επαφή με ένα μεγάλο κομμάτι της συλλογικής γνώσης -όποια κι αν είναι τα ειδικότερα ενδιαφέροντά του- καθώς τόσο τα επιστημονικά επιτεύγματα κάθε εποχής όσο και τα ιστορικά δεδομένα και οι φιλοσοφικές αναζητήσεις, έχουν καταγραφεί και αναλυθεί εκτενώς. Δίνεται έτσι η ευκαιρία στο άτομο να μελετήσει προσεκτικά και, άρα, να εμβαθύνει σε όποιο επιστημονικό ή άλλο αντικείμενο κινεί το ενδιαφέρον του.

Συνάμα, πέρα από την πρακτική πτυχή της απόκτησης γνώσεων, η επαφή με τα βιβλία προσφέρει στο άτομο τη δυνατότητα να παρακολουθήσει το ξεδίπλωμα της σκέψης και τους ποικίλους συλλογισμούς άλλων ανθρώπων -επιστημόνων, σημαντικών συγγραφέων, φιλοσόφων, ερευνητών κ.ά.-, με απώτερο όφελος τη συνειδητοποίηση της ευρύτητας του ανθρώπινου πνεύματος.

Το άτομο έχει την ευκαιρία να αντικρίσει τον κόσμο και την κοινωνία μέσα από τα μάτια ενός άλλου ανθρώπου∙ έχει την ευκαιρία να κατανοήσει πόσο και πώς διαφοροποιείται η προσέγγιση της πραγματικότητας από διαφορετικούς μεταξύ τους ανθρώπους. Έρχεται, έτσι, αντιμέτωπο με την αλήθεια της πολυποίκιλης θεώρησης και κατανόησης των πραγμάτων και κάνει ένα καίριο βήμα προς την αναγκαία διαλλακτικότητα και το σεβασμό των διαφορετικών απόψεων και αντιλήψεων.

Ενισχύει τη συλλογιστική ικανότητα του ατόμου: Μέσα από την προσεκτική μελέτη βιβλίων το άτομο έχει τη δυνατότητα να ασχοληθεί εκτενώς με τα ζητήματα που το απασχολούν, αποκτώντας όχι μόνο έτοιμες γνώσεις και ιδέες, αλλά -κυρίως- την ικανότητα να διαμορφώνει και να αποκρυσταλλώνει τις προσωπικές του απόψεις. Διερευνώντας από διαφορετική κάθε φορά οπτική γωνία το ίδιο θέμα αντιλαμβάνεται το πλήθος των παραμέτρων που οφείλει να λάβει υπόψη του προτού οδηγηθεί στα συμπεράσματα εκείνα που ικανοποιούν πληρέστερα τη δική του θεώρηση και αντίληψη. Ενώ, παράλληλα, μαθαίνει να διακρίνει τις επιφανειακές προσεγγίσεις, τις απλουστεύσεις, αλλά και τις δογματικές προσεγγίσεις, και καθίσταται έτσι πολύ πιο προσεκτικό στη διατύπωση των δικών του συλλογισμών.

Η πλήρης διερεύνηση, άλλωστε, ενός θέματος, όπως αυτή φανερώνεται στο πλαίσιο ενός βιβλίου, συνιστά μια διαδικασία πολλών επιπέδων, υπό την έννοια πως πρέπει κάθε φορά να εξετάζονται κι οι αντίθετες θέσεις, ώστε να προκύπτουν ολοκληρωμένα και άρτια συμπεράσματα. Πρόκειται για μια διαλεκτική διαδικασία, που εθίζει το άτομο στη διεξοδική προσέγγιση των θεμάτων που το απασχολούν και, φυσικά, στην ανάγκη να αποζητά -και όχι να αποφεύγει- τον αντίλογο, διότι μόνο έτσι μπορεί να αντικρίζει τα καίρια ζητήματα από κάθε πιθανή πτυχή, και να καταλήγει σε ασφαλή συμπεράσματα.

Επιπλέον, κάθε φορά που το άτομο έρχεται αντιμέτωπο με μια θεώρηση εκ διαμέτρου αντίθετη από τη δική του ή με μια εντελώς πρωτότυπη προσέγγιση, οδηγείται σ’ έναν προβληματισμό που βαθαίνει καίρια τη σκέψη του.

Αποτελεί ιδανική μορφή ψυχαγωγίας: Η μελέτη βιβλίων προσφέρει στο άτομο μια πολύτιμη διέξοδο από την κούραση και την ένταση της καθημερινότητας∙ μια διέξοδο που το εκτονώνει από τις συγκρουσιακές καταστάσεις που του προκαλούν οι πολλαπλές δυσκολίες της πραγματικότητας. Το άτομο απομακρύνεται, για λίγο, από τα προβλήματα της προσωπικής του ζωής και «ταξιδεύει» σε νέους ή διαφορετικούς κόσμους, βιώνοντας πρωτόγνωρες εμπειρίες μέσα από τις διαδρομές των λογοτεχνικών ηρώων.

Έτσι, η ανάγνωση λογοτεχνικών βιβλίων προσφέρει μια ακόμη ιδιαίτερα επωφελή δυνατότητα, καθώς το άτομο έχει την ευκαιρία να βιώσει κατά τρόπο έμμεσο, και άρα χωρίς την ένταση της άμεσης εμπλοκής, διλήμματα, δύσκολες ή και οριακές καταστάσεις, τραγικά επεισόδια, αλλά και αποφάσεις που αλλάζουν δραματικά τη ζωή ενός ανθρώπου, και να γνωρίσει ακόμα καλύτερα τον ίδιο του τον εαυτό, καθώς θα συλλογίζεται πώς θα αντιδρούσε ο ίδιος σε μια τέτοια περίπτωση ή πώς θα αντιμετώπιζε μια τέτοια δυσκολία.

Αντί, λοιπόν, να σκορπά ανώφελα το χρόνο του, έχει την ευκαιρία με τη βοήθεια ενός βιβλίου να ζήσει πρωτόγνωρες καταστάσεις, αλλά και να έρθει σ’ επαφή με τη συγκεντρωμένη γνώση και εμπειρία ενός άλλου ανθρώπου -του συγγραφέα-, και να αποκομίσει με αυτό τον τρόπο πολύτιμες γνώσεις και βιώματα.

Εμπλουτίζει τις γλωσσικές και εκφραστικές δυνατότητες του ατόμου: Η ανάγνωση βιβλίων προσφέρει -ιδίως στους νέους ανθρώπους- τη δυνατότητα να έρθουν σ’ επαφή με τα εκφραστικά μέσα πολλών συγγραφέων και να γνωρίσουν έτσι ποικίλους τρόπους γλωσσικής διατύπωσης. Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό όφελος, καθώς μέσω της γλωσσικής αυτής καλλιέργειας το άτομο διευρύνει, όχι μόνο τις εκφραστικές του δυνατότητες, αλλά και την ικανότητά του να κατανοεί ολοένα και πιο δύσκολα κείμενα.

Ας μη λησμονούμε, άλλωστε, πως το εύρος και οι εκφραστικές δυνατότητες της γλώσσας μας φανερώνονται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στα χέρια των έμπειρων και ικανών συγγραφέων, προσφέροντας στους νέους την ευκαιρία να αντιληφθούν πληρέστερα την εξαίρετη ομορφιά της.

Στηρίζει σημαντικές πτυχές του πολιτισμού: Μέσα από βιβλία στα οποία εκλαϊκεύονται επιστημονικά, ιστορικά, φιλοσοφικά ή άλλα ζητήματα, καθίσταται εφικτή η μετάδοση της γνώσης σε ευρύτερα πληθυσμιακά στρώματα. Μια τέτοια μορφή εκλαΐκευσης επιτυγχάνεται, άλλωστε, και με τα εκπαιδευτικά εγχειρίδια, μέσω των οποίων πραγματοποιείται η εκπαίδευση των νέων.

Συνάμα, η ελεύθερη διακίνηση των βιβλίων, ενισχύει τη δημοκρατική λειτουργία της κοινωνίας, καθώς με την ελεύθερη έκφραση και την ανεμπόδιστη κυκλοφορία των ιδεών γίνεται σαφές πως μια δημοκρατική πολιτεία επιτρέπει, αποδέχεται -και ενίοτε υιοθετεί- ακόμη και ιδέες οι οποίες στο πρώτο τους άκουσμα μοιάζουν εντελώς ρηξικέλευθες ή ίσως και ανατρεπτικές. Πολλές καίριες αλλαγές, άλλωστε, στον τρόπο λειτουργίας των κοινωνιών έχουν προκύψει ακριβώς μέσα από θεωρίες και προσεγγίσεις που έρχονταν σε πλήρη αντίθεση με τα έως τότε παραδεδομένα.

Η υποβάθμιση του βιβλίου

Ένα ανησυχητικό για την εποχή μας φαινόμενο είναι πως τα τελευταία χρόνια μειώνεται ολοένα και περισσότερο η επαφή των πολιτών με τα βιβλία∙ στοιχείο που γίνεται ιδιαίτερα πρόδηλο από το γεγονός ότι, ιδίως οι νεότερες γενιές, διαβάζουν ελάχιστα, κι αυτό προκύπτει τόσο από τις μειωμένες πωλήσεις βιβλίων όσο και από την εύκολα διαπιστούμενη άγνοια των νεότερων για τους λογοτέχνες και τη λογοτεχνική παραγωγή της χώρας μας.

Τα αίτια αυτού του φαινομένου θα μπορούσαν να αναζητηθούν στους ακόλουθους παράγοντες:

Η ευρύτατη διάδοση των μέσων μαζικής ενημέρωσης: Για την πλειονότητα των πολιτών η τηλεόραση και το διαδίκτυο αποτελούν -πλέον- την «αυτονόητη» επιλογή, όταν έχουν ελεύθερο χρόνο ή όταν θέλουν να εκτονώσουν την ένταση της ημέρας. Η ευκολία της έτοιμης εικόνας, αλλά και ο εντυπωσιακός χαρακτήρας της τηλεοπτικής εμπειρίας (κινηματογραφικές ταινίες, τηλεοπτικές σειρές, ψυχαγωγικές ή ενημερωτικές εκπομπές) ενέχουν ένα σημαντικό πλεονέκτημα έναντι της πιο απαιτητικής επαφής με το βιβλίο, όπου ο αναγνώστης καλείται να επεξεργαστεί το προσλαμβανόμενο υλικό και να ενεργοποιήσει τη σκέψη και τη φαντασία του.

Αντιστοίχως, η αίσθηση της κοινωνικότητας που ενέχει η επαφή με το διαδίκτυο, χάρη στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, προσφέρει έναν επίσης εύκολο και διασκεδαστικό τρόπο «αξιοποίησης» του ελεύθερου χρόνου, ο οποίος θεωρείται σαφώς προτιμότερος για τους νέους απ’ ό,τι η ανάγνωση ενός βιβλίου.

Ενώ, παράλληλα, το γεγονός ότι μέσω του διαδικτύου είναι εφικτή η αναζήτηση οποιασδήποτε πληροφορίας, δημιουργεί στους ανθρώπους την ψευδαίσθηση της εύκολης απόκτησης γνώσεων, χωρίς να γίνεται αντιληπτό πως η αποσπασματική αυτή επαφή με έτοιμες πληροφορίες δεν μπορεί να υποκαταστήσει την παιδευτική αξία της μελέτης ενός βιβλίου.

Ο καταναλωτισμός και η χρησιμοθηρία της εποχής μας:  Το καταναλωτικό πρότυπο των ημερών μας ωθεί τους περισσότερους ανθρώπους σ’ ένα συνεχές κυνήγι του χρήματος και των υλικών αγαθών, θέτοντας σε υποδεέστερη μοίρα τα πνευματικά ενδιαφέροντα. Ο σύγχρονος άνθρωπος ενδιαφέρεται κυρίως για ό,τι μπορεί να επιδείξει ως απόκτημα και, φυσικά, για ό,τι μπορεί να του αποδώσει οικονομικά οφέλη. Υπό αυτή την έννοια, η επαφή των ανθρώπων με τη μελέτη περιορίζεται μόνο στο πλαίσιο των σπουδών, ώστε να υπάρξει η αναγκαία επαγγελματική αποκατάσταση. Η μελέτη είναι ιδωμένη εδώ κυρίως χρησιμοθηρικά, και μόνο ως το μέσο για την επίτευξη κάποιου οικονομικού οφέλους. Σε ό,τι αφορά, μάλιστα, τους ενήλικες που έχουν πια επιτύχει την επαγγελματική τους αποκατάσταση, η μελέτη βιβλίων φαντάζει χαμένος χρόνος, αφού δεν προκύπτει από αυτή κάποιου είδους οικονομικό κέρδος.

Έλλειψη ελεύθερου χρόνου: Ένα σύνηθες επιχείρημα των ενηλίκων -κάποτε και των εφήβων- για την απομάκρυνση από το διάβασμα βιβλίων, είναι η πλήρης απουσία ελεύθερου χρόνου, καθώς οι μεν ενήλικες βρίσκονται αντιμέτωποι μ’ έναν καταιγισμό -κυρίως επαγγελματικών- υποχρεώσεων, οι δε έφηβοι καλούνται να αντεπεξέλθουν σ’ ένα φορτωμένο πρόγραμμα (σχολείο, φροντιστήριο, εκμάθηση ξένων γλωσσών, άθληση), το οποίο εκμηδενίζει, όχι μόνο τον ελεύθερο χρόνο τους, αλλά και τις αντοχές τους.

Η απωθητική εικόνα του βιβλίου στο χώρο του σχολείου: Ένα από τα τρωτά σημεία της εκπαιδευτικής διαδικασίας είναι πως συχνά δημιουργεί αρνητικά συναισθήματα στους μαθητές απέναντι στο σχολικό βιβλίο, και κατ’ επέκταση απέναντι στο βιβλίο γενικότερα. Οι μαθητές συνδέουν στη σκέψη τους το βιβλίο με την στείρα αποστήθιση, τα διαγωνίσματα, τις προαγωγικές εξετάσεις, και κατόπιν με τις πανελλήνιες εξετάσεις, αποκτώντας σταδιακά μια τελείως αρνητική διάθεση απέναντι σε αυτό. Όπως ακριβώς αντικρίζουν το σχολείο ως μια επιβεβλημένη και εξαναγκαστική περίοδο μαθητείας σε αντικείμενα εντελώς αδιάφορα, έτσι καταλήγουν να βλέπουν και το βιβλίο ως κάτι το απωθητικό, που δεν έχει τίποτε το ουσιώδες να τους προσφέρει.

Η έλλειψη ορθής προώθησης και καλλιέργειας της φιλαναγνωσίας: Οι φορείς αγωγής (οικογένεια, σχολείο, πολιτεία) δεν στηρίζουν επαρκώς τη διάθεση φιλαναγνωσίας των νέων. Τη στιγμή που οι γονείς θα έπρεπε να λειτουργούν ως πρότυπα για τη στενή σχέση με τη μελέτη βιβλίων και η πολιτεία θα έπρεπε να προσφέρει πλήθος ευκαιριών για την επαφή των νέων με το βιβλίο (πλούσιες σχολικές και δημοτικές βιβλιοθήκες, διοργάνωση εκδηλώσεων), παρατηρείται πως αυτό δεν συμβαίνει ή τουλάχιστον δεν συμβαίνει σε ικανοποιητικό βαθμό.

Τρόποι προώθησης του βιβλίου και της φιλαναγνωσίας

Έγκαιρη ανάδειξη των ωφελειών που προσφέρει η μελέτη βιβλίων: Με τη συνδρομή των εκπαιδευτικών (πρωτίστως των δασκάλων), της οικογένειας και της πολιτείας, οφείλει να γίνει μια συστηματική προσπάθεια, ώστε οι νέες γενιές να συνειδητοποιήσουν εγκαίρως τα οφέλη της ανάγνωσης. Οι νέοι θα πρέπει να κατανοήσουν πως τόσο η ικανότητά τους να σκέφτονται και να διερευνούν με πληρότητα τα ζητήματα της πραγματικότητας, όσο και οι λεκτικές τους δεξιότητες, αλλά και η δημιουργικότητά τους, μπορούν να ωφεληθούν σε πολύ μεγάλο βαθμό από την επαφή με τα βιβλία.

Οι νέοι θα πρέπει να αντιληφθούν πως η «κατάχρηση» της τηλεόρασης και του διαδικτύου υπονομεύει τη δυνατότητά τους να ενισχύσουν τις νοητικές τους δεξιότητες, αφού τους τρέπει σε παθητικούς δέκτες έτοιμου υλικού, και μάλιστα υλικού χαμηλής ποιότητας. Θα πρέπει να κατανοήσουν πως η εντύπωση που έχουν πως χάρη στην τηλεόραση και το διαδίκτυο γνωρίζουν όλα όσα χρειάζεται να γνωρίζουν, είναι εντελώς λανθασμένη, αφού στην πραγματικότητα τρέπονται σε αναμεταδότες πληροφοριών, και όχι σε σκεπτόμενους πολίτες με δική τους αυτόνομη κριτική ικανότητα.

Προώθηση του βιβλίου από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης: Τα ΜΜΕ έχουν αποδεδειγμένα τη δυνατότητα να επηρεάζουν τις καταναλωτικές συνήθειες, αλλά και τις γενικότερες επιλογές των πολιτών, και η δυνατότητα αυτή μπορεί να αξιοποιηθεί, ώστε να φέρει τους νέους σε επαφή με το ποιοτικό βιβλίο. Η προβολή εκπομπών αφιερωμένων στο βιβλίο, καθώς και η προβολή κοινωνικών μηνυμάτων για την αξία της ανάγνωσης, μπορούν να λειτουργήσουν ενισχυτικά στην προσπάθεια προώθησης της φιλαναγνωσίας.

Στήριξη του βιβλίου από την πολιτεία: Η πολιτεία οφείλει να λάβει τα κατάλληλα μέτρα προκειμένου να καθιστά βιώσιμη την εκδοτική παραγωγή στη χώρα μας, επιτρέποντας στους εκδότες να επιλέγουν ποιοτικά βιβλία και όχι να αναζητούν εμπορικούς τίτλους -έστω κι αν δεν αποτελούν καλές αναγνωστικές επιλογές- μόνο και μόνο γιατί θα τους αποφέρουν το αναγκαίο οικονομικό κέρδος.

Παράλληλα, η πολιτεία θα πρέπει να στηρίζει τη λειτουργία βιβλιοθηκών σε κάθε πόλη και σε κάθε δήμο της χώρας, ώστε οι πολίτες να μπορούν εύκολα και ανέξοδα να δανείζονται βιβλία. Είναι σημαντικό, άλλωστε, να λαμβάνουμε υπόψη μας πως λόγω της οικονομικής κρίσης, υπάρχουν αρκετοί πολίτες που αδυνατούν να δαπανήσουν χρήματα για την αγορά βιβλίων, έστω κι αν ανήκουν στους φίλους του βιβλίου και της ανάγνωσης.

Επαναπροσέγγιση της εκπαιδευτικής διαδικασίας: Το σχολείο οφείλει να λειτουργεί ως χώρος όπου οι νέοι θα δημιουργούν μια σταθερή σχέση αγάπης με το βιβλίο και όχι ως χώρος όπου το βιβλίο θα αντιμετωπίζεται ως μέσο καταπίεσης. Είναι σημαντικό, επομένως, να ληφθεί μέριμνα ώστε η εκπαιδευτική διαδικασία να αποδεσμευτεί από την αυστηρή και ανούσια αποστήθιση και να στραφεί σε μια πιο δημιουργική και πιο γόνιμη επαφή με τη γνώση.

Τα λεγόμενα εξωσχολικά βιβλία μπορούν, αν αξιοποιηθούν σωστά, να αποτελέσουν μια χρήσιμη βάση για την ανάπτυξη της επιδιωκόμενης ορθής σχέσης των νέων με την ανάγνωση. Ζητούμενο για τους εκπαιδευτικούς είναι να γίνει αντιληπτό από τους μαθητές πως η επαφή με το βιβλίο μπορεί να τους ωφελήσει κατά τρόπο καίριο και διηνεκώς επωφελή.

Η φιλαναγνωσία θα πρέπει να καλλιεργείται ήδη από τις μικρότερες τάξεις του δημοτικού σχολείου. Ο εκπαιδευτικός, λοιπόν, που καλείται να προωθήσει τη φιλαναγνωσία:

1. Λειτουργεί ως πρότυπο και μεταδίδει σε καθημερινή βάση τον ενθουσιασμό του για το διάβασμα.

2. Είναι ενημερωμένος και έχει διαβάσει μεγάλο όγκο ποιοτικής λογοτεχνίας για παιδιά και νέους.

3. Οργανώνει βιβλιοθήκη τάξης με πλούσιο και προσβάσιμο αναγνωστικό υλικό (έντυπο και ηλεκτρονικό) ενώ αξιοποιεί στον μέγιστο βαθμό μεγαλύτερες βιβλιοθήκες, ειδικά την κεντρική βιβλιοθήκη του σχολείου.

4. Βοηθά τα παιδιά να εξοικειωθούν με τα ποικίλα είδη αναγνωσμάτων που έχουν στη διάθεσή τους.

5. Ενθαρρύνει τα παιδιά να επιλέξουν αναγνώσματα που τα ενδιαφέρουν.

6. Προωθεί το διάβασμα για ευχαρίστηση, καθώς και το διάβασμα προς αναζήτηση γνώσεων και πληροφοριών.

7. Παρέχει ικανοποιητικό χρόνο για σιωπηρό ελεύθερο διάβασμα στο σχολείο.

8. Σχεδιάζει κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και συνεργασίες για το βιβλίο και το διάβασμα.

9. Στηρίζει τα παιδιά που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην ανάγνωση.

10. Διαβάζει μεγαλόφωνα στα παιδιά για ευχαρίστηση και ψυχαγωγία.

11. Αποφεύγει τη μετάδοση αρνητικών μηνυμάτων για την ανάγνωση.

12. Παρέχει κίνητρα τα οποία αντανακλούν την αξία της ανάγνωσης.

13. Προωθεί και τα λεγόμενα «ελαφρά αναγνώσματα» / “light reading” (π.χ. κόμικς και περιοδικά).

14. Επιδιώκει και ενισχύει τη συνεργασία σχολείου, οικογένειας και ευρύτερης κοινότητας για την προώθηση της φιλαναγνωσίας.

15. Έχει μεγάλες προσδοκίες από τους μαθητές και τους ενθαρρύνει να κάνουν το ίδιο.

Πηγή: https://latistor.blogspot.com/2015/07/blog-post.html 

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Μητρότητα – Οικογένεια – Παιδί

Άρθρο 21. 1. Η οικογένεια, ως θεμέλιο της συντήρησης και προαγωγής του Έθνους, καθώς και ο γάμος, η μητρότητα και η παιδική ηλικία τελούν υπό την προστασία του Κράτους.

[Σύνταγμα της Ελλάδας]

Μητρότητα

Η μητρότητα συνιστά αναμφίβολα μια έννοια καίριας σημασίας, μιας και αποτελεί απολύτως αναγκαία διαδικασία για τη διασφάλιση της συνέχισης, όχι μόνο της ανθρώπινης ζωής, αλλά και κάθε εθνικής υπόστασης. Κάθε χώρα, επομένως, -και πολύ περισσότερο εκείνες που βρίσκονται αντιμέτωπες με φαινόμενα υπογεννητικότητας-, οφείλει να εφαρμόζει κάθε απαραίτητο μέτρο για την προστασία της. Όπως είναι, άλλωστε, σαφές, η απόκτηση και η ανατροφή ενός παιδιού -ιδίως στη σύγχρονη εποχή- κοστίζει τόσο σε επίπεδο χρημάτων όσο και σε επίπεδο χρόνου. Η Πολιτεία οφείλει, άρα, μεταξύ άλλων, να φροντίσει για τα ακόλουθα ζητήματα:

- Οικονομική ενίσχυση πολύτεκνων και μονογονεϊκών οικογενειών. Μια πολύτεκνη οικογένεια, όπως και μια μητέρα που καλείται να μεγαλώσει μόνη της το παιδί της, έχουν να αντιμετωπίσουν αυξημένα οικονομικά βάρη, τα οποία πιθανώς δεν μπορούν να καλύψουν με τους δικούς τους και μόνο οικονομικούς πόρους. Το κράτος οφείλει, λοιπόν, να εκφράζει τη στήριξή του τόσο απέναντι σ’ εκείνες τις οικογένειες που αποκτούν τρία και παραπάνω παιδιά, όσο και απέναντι στις γυναίκες που για τον οποιονδήποτε λόγο αναγκάζονται -ή επιλέγουν- να αναθρέψουν μόνες τους το παιδί τους.

Ας μη λησμονούμε πως τόσο η διαδικασία του τοκετού, όσο και ο αναγκαίος εξοπλισμός για τη φροντίδα και την ανατροφή του βρέφους, μεταφράζονται σε σημαντικά χρηματικά ποσά, τα οποία δεν μπορούν να καλυφθούν πλέον απ’ όλους τους πολίτες, και τα οποία μπορούν να λειτουργήσουν αποτρεπτικά τόσο για τους νέους ανθρώπους που σκέφτονται να αποκτήσουν το πρώτο τους παιδί, όσο και για τις οικογένειες που θέλουν να αποκτήσουν περισσότερα του ενός.  

- Μέριμνα για τη φύλαξη των βρεφών και των μικρών παιδιών. Το βρέφος από την πρώτη κιόλας στιγμή της ύπαρξής του απαιτεί τη συνεχή παρουσία κάποιου ανθρώπου για τη φροντίδα, αλλά και για την προφύλαξή του∙ μια υποχρέωση που δεν μπορεί να καλυφθεί επαρκώς μόνο από τη μητέρα του. Αν, μάλιστα, η μητέρα αυτή είναι μόνη της, χωρίς σύζυγο και χωρίς τους γονείς της, τότε βρίσκεται αντιμέτωπη με εξαιρετικά δύσκολες καταστάσεις, εφόσον δεν μπορεί να λείψει στιγμή απ’ το πλευρό του μωρού της, τη στιγμή όμως που έχει να καλύψει πλείστες υποχρεώσεις που απαιτούν την παρουσία της εκτός του σπιτιού. Πολύ περισσότερο, βέβαια, όταν λίγες βδομάδες μετά οφείλει να επιστρέψει στην εργασία της, προκειμένου να έχει τα αναγκαία έσοδα για να συντηρήσει τον εαυτό της και το παιδί της.

Έμπρακτη στήριξη της μητρότητας, επομένως, δεν μπορεί να νοηθεί χωρίς την ύπαρξη και την απρόσκοπτη λειτουργία χώρων φύλαξης για τα βρέφη, αλλά και για τα μικρά παιδιά, ώστε η κάθε μητέρα να μπορεί να εργάζεται ή να μπορεί να εκπληρώνει τις όποιες καθημερινές υποχρεώσεις.

- Προστασία των εργασιακών δικαιωμάτων της γυναίκας, πριν και μετά την απόκτηση του παιδιού. Έχει κατά καιρούς διαπιστωθεί πως στον ιδιωτικό κυρίως τομέα το ενδεχόμενο απόκτησης παιδιού από τις γυναίκες υπαλλήλους δημιουργεί προβληματισμό, αν όχι ενόχληση, στις διάφορες εταιρείες, εφόσον προκύπτει μια ανεπιθύμητη διακοπή στη ροή της εργασίας και στην επαφή της υπαλλήλου με την πορεία των υπό εξέλιξη υποθέσεων και εργασιών. Έτσι, κάποιες εταιρείες είτε θέτουν ανεπίσημα ως όρο τη μη απόκτηση παιδιού στα αμέσως επόμενα χρόνια από την πρόσληψη της γυναίκας είτε αποφεύγουν τελείως την πρόσληψη γυναικών σε θέσεις ευθύνης, καθώς μια πιθανή κύηση τις απομακρύνει από τις επαγγελματικές τους υποχρεώσεις και προκαλεί αναστάτωση στην ομαλή λειτουργία της εταιρείας.

Αποτελεί, επομένως, υποχρέωση της Πολιτείας να διασφαλίζει πλήρως τα εργασιακά δικαιώματα των γυναικών, όπως σαφώς και το να μην αποτελεί η μητρότητα ανασταλτικό παράγοντα στην επαγγελματική τους αποκατάσταση και εξέλιξη.

Θα πρέπει να σημειωθεί πως ο νόμος απαγορεύει την απόλυση εργαζόμενης γυναίκας τόσο κατά την περίοδο της κύησης, όσο και κατά το πρώτο διάστημα μετά την απόκτηση του παιδιού, προφυλάσσοντας έτσι τις γυναίκες υπαλλήλους από άδικες απολύσεις∙ απολύσεις που θα καθιστούσαν τη μητρότητα ανεπιθύμητη κατάσταση, εφόσον θα οδηγούσε τις γυναίκες στην ανεργία. 

- Προστασία του δικαιώματος στο θηλασμό. Ο μητρικός θηλασμός είναι πολλαπλά ωφέλιμος τόσο για την υγεία του βρέφους όσο και για την υγεία της ίδιας της μητέρας. Είναι σημαντικό, επομένως, να διασφαλίζονται οι απαραίτητες συνθήκες, ώστε η νέα μητέρα να μπορεί απρόσκοπτα να τηρεί το πρόγραμμα θηλασμού του μωρού της. Αυτό σημαίνει πως είτε βρίσκεται στο χώρο εργασία της είτε βρίσκεται σε κάποιο δημόσιο χώρο, δεν θα πρέπει να της το απαγορεύουν ή να την κάνουν να αισθάνεται άσχημα που θέλει να θηλάσει το παιδί της. Ειδικότερα, οι διάφορες εταιρείες οφείλουν να παρέχουν στη μητέρα τον αναγκαίο χρόνο και χώρο, προκειμένου να αντλήσει το γάλα του μωρού με την ειδική αντλία θηλασμού -η μητέρα που θηλάζει, ακόμη κι αν είναι μακριά από το μωρό της οφείλει να αντλεί το γάλα ανά τακτά διαστήματα, διαφορετικά το σώμα της σταματά να το παράγει. Επίσης, αν η μητέρα βρίσκεται σε κάποιο δημόσιο χώρο και είναι ώρα να θηλάσει το μωρό της, δεν θα πρέπει να είναι εξαναγκασμένη να κρύβεται, επειδή οι άνθρωποι γύρω της αντιμετωπίζουν το θηλασμό ως κάτι το ανάρμοστο ή το αποκρουστικό∙ ο θηλασμός είναι και πρέπει να αντιμετωπίζεται ως μια απόλυτα φυσική διαδικασία, που απαιτεί το σεβασμό όλων.

- Προφύλαξη του τοκετού από την κερδοσκοπία και στήριξη της επαρχίας. Το γεγονός ότι τα δημόσια μαιευτήρια δεν επαρκούν για να καλύψουν τις πάγιες ανάγκες του πληθυσμού, οδηγεί πολλές γυναίκες στα ιδιωτικά μαιευτήρια, τα οποία τείνουν να κοστολογούν ακριβά τις υπηρεσίες που παρέχουν, ενώ δε διστάζουν να προωθούν την επιλογή της καισαρικής -που τους αποδίδει περισσότερα κέρδη- ακόμη κι όταν δεν είναι αναγκαία.

Σημαντικό, άλλωστε, είναι το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στις απομακρυσμένες περιοχές της χώρας και ιδίως στα μικρά νησιά, καθώς δεν έχουν τη δυνατότητα της άμεσης πρόσβασης στο μαιευτήριο σε περίπτωση που παρουσιαστεί κάποια περιπλοκή. Έτσι, η περίοδος της κύησης που προκαλεί ούτως ή άλλως άγχος στη μέλλουσα μητέρα, επιβαρύνεται με ακόμη μεγαλύτερο άγχος από το γεγονός ότι σε περίπτωση ανάγκης δεν είναι δυνατή η γρήγορη και έγκαιρη μετάβαση στο μαιευτήριο, εφόσον αυτά εντοπίζονται μόνο σε αστικές περιοχές.

- Παροχή ψυχολογικής στήριξης στις νέες μητέρες. Η κύηση και η διαδικασία τοκετού προκαλούν σημαντική συναισθηματική ένταση στη νέα μητέρα, επηρεάζουν δραστικά τα επίπεδα ορμονών στο σώμα της και σηματοδοτούν συνάμα μια ριζική αλλαγή στη ζωή της. Όλα αυτά έχουν ως συνέπεια η νέα μητέρα να βρίσκεται αντιμέτωπη με τον ενδεχόμενο της επιλόχειας κατάθλιψης, μιας ιδιαίτερα επικίνδυνης κατάστασης για τη συναισθηματική και ψυχολογική της υγεία. Κρίνεται, άρα, εξαιρετικά σημαντικό να υπάρχουν οι κατάλληλες δομές από την Πολιτεία, ώστε κάθε νέα μητέρα να έχει πρόσβαση στην αναγκαία ψυχολογική στήριξη, προκειμένου να αντιμετωπίζει έγκαιρα και αποτελεσματικά τέτοιου είδους ζητήματα.

- Προφύλαξη από περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας. Οι ποικίλες αλλαγές που προκύπτουν με τον ερχομό ενός μωρού στη ζωή του ζευγαριού, όπως και οι αυξημένες οικονομικές ανάγκες, δημιουργούν συχνά ανεπιθύμητες εντάσεις, που ενδέχεται να καταλήξουν είτε σε σωματική είτε -συχνότερα- σε ψυχολογική βία εις βάρος της νέας μητέρας. Είναι, άρα, σημαντικό να υπάρχουν οι κατάλληλες δομές, ώστε η νέα μητέρα να μπορεί να αναζητήσει έγκαιρα στήριξη και βοήθεια, μιας και είναι -ή πρέπει να είναι- απολύτως σαφές πως δεν έχει κανένα λόγο να υπομένει τα βίαια ξεσπάσματα του ανέτοιμου ή του ψυχολογικά πιεσμένου συζύγου ή συντρόφου της.

- Έγκαιρη ενημέρωση για την πρόληψη ανεπιθύμητων κυήσεων και αμβλώσεων. Παρά το γεγονός ότι τόσο η εγκυμοσύνη όσο και η μητρότητα αποτελούν μια εμπειρία μέγιστης αξίας για τις γυναίκες που συνειδητά επιλέγουν να αποκτήσουν παιδί, τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά όταν πρόκειται για γυναίκες στα πρώτα χρόνια της νεότητας ή ακόμη και στο τέλος της εφηβείας, οι οποίες καταλήγουν να κυοφορούν μόνο και μόνο διότι δεν έχουν επαρκή γνώση πάνω στο θέμα της αντισύλληψης. Τότε η εγκυμοσύνη αντιμετωπίζεται ως τελείως άκαιρη και ως πηγή μεγάλης στενοχώριας για τις νέες αυτές γυναίκες και τις οικογένειές τους, με αποτέλεσμα να επιλέγεται, όχι δίχως σημαντικό προβληματισμό, η άμβλωση.

Πρόκειται για μια διαδικασία που τραυματίζει συναισθηματικά -κάποτε και σωματικά- τη νέα γυναίκα, προκαλώντας της πλήθος ενοχών και τύψεων, και δημιουργώντας της αρνητικά συναισθήματα απέναντι στον εαυτό της. Είναι, δίχως άλλο, αναγκαίο να υπάρχει έγκαιρη ενημέρωση, ήδη από τα χρόνια της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, σχετικά με την αντισύλληψη και τη σεξουαλική δραστηριότητα, ώστε η εγκυμοσύνη να αποτελεί απόρροια μόνο συνειδητής επιλογής και όχι πρώιμων σεξουαλικών πειραματισμών.  

Οικογένεια  

Ομάδα ατόμων που συνδέονται μεταξύ τους με δεσμούς αίματος, γάμου ή υιοθεσίας και διαμένουν κάτω από την ίδια στέγη.

Η οικογένεια -είτε έχει την παραδοσιακή μορφή, είτε είναι μονογονεϊκή, είτε αποτελείται από γονείς του ίδιου φύλου- καλείται να εκπληρώσει πάντοτε την ίδια εξαιρετικά σημαντική λειτουργία στη ζωή των παιδιών. Οι γονείς είναι εκείνοι που πέρα από το βασικό ζητούμενο της κάλυψης των εξόδων διατροφής του παιδιού και της φροντίδας της υγείας του,  προσφέρουν τις βασικές αρχές διαπαιδαγώγησής του.

Το παιδί αντλεί στο πλαίσιο της οικογένειας όλα όσα χρειάζεται για την κάλυψη των συναισθηματικών του αναγκών (αγάπη, στοργή, αποδοχή, σεβασμό) από τους γονείς του∙ αποκτά χάρη σε αυτούς τα πρώτα και βασικότερα στοιχεία κοινωνικοποίησης, καθώς και τα πρώτα πολύ ουσιαστικά πνευματικά ερεθίσματα. Κατά τρόπο συνοπτικό οι γονείς είναι υπεύθυνοι για τη διάπλαση της προσωπικότητας του παιδιού μέσα από το δικό τους καθημερινό παράδειγμα, μέσα από την επικοινωνία τους με το παιδί, καθώς και μέσα από τη συμπεριφορά που έχουν απέναντί του.

Προβλήματα που αντιμετωπίζει η σύγχρονη οικογένεια

Πρόκειται, σαφώς, για έναν ρόλο πολύ μεγάλης ευθύνης, ο οποίος δεν επιτυγχάνεται πάντοτε με τον αρτιότερο τρόπο, όσο αγαθές προθέσεις κι αν έχουν οι γονείς, καθώς υπάρχουν ή προκύπτουν αρκετά προβλήματα στο πλαίσιο της σύγχρονης οικογένειας. Ειδικότερα:  

- Έλλειψη ποιοτικού χρόνου ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας. Η ανάγκη να εργάζονται και οι δύο γονείς κι οι ποικίλες καθημερινές υποχρεώσεις εκμηδενίζουν ουσιαστικά τα περιθώρια χρόνου για μια ουσιαστική επικοινωνία και μια ποιοτική ενασχόληση με τα παιδιά. Συνήθως οι οικογένειες λειτουργούν διαχειριστικά απέναντι στα διάφορα ζητήματα, εφόσον δεν έχουν το χρόνο να εμβαθύνουν σε αυτά.

Η έλευση, άλλωστε, του διαδικτύου, όπως και της τηλεόρασης, έχει εντείνει την απόσταση ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας, εφόσον ο καθένας επιλέγει να αφιερώσει συχνά σημαντικό μέρος του ελεύθερου χρόνου του στα ηλεκτρονικά αυτά μέσα, ζητώντας έναν ευχάριστο περισπασμό από τα προβλήματα και τις εντάσεις της καθημερινότητας.

- Δυσκολία διατήρησης της αρμονίας στις σχέσεις του ζευγαριού. Το ποσοστό των διαζυγίων, όπως και το ποσοστό των δυσλειτουργικών σχέσεων, βρίσκονται σε υψηλά επίπεδα, καθώς οι σύγχρονοι άνθρωποι μοιάζουν να δυσκολεύονται να δημιουργήσουν σχέσεις ανοιχτής και ουσιαστικής επικοινωνίας. Τα οικονομικά προβλήματα, η αίσθηση των ανθρώπων πως δεν είναι αρκετά ευτυχισμένοι μέσα στη σχέση τους, καθώς και το πλήθος των συμβιβασμών που καλείται να κάνει κάθε άνθρωπος στο πλαίσιο ενός γάμου, τείνουν να προκαλούν εντάσεις, τσακωμούς και, όχι σπάνια, να οδηγούν στη διάλυση του γάμου.

Είναι, άλλωστε, σαφές πως ένας γάμος δεν μπορεί να επιβιώσει χωρίς αμοιβαίες υποχωρήσεις και χωρίς προσωπικές θυσίες από τη μεριά του κάθε συζύγου, στοιχεία, ωστόσο, που δεν ευχαριστούν τους ανθρώπους της σύγχρονης εποχής, εφόσον καθοδηγούμενοι από τα επίπλαστα πρότυπα ευτυχίας που παρουσιάζουν συνεχώς τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, θεωρούν πως «δικαιούνται» μια κατά πολύ πιο ευτυχισμένη ζωή από αυτή που έχουν και αρνούνται να προχωρήσουν σε συμβιβασμούς.

- Άγνοια των γονιών για το πώς επιτυγχάνεται η ορθή αγωγή του παιδιού. Οι γονείς παρά το γεγονός ότι γνωρίζουν εκ των προτέρων πως η διαπαιδαγώγηση του παιδιού αποτελεί δική τους ευθύνη, δεν φροντίζουν ωστόσο να ενημερωθούν σχετικά με τους ορθούς τρόπους διαχείρισης των ποικίλων ζητημάτων που σχετίζονται με την αγωγή και την ανατροφή ενός παιδιού. Καταλήγουν, έτσι, είτε να προχωρούν σε επιζήμιους αυτοσχεδιασμούς είτε σε στερεοτυπικές συμπεριφορές που είχαν βιώσει κι οι ίδιοι ως παιδιά από τους δικούς τους γονείς. Το αποτέλεσμα αυτών των αναποτελεσματικών προσεγγίσεων είναι να μην επιτυγχάνεται η καλύτερη δυνατή αγωγή του παιδιού και να έρχονται σύντομα αντιμέτωποι με τις συνέπειες των λανθασμένων επιλογών τους.

Παιδί

Η παιδική ηλικία αποτελεί μια σημαντικότατη περίοδο της ζωής κάθε ανθρώπου, μιας και στο πλαίσιο αυτής τίθενται επί της ουσίας οι βάσεις για τη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του. Ζητούμενο, άρα, είναι τα παιδιά, ήδη από τις πρώτες μέρες της ζωής τους, να βρίσκονται σ’ ένα περιβάλλον όπου κυριαρχούν συναισθήματα αγάπης και αποδοχής, προκειμένου να αποφευχθεί η πρόκληση συμπλεγμάτων, που θα αλλοιώσουν μελλοντικά την ποιότητα του χαρακτήρα τους και τη διάθεσή τους να έχουν μια ζωή γεμάτη με δημιουργικότητα, ευδαιμονία και αγάπη για τους άλλους. Ένα παιδί το οποίο για τον οποιονδήποτε λόγο αισθάνεται πως δεν γίνεται πλήρως αποδεκτό από τους γονείς του και πως δεν καλύπτει πλήρως τις προσδοκίες τους, θα γίνει στο μέλλον ένας συμπλεγματικός ενήλικας που θα βιώνει εσωτερικά συγκρουσιακές καταστάσεις και δεν θα μπορεί να αντιμετωπίσει με την απαραίτητη αυτοπεποίθηση τα του βίου του.

Η προστασία της παιδικής ηλικίας σχετίζεται με μια σειρά από επιμέρους θέματα. Ειδικότερα:

- Τα παιδιά έχουν ανάγκη τη σταθερότητα, την ασφάλεια και το παιχνίδι. Η διασφάλιση μιας ομαλής και συναισθηματικά υγιούς παιδικής ηλικίας απαιτεί από τη μεριά των γονιών, αλλά και της Πολιτείας, τη δυνατότητα δημιουργίας ενός σταθερού οικογενειακού περιβάλλοντος, στο πλαίσιο του οποίου το παιδί θα αισθάνεται απολύτως ασφαλές, ώστε να μπορεί να απολαμβάνει την ξεγνοιασιά και τη χαρά που αποτελούν τα μόνα αποδεκτά χαρακτηριστικά γι’ αυτή την ηλικία.

Μια οικογένεια που έρχεται αντιμέτωπη με οικονομικά προβλήματα -σημαντικό και σύνηθες πρόβλημα των τελευταίων χρόνων- ή ακόμη χειρότερα μια οικογένεια αντιμέτωπη με την ανεργία και το διαρκές άγχος της επόμενης μέρας, δεν μπορεί να διασφαλίσει την αίσθηση ηρεμίας που απαιτείται για την καλύτερη δυνατή ανατροφή του παιδιού, κι αυτό είναι ένα σημαντικό πρόβλημα που οφείλει να επιλύσει η Πολιτεία μέσα από την ορθή αντιμετώπιση του ζητήματος της οικονομικής κρίσης.

Το μικρό παιδί αντιλαμβάνεται πότε οι γονείς του είναι αναστατωμένοι και πότε δεν έχουν ούτε καν το κουράγιο να προσποιηθούν πως όλα πηγαίνουν καλά. Ακόμη κι αν δεν έχει τη δυνατότητα να εκφραστεί, συναισθάνεται εντούτοις το κλίμα της ανησυχίας και του άγχους, κι αυτό δρα ανασταλτικά για την άρτια συναισθηματική του ανάπτυξη. Ζητούμενο, ωστόσο, είναι να υπάρχει ένα κλίμα συναισθηματικής σταθερότητας και διάθεση για παιχνίδι και ενασχόληση με το παιδί, ώστε αυτό να κοινωνικοποιηθεί ομαλά.

- Διασφάλιση κλίματος αποδοχής σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης. Ένα από τα βασικότερα ζητούμενα του εκπαιδευτικού χώρου είναι η δημιουργία κλίματος αποδοχής, ώστε από την αρχή κιόλας του σχολικού τους βίου τα παιδιά να αισθάνονται πως βρίσκονται σ’ ένα περιβάλλον που τους προσφέρει, πέρα από την εκπαιδευτική εμπειρία, αγάπη και σεβασμό. Είναι, άλλωστε, ο χώρος του σχολείου που φέρνει συχνά τα παιδιά σ’ επαφή με την απόρριψη, τις μειωτικές και ρατσιστικές συμπεριφορές, τον ανταγωνισμό και το φθόνο, έστω κι αν έχουν προφυλαχθεί από τέτοια αρνητικά φαινόμενα στο οικογενειακό τους πλαίσιο. Ένα μικρό παιδί που έρχεται αντιμέτωπο με το χλευασμό, την κοροϊδία και την απόρριψη των συμμαθητών του, πληγώνεται και επηρεάζεται κατά τρόπους που δεν μπορούμε πάντοτε να αντιληφθούμε.      

- Τερματισμός του φαινομένου της παιδικής εργασίας. Ο εξαναγκασμός μικρών παιδιών σε καθημερινή εργασία, και μάλιστα σε άθλιες συνθήκες, όπως αυτό συμβαίνει σε μεγάλο βαθμό στις αναπτυσσόμενες χώρες αποτελεί ένα επώδυνο φαινόμενο, εφόσον στερεί από τα μικρά αυτά παιδιά το δικαίωμα στη χαρά, στο παιχνίδι και στην ανεμελιά∙ τους στερεί το δικαίωμα στην ομαλή συναισθηματική και σωματική ανάπτυξη και τα καταδικάζει στην πρόωρη συντριβή της παιδικότητάς τους.

Στις χώρες του δυτικού κόσμου τέτοιου είδους φαινόμενα είναι περιορισμένα -όχι ανύπαρκτα-, αντικαθίστανται, όμως, με ένα διαφορετικό είδος εκμηδένισης του χρόνου ανάπαυλας και παιχνιδιού των παιδιών, που προκύπτει μέσα από την ανάθεση σχολικών εργασιών και μελέτης. Πρόκειται, βέβαια, για μια ενασχόληση εκπαιδευτικής υφής, η οποία όμως δεν παύει να καταπατά το αναφαίρετο δικαίωμα των παιδιών στον ελεύθερο χρόνο. Ιδίως, μάλιστα, στην Ελλάδα το φαινόμενο αυτό λαμβάνει απρόσμενες διαστάσεις, εφόσον ήδη από τα χρόνια του Γυμνασίου, οι μαθητές είναι αντιμέτωποι με επιπλέον φροντιστηριακές ώρες σχολικών μαθημάτων και ξένων γλωσσών, αφού το δημόσιο σχολείο μοιάζει να αδυνατεί να καλύψει στοιχειώδεις εκπαιδευτικές ανάγκες των μαθητών.  

- Προστασία των παιδιών από φαινόμενα παρενόχλησης και παιδικής πορνογραφίας. Τα παιδιά έχουν κάθε δικαίωμα στην αθωότητα, οι γονείς τους όμως όχι∙ οφείλουν να βρίσκονται σε διαρκή επαγρύπνηση, καθώς η σύγχρονη κοινωνία μαστίζεται από διάφορα φαινόμενα ακραίας ανηθικότητας και εγκληματικού εκφυλισμού. Το φαινόμενο της παιδεραστίας αποτελεί μία από αυτές τις ακραίες εγκληματικές πράξεις που μπορούν να ζημιώσουν ανεπανόρθωτα την ψυχολογική, αν όχι και τη σωματική, ακεραιότητα ενός παιδιού. Οι γονείς θα πρέπει, επομένως, να φροντίζουν για την αδιάκοπη προστασία του παιδιού τους, και να μην επιτρέπουν καν τη δίχως έλεγχο επαφή του παιδιού με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η σύγχρονη εμπειρία δείχνει, άλλωστε, πως οι σελίδες κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν το νέο τρόπο προσέγγισης ανηλίκων από ενήλικες με εγκληματικές διαθέσεις.

Ενώ, έχει γίνει γνωστό πως μεγάλο μέρος του φωτογραφικού υλικού που διακινείται στις σελίδες παιδικής πορνογραφίας αντλείται από τις φωτογραφίες που ανεβάζουν στα κοινωνικά δίκτυα οι ίδιοι οι γονείς, θέλοντας να μοιραστούν με φίλους στιγμές από την καθημερινότητα των παιδιών τους

πηγή https://latistor.blogspot.com/2015/12/blog-post_14.html