ΑΝΤΩΝΗΣ ΣΑΜΑΡΑΚΗΣ, ΤΟ ΠΟΤΑΜΙ

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

1.      Μεταφερθείτε στην ιστοσελίδα http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-C131/595/3929,17352/ του ψηφιακού σχολείου και διαβάστε την κριτική του Δημήτρη Ραυτόπουλου στο έργο του Σαμαράκη. Προσπαθήστε να τεκμηριώσετε τις απόψεις του ως προς τα πρόσωπα και το χώρο(αοριστία)

2.      Ποιος είναι ο χώρος, ο χρόνος. Τα πρόσωπα του έργου; Αφηγηματικές τεχνικές και αφηγηματικοί τρόποι

3.      Σκιαγραφήστε την προσωπικότητα του αφηγητή και του αντιπάλου:

4.      «Ο πόλεμος, η εξαθλίωση, η υποκρισία της κοινωνίας, η ανεργίακαι κυρίως η διάψευση της ελπίδας των ατόμων αλλά και της ανθρωπότητας γενικά να ζήσουν ελεύθερα, ειρηνικά και χωρίςαδικίες αποτελούν τα κεντρικά θέματα της πεζογραφίας του.Νοιώθει έλεος και οίκτο για τους συνανθρώπους του πουαδικούνται και αγανακτεί για τα όποια δεινά τους βρίσκουν»: επιβεβαιώνεται η άποψη με βάση το διήγημα;

5.      Ποια είναι τα κοινωνιολογικά χαρακτηριστικά του διηγήματος;(κοινωνικοπολιτική κατάσταση, ιδεολογία, ηθική κλπ.);

6.      Μελετήστε τα βιογραφικά στοιχεία του Σαμαράκη και τις πληροφορίες για τη μεταπολεμική γενιά των λογοτεχνών από την εισαγωγή του βιβλίου σας. Διατυπώστε τη γνώμη σας για τη λογοτεχνική ταυτότητα του Σαμαράκη και τον τρόπο της γραφής του

Βλ. και http://www.ishow.gr/personBio.asp?guid=B659B00E-E8C5-4300-B3C3-359BF312C35F

http://www.ekebi.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=461&t=359

http://www.greekbooks.gr/samarakis-antonis.person

http://tvxs.gr/news/prosopa/antonis-samarakis-%C2%ABto-lathos%C2%BB-o-oloklirotismos-itan-panta-edo

7.      Πώς δικαιολογείται το σχόλιο του αφηγητή «Ήτανε ωστόσομεγάλος πειρασμός το ποτάμι»;

β) Ποιος είναι ο ρόλος του φυσικού περιβάλλοντος στο διήγημααυτό;

γ) Ποια συναισθήματα δημιουργεί στο φαντάρο η επαφή με τοποτάμι; Σε ποια φράση συνοψίζονται;

δ) Πόσες και ποιες μεταμορφώσεις του στρατιώτη συντελούνται στο ποτάμι;

8.      Καθορίζουμε συγκεκριμένους ρόλους (πρωταγωνιστές, σκηνοθέτης, σεναριογράφος) για την καλύτερη δραματοποίηση του κειμένου έως 5 λεπτά

9.      Παράλληλο κείμενο: Θεοδώρου  Ξόμαλη

Ταγματάρχη δικαστικού σώματος ενόπλων δυνάμεων

ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΗΡΩΩΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ 1940-1944

ΚΑΒΑΛΑ 1993

(http://xomalistheodoros.wix.com//xomalis)

Μαρτυρία της 12ης –Νοεμβρίου 1989, ώρα 18.00΄

Θέμα: Αντάμωμα στην πηγή με τους Ιταλούς-Μεταγωγή αιχμαλώτων

Την 28η Οκτωβρίου 1940 υπηρετούσα τη θητεία μου στο 3ο Τάγμα του 25ουΣυντάγματος Πεζικού της Ελευθερούπολης. Η επιστράτευση βρήκε τη μονδα μου να επιτηρεί τα βουλγαρικά σύνορα της περιοχής Παππάδων-Δράμας.

Τέλος Φεβρουαρίου 1941 διαταχτήκαμε να μετακινηθούμε προς το Αλβανικό Μέτωπο. Προχωρήσαμε προς το όρος Τόμαρος και φτάσαμε στην Κορυτσά, την οποία είχαν καταλάβει τα στρατεύματά μας μετά από μεγάλες μάχες λόγχη με λόγχη. Η Κορυτσά είναι κτισμένη σε πεδιάδα, κοντά της υψώνονται τα βουνά Ιβάν και Ιμάροβα κι ανάμεσά τους κυλούσε γάργαρα τα άφθονα νερά του ένας ποταμός. Τα βουνά αυτά ήταν γεμάτα τρύπες και τεχνητές σπηλιές, σχεδόν «κούφια», όπου οι Ιταλοί αποθήκευαν εφόδια και πυρομαχικά, πολλά από τα οποία έπεσαν στα ελληνικά χέρια.

Αφού περάσαμε μια κρεμαστή γέφυρα του ποταμού, κατευθυνθήκαμε προς το Ψάριον όρος και τις κορυφές «Τρία Αυγά». Οχυρωθήκαμε στο ύψωμα Μαλισπάτ, τουλάχιστον ένα χιλιόμετρο πίσω από τα χαρακώματα της πρώτης γραμμής του μετώπου μας. Προς την κατεύθυνση αυτή και σε απόσταση 350 μέτρων από την πρώτη γραμμή ήταν η γραμμή των Ιταλών…

Η περιοχή μεταξύ των γραμμών ονομαζόταν «νεκρή ζώνη». Στη νεκρή ζώνη υπήρχε λάκκος με πηγές πόσιμου νερού. Ήταν οι μοναδικές πηγές και  ο μοναδικός τρόπος εξεύρεσης πόσιμου νερού για μας και τους Ιταλούς. Έτσι η χρησιμοποίηση των πηγών γινόταν από κοινού με τους Ιταλούς. Δεν γνωρίζω αν υπήρχε κάποια συμφωνία μεταξύ Ιταλών και Ελλήνων αξιωματικών ή αν υπήρχε κάποια σιωπηρή συμφωνία μεταξύ αντιπάλων σχετικά με τη χρησιμοποίηση των πηγών, πάντως τα μεσημέρια, σχεδόν καθημερινά, ανά δύο άτομα, άοπλοι, με καμιά δεκαριά παγούρια κατηφορίζαμε το ύψωμα Μαλισπάτ και πηγαίναμε ανενόχλητοι στις πηγές. Το ίδιο γινόταν  και από ιταλικής πλευράς. Τύχαινε πολλές φορές να συναντιόμαστε με τους Ιταλούς, ναι τους Ιταλούς, τους εχθρούς μας,  στην ίδια πηγή, να ανταλλάσουμε ματιές φιλικές ή ουδέτερες, πάντως όχι εχθρικές, να διστάζουν κάπως οι Ιταλοί, να μας παραχωρούν συνήθως προτεραιότητα στο γέμισμα των παγουριών, να διερωτώνται για τα διαλυμένα άρβυλά μας ή τις ματωμένες και σχισμένες στολές μας, να αποχωρούμε, να μας παρακολουθούν μέχρι να χαθούμε αμίλητοι, γεμάτοι δέος, κι έπειτα να ξαναγινόμαστε εχθροί.

Στις 30-3-1941, ημέρα Κυριακή, ώρα 0200΄, έγινε η μεγάλη επίθεση των Ιταλών στα χαρακώματά μας, συνδυασμένη-όπως πάντα-με πυκνές βολές πυροβολικού. Οι Ιταλοί ήταν αμέτρητοι. Τους αφήσαμε να φτάσουν κοντά μας κι, ενώ αυτοί λαχανιασμένοι ανηφόριζαν προς το ύψωμά μας, ξαφνικά πεταχτήκαμε μπροστά τους με παρατεταμένες τις λόγχες μας και με την ιαχή «αέρα», που σκέπαζε και το θόρυβο των όλμων μας ακόμα, τους προκαλέσαμε φόβο, σύγχυση και άτακτη οπισθοχώρηση με μεγάλες απώλειες…Την ημέρα εκείνη πιάσαμε 10 αιχμαλώτους.

…Ενώ συνόδευα τους 10 αιχμαλώτους, με νοήματα μου έδωσαν να καταλάβω ότι διψούσαν. Τους πήγα σε κάποια ρεματιά να πιουν νερό και να ξαποστάσουν. Λίγο πιο πάνω από το σημείο εκείνο, μέσα στο ρυάκι της ρεματιάς, μακάβρια κείτονταν πτώματα ζώων και ανθρώπων, μπλεγμένα μεταξύ τους διαμελισμένα ή όχι, λες και ανέμεναν με αγωνία την ώρα της ταφής τους. Μάταια όμως. Τα αίματά τους αρχικά έβαφαν κόκκινα τα νερά του ρυακιού, αλλά από το σημείο της θέσης μας περνούσαν ορμητικά, αφρισμένα πεντακάθαρα, παγωμένα, λες και ήθελαν να μας αποφύγουν. Έβλεπα τους αιχμαλώτους γονατισμένους στο ρυάκι να πίνουν και να πλένονται  με τα πρόσωπα χωμένα στο νερό και ένιωθα αηδία αλλά και οίκτο για το θέαμα που αντίκρυζα. Άλλωστε σε τι θα χρησίμευε εάν τους έλεγα ότι στο ίδιο ρυάκι λίγο πιο πάνω ήταν ριγμένα πτώματα ανθρώπων και ζώων; Μήπως θα σταματούσαν να το χρησιμοποιούν; Μήπως και ο ίδιος δεν αναγκαζόμουν ελλείψει καλύτερης επιλογής να πιω από το ίδιο σημείο; Ευτυχώς που ήταν χειμώνας, αλλιώς οι αρρώστιες θα μας αποδεκάτιζαν. Θυμάμαι τη φωτογραφία που μου έδειξε ένας αιχμάλωτος και τις κινήσεις της κεφαλής του, όταν με το δάκτυλό  του  μου έδειχνε τη γυναίκα του και τα παιδιά του. Ήταν σαν να μου έλεγε: «δε φταίμε εμείς, οι μεγάλοι φταίνε»…

Να συγκρίνετε τα δύο κείμενα  ως προς τον σκηνικό, αφηγηματικό και ιστορικό χρόνο; Ποιες ομοιότητες και ποιες διαφορές εντοπίζετε;

Ανάλυση

Αντώνης Σαμαράκης «Το ποτάμι»

1.      Το διήγημα «Το ποτάμι» προέρχεται από την πρώτη συλλογή διηγημάτων του Αντώνη Σαμαράκη με τίτλο «Ζητείται ελπίς», που εκδόθηκε το 1954.

2.      Το βασικό μήνυμα του κειμένου είναι αμιγώς αντιπολεμικό και δίνεται μέσα απ’ την τραγική ιστορία ενός 23χρονου στρατιώτη που δολοφονείται από έναν σκόπιμα μη προσδιορισμένο εθνολογικά εχθρό -η ιστορία αποκτά έτσι καθολικές διαστάσεις-, όταν παρά την εντολή της Μεραρχίας αποφασίζει να κολυμπήσει στο ποτάμι που χωρίζει τα δύο αντίπαλα στρατόπεδα.

3.      «Η διαταγή είτανε ξεκάθαρη: Απαγορεύεται το μπάνιο στο ποτάμι, ακόμα και να πλησιάζει κανείς σε απόσταση λιγότερο από διακόσια μέτρα. Δε χώραγε λοιπόν καμιά παρανόηση. Όποιος την παρέβαινε τη διαταγή, θα πέρναγε στρατοδικείο.»

4.      Η αφήγηση δίνεται σε τρίτο πρόσωπο από έναν παντογνώστη, μη δραματοποιημένο αφηγητή, ο οποίος έχει πλήρη εποπτεία τόσο των διαδραματιζόμενων γεγονότων όσο και των σκέψεων του κεντρικού ήρωα της σύντομης αυτής ιστορίας.

5.      Η αφήγηση ξεκινά in medias res, από τη μέση δηλαδή των πραγμάτων, καθώς για λόγους αφηγηματικής οικονομίας δε μας δίνονται τα γεγονότα από την αρχή του πολέμου. Μιας και πρόκειται για διήγημα, στο περιορισμένο πλαίσιο του οποίου δεν υπάρχουν τα περιθώρια παράθεσης πολλών πληροφοριών, η αφήγηση καλύπτει τα περιστατικά λίγων μόλις ημερών (η κορύφωσή του αφορά λίγες ώρες ενός πρωινού), από έναν πόλεμο που διαρκεί ήδη δυόμιση χρόνια.

6.      «Είχανε κάπου τρεις βδομάδες που είχαν αράξει δώθε απ’ το ποτάμι. Κείθε απ’ το ποτάμι ήταν ο εχθρός, οι Άλλοι όπως τους λέγανε πολλοί».

7.      Ο εχθρός δεν προσδιορίζεται εθνολογικά, καθώς ο συγγραφέας θέλει να λάβει το μήνυμα της ιστορίας του ευρύτερες, καθολικές διαστάσεις, υπό την έννοια πως σε κάθε πόλεμο, όποιας μορφής κι αν είναι αυτός, οι συνέπειες είναι εξίσου ολέθριες για τους συμμετέχοντες.

8.      Ανεξάρτητα από την εθνικότητα του εχθρού, των Άλλων, ανεξάρτητα απ’ το αν πρόκειται για έναν αμυντικό ή έναν επιθετικό πόλεμο, η εμπόλεμη κατάσταση φέρνει τους ανθρώπους σε οριακές καταστάσεις τους αποκτηνώνει, ωθώντας τους σε πράξεις εντελώς απάνθρωπες, και τους φθείρει ανεπανόρθωτα σε ψυχολογικό και συναισθηματικό επίπεδο.

9.      «Όταν φτάσανε στο ποτάμι, έκανε κρύο. Μα εδώ και μερικές μέρες, ο καιρός είχε στρώσει. Άνοιξη πια! Ο πρώτος που γλίστρησε κατά το ποτάμι είτανε λοχίας. ..». Ο αφηγητής αφού τονίζει πως οι στρατιώτες έχουν στρατοπεδεύσει ήδη τρεις εβδομάδες κοντά στο ποτάμι, προχωρά σε μια σύντομη αναδρομή για να παρουσιάσει τη μοιραία κατάληξη όσων τόλμησαν να μπουν στο ποτάμι (ένας λοχίας πρώτα, δύο φαντάροι έπειτα).

10.  Παρά το γεγονός πως ο πόλεμος δεν τοποθετείται χρονικά σε κάποιο συγκεκριμένο πλαίσιο -μαθαίνουμε μόνο πως διαρκεί δυόμιση χρόνια τώρα, χωρίς ωστόσο να γνωρίζουμε πότε ακριβώς συνέβη-, ο αφηγητής δίνει εμφατικά τη διάρκεια του «ειρηνικού» διαλλείματος (Τρεις βδομάδες! Πώς είχανε περάσει τρεις βδομάδες!), καθώς θέλει να καταστεί σαφές πως ο νεαρός στρατιώτης πάλεψε με την επιθυμία του να πέσει στο ποτάμι αρκετές μέρες και πως όσο περνούσε ο καιρός, χωρίς να απομακρύνονται από εκείνο το σημείο, τόσο πιο έντονη γινόταν μέσα του η επιθυμία αυτή.

11.  «Τότε βγήκε η διαταγή της Μεραρχίας. Είτανε ωστόσο μεγάλος πειρασμός το ποτάμι. Τ’ ακούγανε που κυλούσε τα νερά του και το λαχταρούσανε. Αυτά τα δυόμιση χρόνια τους είχε φάει η βρώμα. …». Με την αναφορά στη διαταγή της Μεραρχίας ολοκληρώνεται η αναδρομή στα γεγονότα των προηγούμενων ημερών και συνάμα υπενθυμίζεται εμφατικά η σχετική απαγόρευση.

12.  Το γεγονός πως ο 23χρονος στρατιώτης θα παραβλέψει τη διαταγή αυτή, η οποία προέκυψε βέβαια λόγω των τριών θανάτων που έχουν προηγηθεί, υποδηλώνει το μέγεθος της ανάγκης του να βουτήξει στα νερά του ποταμού και άρα να ξεχάσει, έστω και για λίγο, το ότι βρίσκεται ακόμη στη δίνη ενός πολέμου.

13.  «Στο διάολο η διαταγή της Μεραρχίας! Είπε μέσ’ απ’ τα δόντια του, κείνη τη νύχτα. Γύριζε και ξαναγύριζε και ησυχία δεν είχε. Το ποτάμι ακουγότανε πέρα και δεν τον άφηνε να ησυχάσει.». Η διαταγή της Μεραρχίας επαναλαμβάνεται τρεις φορές σε μόλις δύο παραγράφους, αποκτώντας σταδιακά μια τελείως διαφορετική διάσταση στη σκέψη του νεαρού στρατιώτη. Αίφνης, η διαταγή αυτή είναι το μόνο που μπορεί να τον εμποδίσει απ’ το να γευτεί την ευτυχία που βρίσκεται τόσο κοντά του. Οι απώλειες των συμπολεμιστών του περνούν σε δεύτερο πλάνο και ο ήρωας αγανακτεί με τη διαταγή (Στο διάολο η διαταγή της Μεραρχίας!), αγανακτεί με την ιδέα πως προσπαθούν να του στερήσουν μια πολύτιμη απόλαυση, παραγνωρίζοντας την ουσία της διαταγής, που δεν είναι άλλη απ’ την προστασία των στρατιωτών.

14.  Εκείνο, βέβαια, που κυριαρχεί στη σκέψη του∙ εκείνο που τον εμποδίζει να αντιληφθεί πλήρως την επικινδυνότητα της κατάστασης είναι η ολοένα μεγεθυνόμενη μέσα του επιθυμία να βουτήξει στο ποτάμι, να νιώσει ξανά ελεύθερος, να ζήσει ξανά χωρίς το διαρκή φόβο, που τους έχει καθηλώσει τόσο καιρό σε μια ασφυκτική κατάσταση, όπου δεν μπορούν να χαρούν και να απολαύσουν τίποτε, όσο λίγο ή ασήμαντο κι αν είναι αυτό.

15.  Η αγανάκτηση του στρατιώτη -γέννημα της πολύμηνης ταλαιπωρίας του, γέννημα όλων των στερήσεων που έχει βιώσει όσο διαρκεί ο πόλεμος- καταδεικνύει με σαφή τρόπο πόσο αφύσικος είναι ο πόλεμος, πόσο ενάντια στις επιθυμίες του απλού ανθρώπου είναι το να βρίσκεται εγκλωβισμένος σε μια εμπόλεμη κατάσταση. Εύλογα, λοιπόν, το ποτάμι καθίσταται σύμβολο όλων εκείνων που οι στρατιώτες έχουν στερηθεί τα δυόμιση χρόνια του πολέμου. 

16.  Η επιθυμία του νεαρού να κολυμπήσει στο ποτάμι δεν είναι απλώς η επιθυμία να πλυθεί (Αυτά τα δυόμιση χρόνια του είχε φάει η βρώμα), ή η επιθυμία να γευτεί μια απλή χαρά, είναι πολύ περισσότερο μια κραυγή απόγνωσης μπροστά στην απελπισία που τον έχει φέρει ο πόλεμος. Είναι ένα ξέσπασμα της εσωτερικής του ανάγκης για ελευθερία∙ είναι ένα ξέσπασμα της νιότης του που επιθυμεί και απαιτεί να ζήσει μακριά απ’ τα δεσμά του πολέμου.

17.  Εντούτοις, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη πως το κάλεσμα του ποταμού, που δεν τον αφήνει να ησυχάσει, και η απολύτως δικαιολογημένη επιθυμία του νέου να ζήσει αυτή τη μικρή χαρά, δεν μπορούν να αλλάξουν τα δεδομένα της πραγματικότητας. Ο πόλεμος συνεχίζεται και όσοι τόλμησαν να πλησιάσουν το ποτάμι σκοτώθηκαν. Είναι, επομένως, σαφές πως αν ο νεαρός ενδώσει στην επιθυμία του παίρνει ένα ιδιαίτερα μεγάλο ρίσκο.

18.  «Θα πήγαινε την άλλη μέρα, θα πήγαινε οπωσδήποτε. Στο διάολο η διαταγή της Μεραρχίας, την έγραφε στ’ απαυτά του.Οι άλλοι φαντάροι κοιμόντουσαν. Τέλος τον πήρε κι αυτόν ο ύπνος. Είδε ένα όνειρο, έναν εφιάλτη. …». Η απόφαση του νεαρού στρατιώτη να πάει την άλλη μέρα στο ποτάμι, γίνεται όχι μόνο παρά τη διαταγή της Μεραρχίας, η οποία στη σκέψη του μοιάζει να αποτελεί το μόνο ουσιαστικό εμπόδιο, αλλά και αντίθετα προς τη λογική εφόσον γνωρίζει πόσο επικίνδυνο είναι αυτό που σκοπεύει να κάνει. Η εστίασή του, άλλωστε, στο θέμα της διαταγής γίνεται σε πρώτο και συνειδητό επίπεδο, καθώς έτσι του είναι πιο εύκολο να βλέπει την απόφασή του ως μια αντίδραση απέναντι στις διαταγές της Μεραρχίας, του βασικού υπεύθυνου για το γεγονός πως βρίσκεται εκεί, σ’ έναν ψυχοφθόρο πόλεμο. Ωστόσο, σε δεύτερο και ασύνειδο επίπεδο, αντιλαμβάνεται πως το αληθινό πρόβλημα δεν είναι η διαταγή, αλλά ο κίνδυνος στον οποίο πρόκειται να θέσει τον εαυτό του, κι αυτό εκφράζεται με το νυχτερινό του εφιάλτη.

19.  Το αόρατο χέρι που τον κρατά απ’ το να βουτήξει στο ποτάμι, που τον κρατά απ’ το να ενδώσει στον ακόμη μεγαλύτερο πειρασμό της γυμνής γυναίκας, είναι η επίγνωση του κινδύνου∙ είναι το προφανές του θανάσιμου κινδύνου που παραμονεύει κι έχει ήδη στοιχίσει τη ζωή σε τρεις συμπολεμιστές του. Έτσι, αν και έχει ήδη αποφασίσει να βουτήξει στο ποτάμι, την ώρα που κοιμάται έρχεται στην επιφάνεια η λογική της αυτοσυντήρησης, η λογική που του ζητά να αντισταθεί στον πειρασμό του ποταμού. Συνάμα, πάντως, στο πλαίσιο του εφιάλτη γίνεται εξαιρετικά εμφανές το πόσο πολύ θέλει ο νεαρός να πάει στο ποτάμι, αφού το ποτάμι τρέπεται σε «μια νέα γυναίκα, μελαχρινή, με σφιχτοδεμένο κορμί. Γυμνή, ξαπλωμένη στο γρασίδι…».

20.  «Ώρες-ώρες, συλλογιζότανε μήπως δεν υπήρχε στ’ αλήθεια. Μήπως είτανε μια φαντασία τους, μια ομαδική ψευδαίσθηση.». Το ποτάμι έχει καταστεί τόσο επιθυμητό στο νεαρό στρατιώτη, ώστε αποκτά μέσα του μυθικές διαστάσεις∙ εξιδανικεύεται και ποθείται σε τέτοιο βαθμό, ώστε μοιάζει σα να μην είναι κάτι το υπαρκτό, κάτι το αληθινό. Έκφανση κι αυτό της έντασης με την οποία θέλει κι επιθυμεί να κολυμπήσει σ’ αυτό, και παράλληλα ένας ακόμη τρόπος για να αιτιολογηθεί η μοιραία του απόφαση που ήταν εξαρχής δεδομένο πως θα τον οδηγήσει στο τέλος του.

21.  «Είχε βρει μιαν ευκαιρία και τράβηξε κατά το ποτάμι. Το πρωινό είτανε θαύμα! Αν είτανε τυχερός και δεν τον παίρνανε μυρουδιά… Να πρόφταινε μονάχα να βουτήξει στο ποτάμι, να μπει στα νερά του, τα παρακάτω δεν τον νοιάζανε.». Ο νεαρός στρατιώτης ενάντια στη διαταγή και τη σύνεση θα βρεθεί στο ποτάμι, υπακούοντας έτσι στο ριψοκίνδυνο και στο απείθαρχο της νιότης του, υπακούοντας στην εσωτερική του ανάγκη να αισθανθεί και πάλι ελεύθερος. Στοιχεία που φανερώνονται με το παιχνίδισμα στο νερό και με την καθαρή ευδαιμονία που βιώνει∙ ευδαιμονία που τον επιστρέφει σε μια αθωότητα σχεδόν παιδική, και λειτουργεί λυτρωτικά για το νεαρό στρατιώτη που έχει τραυματιστεί τόσο σωματικά όσο και ψυχικά κατά τη διάρκεια του πολέμου. 

22.  Η λυτρωτική αυτή ευδαιμονία όμως δε θα διαρκέσει πολύ. Σύντομα θα συνειδητοποιήσει πως μες στο ποτάμι βρίσκεται και κάποιος άλλος. Κι ενώ για λίγες στιγμές θα αμφιταλαντεύεται για το αν κινδυνεύει ή όχι, για το αν ο άλλος είναι δικός τους ή εχθρός, η συνήθειά του να βρίζει δυνατά κάθε φορά που φτερνίζεται θ’ αποκαλύψει στον Άλλο την εθνικότητά του κι αμέσως θα ξεκινήσει ένας αγώνας επιβίωσης.

23.  Οι δύο αντίπαλοι στρατιώτες κολυμπούν όσο πιο γρήγορα μπορούν για να βρεθούν στην όχθη και να πάρουν το όπλο τους. Κι ενώ ο 23χρονος στρατιώτης βγαίνει πιο γρήγορα απ’ τον εχθρό του, ωστόσο δεν τον πυροβολεί, καθώς διστάζει απέναντι στο γεγονός πως κι οι δυο τους είναι γυμνοί, χωρίς τις πολεμικές στολές, χωρίς τις εθνικότητες που τους χωρίζουν σε αντίπαλα στρατόπεδα∙ δύο νέοι άνθρωποι γυμνοί, με την ίδια αξία, με παρόμοια όνειρα κι ελπίδες. Ο νεαρός στρατιώτης δεν αποφασίζει, λοιπόν, να σκοτώσει τον εχθρό του, καθώς απέναντί του δε βλέπει παρά έναν ακόμη άνθρωπο, όπως ακριβώς είναι κι αυτός∙ δε βλέπει έναν εχθρό, έναν μισητό αντίπαλο, αλλά έναν απλό άνθρωπο.

24.  Η ανθρωπιά του νεαρού στρατιώτη, ανθρωπιά που θα αποβεί μοιραία για τον ίδιο, τον οδηγεί να αναλογιστεί το προφανές. Απέναντί του βρίσκεται ένας άνθρωπος, που έχει κάθε δικαίωμα στη ζωή, ένας άνθρωπος που δε διαφέρει σε τίποτα απ’ τον ίδιο (στοιχείο που ενισχύεται και τονίζεται απ’ τη γύμνια των δύο στρατιωτών). Πώς, επομένως, να τραβήξει τη σκανδάλη; Πώς να σκοτώσει ένα συνάνθρωπό του, ιδίως τη στιγμή που είναι τόσο ευάλωτος;

25.  Ο δισταγμός αυτός του στρατιώτη, ωστόσο, δεν γίνεται αντιληπτός απ’ τον αντίπαλο στρατιώτη, όπως θα έπρεπε, ως μια ευκαιρία δηλαδή για μια αμοιβαία υποχώρηση, για μια σιωπηρή μεταξύ τους εκεχειρία, που θα λειτουργούσε σωτήρια και για τους δύο. Αντιθέτως, ο άλλος στρατιώτης θα εκμεταλλευτεί το δισταγμό του εχθρού του και θα τον σκοτώσει. Μέσα του υπερισχύει το ένστικτο της επιβίωσης, το ένστικτο της αυτοσυντήρησης και φυσικά η δεδομένη δυσπιστία απέναντι στον εχθρό. Έτσι, το γεγονός ότι ο άλλος στέκει απέναντί του χωρίς να τον πυροβολεί, δεν ερμηνεύεται ως σωτήρια για εκείνον φιλευσπλαχνία, αλλά ως μια χαμένη ευκαιρία∙ λάθος που ο ίδιος δε σκοπεύει να κάνει.

26.  Ο νεαρός στρατιώτης συνειδητοποιεί τον παραλογισμό του πολέμου, την απόλυτη σκληρότητα και το αφύσικο του να δολοφονείς έναν συνάνθρωπό σου, μόνο και μόνο γιατί ανήκει σε διαφορετικό έθνος. Αντιλαμβάνεται πως όσα τους ενώνουν, αυτούς τους δυο γυμνούς ανθρώπους, είναι πολύ περισσότερα απ’ όσα ενδεχομένως τους χωρίζουν, απ’ όσα οι ηγέτες τους θεωρούν πως τους χωρίζουν. Ωστόσο, η δική του φιλανθρωπία, η δική του συναίσθηση της αξίας του άλλου ανθρώπου, χάνεται μπροστά στον εύλογο φόβο που αισθάνεται ο Άλλος, χάνεται μπροστά στην ανάγκη του Άλλου να διαφυλάξει τον εαυτό του.

27.  Έτσι, η στιγμή που στέκουν γυμνοί ο ένας απέναντι στον άλλο, η στιγμή που θα μπορούσαν να θέσουν την ανθρωπιά τους πάνω από οποιαδήποτε άλλη διαφορά, χάνεται ολέθρια για το νεαρό στρατιώτη. Ο φόβος, η δυσπιστία, το ένστικτο επιβίωσης και γιατί όχι η πίστη του Άλλου στην αξία του πολέμου, φέρνουν το πρόωρο τέλος του νεαρού στρατιώτη.

28.  Αξίζει να προσεχθεί η λιτότητα στην αφηγηματική έκφραση του συγγραφέα. Η απουσία περιττών λεπτομερειών και η χρήση σύντομων προτάσεων που δίνουν γοργό ρυθμό στην αφήγηση, εστιάζουν στο ουσιώδες και καθιστούν έτσι δραστικότερο το λόγο. Ο συγγραφέας δεν επιχειρεί να εντυπωσιάσει τον αναγνώστη του με περίπλοκες διατυπώσεις και ευρηματικές εκφράσεις. Χρησιμοποιεί απλό λόγο -αποφεύγει ακόμη και τη συχνή χρήση επιθέτων- θέλοντας να δώσει την απλούστερη δυνατή διατύπωση και να κρατήσει έτσι την προσοχή στραμμένη σε ό,τι έχει κυρίως σημασία, στην ιστορία του νεα

29.  ρού στρατιώτη.

Βιώσιμη ανάπτυξη-Υγεία-Διατροφή-Χαρακτηριστικά Νεοέλληνα

ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ - ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑ

1)Ορισμός 
Αειφόρος ανάπτυξη είναι η «ανάπτυξη που καλύπτει τις ανάγκες του παρόντος χωρίς να θέτει σε κίνδυνο τη δυνατότητα των μελλοντικών γενεών να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες», με άλλα λόγια η μέριμνα ώστε η σημερινή μεγέθυνση να μην υπονομεύει τις δυνατότητες μεγέθυνσης των μελλοντικών γενεών. Η αειφόρος ανάπτυξη έχει επομένως τρεις συνιστώσες - οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική - που απαιτούν ισόρροπη πολιτική συνεκτίμηση.  
Η Αειφόρος Ανάπτυξη αποσκοπεί στο να βελτιώσει τις συνθήκες διαβίωσης του ανθρώπου, διαφυλάσσοντας παράλληλα το περιβάλλον βραχυπρόθεσμα και, κυρίως, μακροπρόθεσμα. Η αειφόρος ανάπτυξη αποσκοπεί σε μια οικονομική ανάπτυξη η οποία να είναι αποτελεσματική, κοινωνικά δίκαιη και περιβαλλοντικά βιώσιμη.  

2)Αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης 
Διατήρηση και, αν είναι δυνατόν ενίσχυση της ποιότητας ζωής των κατοίκων της κοινωνίας. Η ποιότητα ζωής καθορίζεται από : το εισόδημα, την εκπαίδευση, την υγειονομική περίθαλψη, τη στέγαση, την απασχόληση, τα νομικά δικαιώματα, την έκθεση σε εγκληματικότητα,τη ρύπανση,τις ασθένειες,τις καταστροφές.  

Ενίσχυση της τοπικής οικονομικής ζωής. Μια βιώσιμη τοπική οικονομία είναι απαραίτητη για την αειφορία. Αυτό περιλαμβάνει τις ευκαιρίες απασχόλησης, τη φορολογία,τα έσοδα,τη στήριξη της κυβέρνησης και την παροχή υποδομής και υπηρεσιών, καθώς και ένα κατάλληλο επιχειρηματικό κλίμα.  

Προώθηση της κοινωνικής ισότητας και της ισότητας μεταξύ των γενεών. Οι πόροι και οι ευκαιρίες μιας βιώσιμης κοινότητας είναι διαθέσιμα σε όλους, ανεξάρτητα από την εθνικότητα, την ηλικία, το φύλο, το πολιτιστικό υπόβαθρο, τη θρησκεία, ή άλλα χαρακτηριστικά. Επιπλέον, μια βιώσιμη κοινωνία δεν καταστρέφει τους πόρους της ούτε τα φυσικά συστήματα. 

Διατήρηση και, αν είναι δυνατόν, ενίσχυση της ποιότητας του περιβάλλοντος. Μια βιώσιμη κοινότητα προσπαθεί να βρει τρόπους να συνυπάρχει με το περιβάλλον. Αυτό το καταφέρνει με την αποφυγή της μόλυνσης του αέρα, των ωκεανών, του φρέσκου νερού και των φυσικών οικοσυστημάτων. Προσπαθεί να αντικαταστήσει επιζήμιες πρακτικές με άλλες που επιτρέπουν στα οικοσυστήματα να ανανεώνονται συνεχώς. Μια κοινότητα μπορεί να χρειαστεί να αναλάβει δράση για να ανακτήσει ή να αποκαταστήσει ένα ήδη κατεστραμμένο οικοσύστημα. 

Δημιουργία κοινωνιών ανθεκτικών σε καταστροφές. Μια κοινότητα είναι ανθεκτική στην αντιμετώπιση των αναπόφευκτων φυσικών καταστροφών όπως ανεμοστρόβιλοι, τυφώνες, σεισμοί, πλημμύρες, ξηρασία, αν λαμβάνει μέτρα για να διασφαλίσει ότι τέτοια γεγονότα προκαλούν τη λιγότερη δυνατή ζημιά, ότι η παραγωγικότητα μόνο ελάχιστα διακόπτεται, και ότι η ποιότητα της ζωής παραμένει (ή γρήγορα επιστρέφει σε) υψηλά επίπεδα. Μια ανθεκτική στις καταστροφές κοινότητα είναι αυτοδύναμη. Δηλαδή, δεν προβλέπει ότι εξωτερικοί φορείς (όπως η κυβέρνηση) μπορεί να μετριάσουν τους κινδύνους ή να πληρώσουν για τις καταστροφές. 

Χρησιμοποίηση της συμμετοχικής διαδικασίας κατά τη λήψη αποφάσεων. Μια τέτοια διαδικασία εμπλέκει όλους τους ανθρώπους που έχουν συμφέρον από την έκβαση της απόφασης που εξετάζεται. Ενθαρρύνει τον εντοπισμό των προβλημάτων, προωθεί την ευρεία παραγωγή ιδεών για την αντιμετώπιση αυτών των ανησυχιών, και βοηθά τους εμπλεκόμενους να βρουν έναν τρόπο για να καταλήξουν σε συμφωνία σχετικά με τις λύσεις. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την καλλιέργεια την αίσθηση της κοινότητας. 

3)Βιωσιμότητα και περιβάλλον 
Με την ευρεία έννοια η βιωσιμότητα και η διαχείριση του περιβάλλοντος περιλαμβάνει τη διαχείριση των ωκεανών, τα συστήματα πόσιμων υδάτων, την γη και την ατμόσφαιρα, σύμφωνα με της αρχές της βιωσιμότητας.  

4)Βιωσιμότητα και κοινωνία 
Τα θέματα αειφορίας εκφράζονται γενικά από επιστημονική και περιβαλλοντική άποψη,  αλλά η εφαρμογή των αλλαγών είναι μια κοινωνική πρόκληση που συμπεριλαμβάνει, μεταξύ άλλων, αλλαγές στο διεθνές και εθνικό δίκαιο, την πολεοδομία και τις μεταφορές, στον ατομικό και κοινωνικό τρόπο ζωής και την καταναλωτική συνείδηση. Είναι αναγκαία η καλλιέργεια υπεύθυνων πολιτών. Μια βιώσιμη κοινωνία είναι μια κοινωνία που μπορεί να επιτύχει και να διατηρήσει την ειρήνη, την κοινωνική ισότητα και την ασφάλεια. Είναι μια κοινωνία όπου δεν θα υπάρχει φτώχεια και μια κοινωνία με ανθρώπους που σέβονται το περιβάλλον και το προστατεύουν. 

5)Βιωσιμότητα και οικονομία 
Η σχέση της οικονομίας με την αειφορία βρίσκεται στις κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες της οικονομικής δραστηριότητας. Η “πράσινη” οικονομία είναι μια οικονομία που οδηγεί στη μείωση των περιβαλλοντικών καταστροφών και που αποσκοπεί στην βιώσιμη ανάπτυξη χωρίς να υποβαθμίζει το περιβάλλον. Η βιώσιμη οικονομία στηρίζεται σε έξι τομείς: τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τα οικολογικά κτήρια, τα βιώσιμα μέσα μεταφοράς και τη σωστή διαχείριση του νερού, των απορριμμάτων και της γης. Κωνσταντίνα Καλημέρη.
Διατροφή & Υγεία

Ένας από τους πλέον βασικούς παράγοντες για τη διασφάλιση της υγείας των ατόμων είναι ο συνδυασμός συστηματικής άθλησης και ισορροπημένης υγιεινής διατροφής. Η απουσία σωματικής άσκησης και οι κακές διατροφικές συνήθειες οδηγούν στην αύξηση του σωματικού βάρους, καθώς και στη υπονόμευση της ορθής λειτουργίας του οργανισμού.

Το ζήτημα της παχυσαρκίας

Σήμερα, περισσότεροι από τους μισούς Ευρωπαίους ενήλικες είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι. Εάν συνεχιστεί η κατάσταση αυτή, τα καρδιαγγειακά νοσήματα, ο διαβήτης και ορισμένα είδη καρκίνου θα απειλούν όλο και περισσότερο την ποιότητα ζωής μας, τη βιωσιμότητα των συστημάτων υγείας και τη ζωτικότητα της οικονομίας μας.

Επιπλέον, έχει κάνει την εμφάνισή της μια γενιά παιδιών με υψηλά ποσοστά παχυσαρκίας. Η γενιά αυτή κινδυνεύει με υποβαθμισμένη ποιότητα ζωής σήμερα αλλά και στο μέλλον. Τα παιδιά αυτά έχουν πολύ μεγάλες πιθανότητες να γίνουν παχύσαρκοι ενήλικες για όλη τους τη ζωή, εγκλωβισμένοι σε έναν φαύλο κύκλο. Επιπλέον, ως μελλοντικοί φορολογούμενοι, ίσως καταλήξουν να πληρώνουν περισσότερες ιατροφαρμακευτικές δαπάνες, καθώς τα συστήματα υγείας επιβαρύνονται όλο και περισσότερο με το αυξανόμενο κόστος των χρόνιων παθήσεων.

- Το θετικό στοιχείο είναι ότι όλες αυτές οι νόσοι είναι σε μεγάλο βαθμό προβλέψιμες. Μπορούμε επομένως να αποφύγουμε τις αρνητικές επιπτώσεις τους, καθώς είναι στενά συνδεδεμένες με τον τρόπο ζωής μας, κυρίως τη διατροφή και το βαθμό της σωματικής άσκησης. Αυτό σημαίνει ότι δεν χρειάζεται να περιμένουμε μια επιστημονική ανακάλυψη ή μια μαγική συνταγή για να μάθουμε τι πρέπει να κάνουμε. Θα έχουμε ήδη επιτύχει πολλά αν διασφαλίσουμε ότι τα παιδιά μας θα έχουν πρόσβαση σε ισορροπημένα και υγιεινά γεύματα στα σχολεία και στους παιδικούς σταθμούς, πίνουν πολύ νερό και ασκούνται τακτικά.

Παράλληλα, έχει εξίσου μεγάλη σημασία να τα προστατεύσουμε από την επιθετική διαφήμιση και να περιορίσουμε τον χρόνο που περνούν μπροστά σε κάθε είδους οθόνη, αξιοποιώντας ταυτόχρονα στο έπακρο τις δυνατότητες που προσφέρουν για την υγεία οι κινητές εφαρμογές και οι σύγχρονες τεχνολογίες εκπαίδευσης και ενημέρωσης των παιδιών σε θέματα υγιεινού τρόπου ζωής.

Πιθανά αίτια για τις επιζήμιες διατροφικές συνήθειες

- Σημαντικό ρόλο στην αλλοίωση των διατροφικών συνηθειών διαδραματίζει ο σύγχρονος τρόπος ζωής με τις πολλαπλές υποχρεώσεις και τους γοργούς ρυθμούς. Πλέον πολλές οικογένειες δεν μπαίνουν στη διαδικασία να μαγειρεύουν καθημερινά, ώστε να έχουν τον έλεγχο των τροφίμων που καταναλώνουν∙ πλέον είτε παραγγέλνουν φαγητό είτε τρώνε έξω, με αποτέλεσμα να καταφεύγουν σε ανθυγιεινές και παχυντικές επιλογές.

- Η διατροφή έχει γίνει στις μέρες μας αντικείμενο έντονης εμπορευματοποίησης με τις διάφορες εταιρείες να επιχειρούν να εκμεταλλευτούν την ανάγκη των ανθρώπων να ετοιμάζουν όλο και πιο γρήγορα τα γεύματά τους. Κυκλοφορούν έτσι επεξεργασμένα τρόφιμα, τα οποία με μια ελάχιστη προεργασία είναι έτοιμα προς κατανάλωση.Προπαρασκευασμένα, δηλαδή, γεύματα, τα οποία ενώ καλύπτουν το ζητούμενο της γρήγορης ετοιμασίας, δεν ανταποκρίνονται εντούτοις στο σημαντικότερο ζητούμενο της υψηλής διατροφικής αξίας και ποιότητας.

- Αρνητική είναι η επίδραση των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και ειδικότερα των διαφημίσεων που προβάλλονται σε αυτά, εφόσον προωθούνται συνεχώς προϊόντα ή καταστήματα γρήγορου φαγητού που δεν αποτελούν προτάσεις ποιοτικής διατροφικής αξίας. Με γνώμονα το χρηματικό κέρδος και χωρίς να λαμβάνεται υπόψη ο αντίκτυπος στην υγεία των πολιτών, διαμορφώνεται μέσω των διαφημιστικών μηνυμάτων ένα διατροφικό πρότυπο εξαιρετικά επιζήμιο και ανθυγιεινό.

- Παρά το γεγονός ότι για χρόνια στη χώρα μας οι πολίτες ακολουθούσαν τη Μεσογειακή Διατροφή, που αποτελούσε ένα ιδανικό διατροφικό πρότυπο με άριστα οφέλη για την υγεία, παρατηρείται πλέον η απομάκρυνση από αυτό και η διαμόρφωση ενός νέου τρόπου διατροφής στο επίκεντρο του οποίου βρίσκεται η κατανάλωση κρέατος. Τα λαχανικά, τα φρούτα και τα όσπρια, που είναι τόσο ωφέλιμα, υποχώρησαν προς χάρη του κρέατος, η υπερβολική κατανάλωση του οποίου έχει οδηγήσει κατ’ ανάγκη στη προσφορά ολοένα και χαμηλότερης ποιότητας προϊόντων. Η άλλοτε παραδοσιακή κτηνοτροφία έχει αντικατασταθεί από μια βιομηχανική παραγωγή που έχει αγγίξει φρενήρεις ρυθμούς και διοχετεύει στην αγορά κάκιστης ποιότητας κρέας. Έτσι, η επιλογή αυτή, που είναι ούτως ή άλλως επιζήμια, γίνεται αίφνης ακόμη πιο επικίνδυνη, αφού δεν υπάρχει λόγω της υπερβολικά αυξημένης ζήτησης η δυνατότητα να δοθεί έμφαση στην ποιότητα του προσφερόμενος κρέατος.

- Στην αλλοίωση των διατροφικών μας συνηθειών έχει συμβάλει φυσικά και η πληθώρα βιομηχανικά επεξεργασμένων τροφίμων που έχουν κατακλύσει την αγορά. Προϊόντα γεμάτα ζάχαρη και συντηρητικά που ξεγελούν τον καταναλωτή με τις σκοπίμως ελκυστικές συσκευασίες τους, εκμεταλλεύονται την προδιάθεση των ανθρώπων για ό,τι δίνει την εντύπωση του νόστιμου, παραγνωρίζοντας πλήρως κάθε έννοια διατροφικής αξίας. Ιδίως τα μικρά παιδιά που αγαπούν τα γλυκά τρόφιμα παρασύρονται στη συνεχή κατανάλωση τέτοιων προϊόντων, χωρίς να υποψιάζονται καν το πόσο επιζήμια είναι αυτά για την υγεία τους.

Ενώ παλαιότερα το ιδανικότερο επιδόρπιο ήταν κάποιο φρούτο εποχής, από τα τόσα που προσφέρει εν αφθονία η ελληνική γη, πλέον κάθε γεύμα συνοδεύεται από κάποιο βιομηχανικό προϊόν που έχει ως βάση του τη ζάχαρη.

Διατροφικές διαταραχές

Νευρική ανορεξία (κατά μεταφορά του ξένου όρου anorexia nervosa∙ ορθότερα ψυχογενής ανορεξία) η παθολογική αποστροφή προς το φαγητό, η οποία οφείλεται σε ψυχολογικά αίτια και μπορεί να οδηγήσει ακόμη και στον θάνατο.

Ψυχογενής βουλιμία: ακατάσχετη πείνα που οφείλεται σε ψυχοπαθολογικά αίτια. Το άτομο αφού καταναλώσει μεγάλες ποσότητες φαγητού, επιχειρεί κατόπιν να απαλλαγεί από τις περιττές θερμίδες είτε κάνοντας εμετό ή λαμβάνοντας καθαρτικά.

- Τα προβαλλόμενα πρότυπα ομορφιάς που δίνουν έμφαση στο αδύνατο σώμα -ιδίως σε ό,τι αφορά τις γυναίκες- προκαλούν έντονη ψυχολογική πίεση, κυρίως σε άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση, τα οποία και καταλήγουν να επιχειρούν με ανορθόδοξους τρόπους την προσέγγιση αυτής της ιδεατής σωματικής εικόνας. Νεαρά άτομα, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τους τη ζημιά που προκαλούν στον οργανισμό τους, καταφεύγουν σε εξαντλητικές δίαιτες ή αποβάλλουν βιαίως το φαγητό που έχουν καταναλώσει, μόνο και μόνο για να χάσουν βάρος και να πλησιάσουν περισσότερο τα αδύνατα σώματα που κατακλύζουν τα περιοδικά μόδας και τις διαφημίσεις.

Έτσι, η εμφανώς επεξεργασμένη εικόνα των μοντέλων που εμφανίζονται στις διάφορες διαφημίσεις προϊόντων, έχει καταλήξει να αποτελεί το επιδιωκόμενο πρότυπο για πολλές νέες κοπέλες, οι οποίες είναι πρόθυμες να ταλαιπωρήσουν με κάθε πιθανό τρόπο τον εαυτό τους προκειμένου ν’ αποκτήσουν σώμα αντίστοιχων αναλογιών.

- Υπεύθυνη για τις διατροφικές διαταραχές είναι και η τάση της κοινωνίας να αντιμετωπίζει με αρνητικό τρόπο τα υπέρβαρα άτομα. Τα δίχως ευαισθησία σχόλια συμμαθητών στο χώρο του σχολείου ή ακόμη και συνεργατών στο χώρο εργασίας, έχουν ιδιαίτερα έντονο αντίκτυπο στην ψυχολογία ενός ατόμου που για οποιονδήποτε λόγο είναι υπέρβαρο ή παχύσαρκο. Είναι αισθητή η απουσία της επιθυμητής εκείνης νοοτροπίας αποδοχής του άλλου ανθρώπου, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η εξωτερική του εμφάνιση.

Ενώ, θα πρέπει να σημειωθεί, πως σε περιπτώσεις που τα δηκτικά σχόλια των άλλων -ιδίως κατά την εφηβική ηλικία- είναι συνεχή, και δεν επέρχεται η έγκαιρη επέμβαση για την αποτροπή τους, οι επιπτώσεις στην ψυχολογία του υπέρβαρου ατόμου είναι συντριπτικές.   

- Τα πρότυπα ομορφιάς και η αρνητική αντιμετώπιση από τον κοινωνικό περίγυρο, προστίθενται συχνά στην αίσθηση του υπέρβαρου ατόμου πως μόνο αν αποκτήσει ένα ιδανικό σωματικό βάρος θα μπορέσει να απολαύσει πλήρως τη ζωή -όπως θεωρεί ότι την απολαμβάνουν οι άλλοι-, κι αυτό το ωθεί κάποτε σε ακρότητες ως προς τις διατροφικές του συνήθειες, είτε γιατί θέλει να φτάσει πολύ γρήγορα στο επιθυμητό αποτέλεσμα είτε γιατί δεν μπορεί να ακολουθήσει ένα απολύτως ισορροπημένο διαιτολόγιο.

- Τα άτομα νέας ηλικίας θεωρούν πως πολλές πτυχές του βίου τους είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με το σωματικό τους βάρος. Θεωρούν, λοιπόν, πως αναγκαία προϋπόθεση για την εύρεση ερωτικού συντρόφου, για τη δυνατότητα ουσιαστικής διασκέδασης, για την αύξηση των επαγγελματικών ευκαιριών, αλλά και για την απαλλαγή από την ειρωνική αντιμετώπιση των άλλων, είναι η με όποιο κόστος απόκτηση ενός αδύνατου σώματος.  

Προτάσεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος

- Απολύτως καίριας σημασίας για την αντιμετώπιση τόσο του ζητήματος της κακής διατροφής, όσο και των διατροφικών διαταραχών είναι η έγκαιρη και πλήρης ενημέρωση σχετικά με τα θέματα διατροφής και τη στενή διασύνδεση της σωματικής και πνευματικής υγείας με την υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου διατροφής.

Ήδη από τις πρώτες τάξεις του σχολείου θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην κατάλληλη παρουσίαση των ποικίλων ωφελειών που παρέχει η σωστή διατροφή, όπως και η ανάδειξη των συνεπειών που έχει η κατανάλωση τροφών κακής ποιότητας ή χαμηλής διατροφικής αξίας. Τα παιδιά θα πρέπει να μάθουν από μικρή ηλικία να προσπερνούν τα βιομηχανικά διατροφικά προϊόντα ως ολέθρια για την υγεία τους και να αποζητούν τις αγνές εκείνες τροφές που προσφέρει η γεωργική παραγωγή της χώρας. Τα φρούτα, τα λαχανικά, τα όσπρια, το ελαιόλαδο κ.λπ., θα πρέπει να λάβουν εκ νέου την πρωτοκαθεδρία στη διατροφή των ανθρώπων.

- Εκπαιδευτικοί και γονείς οφείλουν να συνεργαστούν με κοινό στόχο την εδραίωση μιας υγιούς αντίληψης απέναντι στο θέμα της διατροφής και της σωματικής άσκησης, προκειμένου οι νέες γενιές να μη βιώσουν τα δεινά που επιφέρει η καθιστική ζωή και η κακής ποιότητας διατροφή.

- Αντιστοίχως κοινός θα πρέπει να είναι κι ο αγώνας ευαισθητοποίησης σε ό,τι αφορά το θέμα της αποδοχής τόσο του άλλου ανθρώπου όσο και του εαυτού μας. Οι νέοι θα πρέπει εγκαίρως να κατανοήσουν πόσο στρεβλή είναι η εικόνα που προβάλλουν τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης για το ανθρώπινο σώμα και πόσο ελάχιστα αντιπροσωπεύει την πραγματικότητα. Τα δήθεν αψεγάδιαστα σώματα των μοντέλων που πρωταγωνιστούν στις διάφορες διαφημιστικές εκστρατείες, δεν αποτελούν για κανένα λόγο το υγιές σωματικό πρότυπο που οφείλουν να έχουν κατά νου οι νέοι∙πρόκειται για μια επεξεργασμένη και παραποιημένη εικόνα που δεν πρέπει να επηρεάζει τον τρόπο που αντιλαμβάνονται οι ίδιοι το δικό τους σώμα.

Είναι απολύτως σημαντικό να μάθουν οι νέοι άνθρωποι να αποδέχονται τις όποιες ατέλειες του σώματός τους ως μέρος της υπόστασής τους. Η εξωτερική εμφάνιση δεν σχετίζεται με τα πλέον ουσιώδη και αξιόλογα στοιχεία ενός ανθρώπου, που είναι η ποιότητα του ήθους και της προσωπικότητάς του. Το τυχόν αυξημένο σωματικό βάρος δεν μπορεί και δεν πρέπει να αποτελεί το στοιχείο που καθορίζει τη ζωή τους και τον τρόπο που προσδιορίζουν τον εαυτό τους, εφόσον ό,τι πραγματικά έχει σημασία είναι η ποιότητα που έχουν ως άνθρωποι και η ειλικρίνεια των προθέσεών τους.

- Η ενημέρωση σχετικά με τις ορθές διατροφικές επιλογές και την αξία της σωματικής άσκησης, θα πρέπει να γίνεται κατά τρόπο τέτοιο που να τονίζει τα οφέλη για την υγεία του ατόμου, χωρίς ωστόσο να δίνεται η εντύπωση πως οι επιλογές αυτές αποσκοπούν στην απόκτηση μιας μη ρεαλιστικής σωματικής διάπλασης. Το ζητούμενο είναι η απόκτηση καλής φυσικής κατάστασης μέσα από την ήπια άθληση και την ισορροπημένη διατροφή. Σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί ζητούμενο η προσέγγιση των κατασκευασμένων σωματικών προτύπων της βιομηχανίας της διαφήμισης.

- Στην προσπάθεια προώθησης πιο υγιεινών διατροφικών επιλογών αναγκαία κρίνεται και η παρέμβαση στα τρόφιμα που προσφέρονται προς κατανάλωση στο χώρο του σχολείου στους μαθητές. Είναι προφανώς αναποτελεσματικό το να παρουσιάζονται σε θεωρητικό επίπεδο τα οφέλη της υγιεινής διατροφής, τη στιγμή που οι μικροί μαθητές γνωρίζουν πως δεν μπορούν να βρουν καμία τροφή ανάλογης διατροφικής αξίας στο κυλικείο του σχολείου τους.

- Οι γονείς οφείλουν να συνειδητοποιήσουν το πόσο καταλυτικά επηρεάζουν τις διατροφικές συνήθειες των παιδιών τους. Κάθε τους ενέργεια και επιλογή, από το αν θα ετοιμάσουν οι ίδιοι το καθημερινό γεύμα των παιδιών τους, μέχρι τις δικές τους διατροφικές συνήθειες και προτιμήσεις, επιδρά στο πώς θα διαμορφωθεί η σχέση των παιδιών με τις διάφορες τροφές και το αν θα υιοθετήσουν τελικά ένα ορθό διατροφικό πρότυπο.

Το πρότυπο της Μεσογειακής Διατροφής

Η Μεσογειακή Διατροφή αναγνωρίζεται ως ένα πολυδιάστατο αγαθό, που περικλείει τη γεωργία και την αλιεία, τα αγροτικά προϊόντα και τρόφιμα, τις μεθόδους παραγωγής, την προετοιμασία των φαγητών, την ύπαιθρο, αλλά και τον ίδιο τον άνθρωπο, τις τοπικές κοινωνίες, που μαζεύονται όλοι μαζί γύρω από το τραπέζι για να φάνε, να γιορτάσουν, να μοιραστούν χαρές και λύπες, παραμύθια και θρύλους.

Η Μεσογειακή διατροφή είναι μια κοινωνική πρακτική, ένα σύνολο δεξιοτήτων, γνώσης, πρακτικών και παραδόσεων, που μεταδίδεται από γενιά σε γενιά, μέσα στο χρόνο και στο χώρο, παραμένοντας στενά συνδεδεμένη με την ιστορία και την παράδοση, τον πολιτισμό, τα ήθη και τα έθιμα. Μια ζωντανή πολιτιστική κληρονομιά, γεμάτη μνήμες, χρώματα, αρώματα και γεύσεις, που η κοινωνικότητα και το μοίρασμα είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της.

Έχει τις ρίζες της στην περιοχή και στη βιοποικιλότητα, διασφαλίζει τη διατήρηση και συνέχιση παραδοσιακών δραστηριοτήτων και πρακτικών που έχουν σχέση με τη γεωργία και την αλιεία στις Μεσογειακές κοινότητες. Αναμφίβολα, τα γεωργικά προϊόντα με τις ιδιαίτερες θρεπτικές αξίες τους και τα συστατικά τους αποτελούν τη βάση της Μεσογειακής Διατροφής, αναπόσπαστο μέρος της οποίας είναι η παράδοση, ο πολιτισμός τα ήθη και έθιμα των λαών της λεκάνης της Μεσογείου που παράγουν και καταναλώνουν τα χαρακτηριστικά της γεωργικά προϊόντα, όπως το ελαιόλαδο, τα φρούτα και λαχανικά, τα δημητριακά, τα όσπρια, τα ψάρια.

- Η Μεσογειακή Διατροφή χαρακτηρίζεται σαν ένα διατροφικό πρότυπο που έχει παραμείνει σταθερό στο χρόνο και τον χώρο, που αποτελείται κυρίως από ελαιόλαδο, δημητριακά, φρέσκα ή αποξηραμένα φρούτα και λαχανικά, μέτρια ποσότητα ψαριών, γαλακτοκομικών προϊόντων και κρέατος, καθώς επίσης και από πολλά καρυκεύματα και μπαχαρικά, που όλα συνοδεύονται από κρασί ή αφεψήματα, με σεβασμό πάντοτε στις θρησκευτικές επιταγές της κάθε κοινότητας.

- Άσκηση. Η τακτική άσκηση μέτριας έντασης (τουλάχιστον 30 λεπτών κάθε μέρα) είναι βασικό συμπλήρωμα για την ισορροπία του ενεργειακού ισοζυγίου, για τη διατήρηση μια καλής φυσικής κατάστασης και σωματικού βάρους, αλλά και για πολλά άλλα οφέλη στην υγεία του ατόμου. Το περπάτημα, το ανεβοκατέβασμα σκαλοπατιών έναντι χρήσης ανελκυστήρα, οι δουλειές του νοικοκυριού, κι άλλες ασχολίες είναι απλοί και εύκολοι τρόποι άσκησης. Οι υπαίθριες δραστηριότητες στον ελεύθερο χρόνο, οι οποίες μπορούν εύκολα να συμπεριλάβουν και τη συμμετοχή φίλων για να γίνουν πιο διασκεδαστικές, οδηγούν στην ενδυνάμωση των σχέσεων της κοινότητας.

- Ξεκούραση. Η σωστή ξεκούραση είναι επίσης κομμάτι ενός υγιεινούς και ισορροπημένου τρόπου ζωής.

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Τα χαρακτηριστικά και η ψυχολογία των Νεοελλήνων

Ιστορική διάσταση του ελληνικού έθνους

Οι Έλληνες έχουν διανύσει μια μακραίωνη πορεία, αποδεικνύοντας το δυναμισμό και την ανθεκτικότητα τους. Με μια εντυπωσιακή πολιτιστική κληρονομιά που μελετάται και θαυμάζεται σε όλα τα κράτη του σύγχρονου κόσμου, υπήρξαν πρωτοστάτες σε τομείς όπως είναι η φιλοσοφία, η επιστήμη, η ηθική και η πολιτική. Κατόρθωσαν να διατηρήσουν αλώβητη την εθνολογική τους ταυτότητα παρά το γεγονός ότι τέθηκαν υπό ξένη κυριαρχία για εκτενέστατα χρονικά διαστήματα (Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία – Οθωμανική Αυτοκρατορία) και παρά το γεγονός ότι στον ελληνικό χώρο έχουν εμφανιστεί κατά καιρούς ποικίλα αλλοεθνή στοιχεία, τα οποία και ενσωματώθηκαν επιτυχώς στο κυρίαρχο ελληνικό στοιχείο.

Το ελληνικό κράτος κατά τη νεότερη και σύγχρονη εποχή

Η διαδικασία δημιουργίας του ελληνικού κράτους, αν και ανέδειξε την αδάμαστη επιθυμία των Ελλήνων να αποκτήσουν την ανεξαρτησία τους, έφερε τους Έλληνες αντιμέτωπους με μια διαφορετική μορφή εξάρτησης, σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο πλέον. Τα ευρωπαϊκά κράτη δέχτηκαν να υποκαταστήσουν την υπό κατάρρευση Οθωμανική Αυτοκρατορία μ’ ένα ελληνικό κράτος, αλλά διατήρησαν για μεγάλο διάστημα τον έλεγχο του νέου αυτού κράτους μέσα από συνεχιζόμενους δανεισμούς.

Το νέο ελληνικό κράτος λόγω και των επαναλαμβανόμενων πολεμικών αναμετρήσεων που απαιτήθηκαν για να λάβει τα σημερινά του όρια, καθυστέρησε σημαντικά να θέσει τις αναγκαίες βάσεις οργάνωσης και ανάπτυξης, με αποτέλεσμα να έχει διαρκώς την ανάγκη εξωτερικής βοήθειας. Κατάσταση που ατυχώς διαιωνίστηκε και αποτέλεσε, κατά κάποιο τρόπο, μόνιμο χαρακτηριστικό της ελληνικής οικονομίας. Έτσι, ακόμη και όταν πια είχαν παύσει οι έκτακτες ανάγκες λόγω πολεμικών συγκρούσεων και το ελληνικό κράτος μπορούσε να ακολουθήσει απρόσκοπτα την πορεία ανάπτυξης των άλλων ευρωπαϊκών κρατών -με πιο σαφή δήλωση αυτής της πραγματικότητας την ένταξη της Ελλάδας αρχικά στην ΕΟΚ και κατόπιν στην Ευρωπαϊκή Ένωση- οι εγγενείς αδυναμίες της ελληνικής οικονομίας σε συνδυασμό με την κακοδιαχείριση και την ανεξέλεγκτη διασπάθιση χρήματος, προκάλεσαν μια δεινή κατάσταση για το ελληνικό κράτος, η οποία συνεχίζεται και κορυφώνεται στις μέρες μας.

Αρνητικές ποιότητες των Νεοελλήνων

Η συνεχιζόμενη οικονομική εξάρτηση του ελληνικού κράτους και η αδυναμία διασφάλισης εκείνων των συνθηκών που θα οδηγούσαν στη διαμόρφωση μιας ισχυρής και σταθερά αναπτυσσόμενης οικονομίας∙ η πολιτική ασυδοσία και η λογική των πολιτικών εξυπηρετήσεων που αποσκοπούσαν στη δημιουργία μιας κομματικής βάσης πιστών ψηφοφόρων∙ η ασυνέπεια στην τήρηση των νόμων και η εύκολη ανατροπή κάθε νομοθεσίας που έθιγε εδραιωμένα συμφέροντα∙ ο λαϊκισμός και η αδιαφορία για τις μακροπρόθεσμες συνέπειες των παροχών και της προχειρότητας, προκάλεσαν μια βαθιά ρήξη ανάμεσα στους πολίτες και το κράτος. Οι πολίτες υιοθέτησαν τον οπορτουνισμό των πολιτικών και έθεσαν ως βασική τους προτεραιότητα την προσωπική τους ευημερία, αδιαφορώντας για το τι είναι ωφέλιμο ή αναγκαίο για την ορθή ανάπτυξη του κράτους.

- Οι πολίτες στην Ελλάδα δεν αντιλαμβάνονται πάντοτε τη διασύνδεση ανάμεσα στην υγιή ανάπτυξη του κράτους και τη δική τους ευημερία. Καταφεύγουν, έτσι, σε εξαιρετικά βλαπτικές τακτικές, όπως είναι τα ρουσφέτια, η φοροδιαφυγή αλλά και οι απάτες επιδιώκοντας αυστηρά το προσωπικό τους όφελος και αδιαφορούν για τη ζημιά που προκαλείται στο κράτος. Έπειτα, όταν πια τα οικονομικά του κράτους επιδεινώνονται και απαιτείται η λήψη αντιλαϊκών μέτρων εξεγείρονται, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τους το πόσο βλαπτική υπήρξε η δική τους στάση.

Αξιώσεις, όπως είναι ο διορισμός στο δημόσιο, και εγκληματικές πράξεις, όπως είναι η φοροδιαφυγή, αυξάνουν κατακόρυφα τα έξοδα του κράτους, μειώνοντας αντίστοιχα τα έσοδά του.

[Κατά τη δεκαετία του ’80 ως και τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1990 η μακροοικονομική πολιτική υπήρξε υπερβολικά επεκτατική με κάποια ενδιάμεσα διαλείμματα. Όπως διαπίστωνε ο ΟΟΣΑ το 1991, το πιο καταπληκτικό και ίσως το πιο καταστροφικό χαρακτηριστικό της μακροοικονομικής διαχείρισης κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας ήταν η απότομη αύξηση (σχεδόν 15 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ) του ελλείμματος του δημόσιου τομέα.

Υπεύθυνοι για την απότομη αύξηση του ελλείμματος του δημόσιου τομέα ήταν παράγοντες που λειτούργησαν και απ’ τις δυο πλευρές του προϋπολογισμού. Από την πλευρά των εξόδων, καταγράφουμε ανερχόμενες κρατικές δαπάνες, προκύπτουσες από πληρωμές μισθών για τις ραγδαία επεκτεινόμενες δημόσιες υπηρεσίες, μία γενναιόδωρη κοινωνική πολιτική και τις απώλειες των εθνικοποιημένων επιχειρήσεων. Από την άλλη πλευρά, τα έσοδα της κυβέρνησης υπολείπονταν κατά πολύ παρά τις κάποιες απόπειρες να πολεμηθεί η φοροδιαφυγή και η απάτη. Η «οικονομία» αρνήθηκε να πληρώσει για τις προσφερόμενες δημόσιες υπηρεσίες.]  

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος ΙΣΤ΄, Εκδοτική Αθηνών

- Οι Νεοέλληνες παραμένουν επίμονα απείθαρχοι, καθώς γνωρίζουν πως οι πολιτικοί θα υποχωρήσουν μπροστά στο ενδεχόμενο της λαϊκής δυσαρέσκειας και θα αλλάξουν όποιον νόμο δεν ευχαριστεί τους πολίτες. Είτε πρόκειται για τον Αντικαπνιστικό Νόμο που παραβιάζεται συστηματικά, είτε για οποιαδήποτε άλλη διάταξη σχετική με οικονομικά, εκπαιδευτικά ή άλλα θέματα, το Κράτος αδυνατεί να διασφαλίσει την πλήρη και συνεπή εφαρμογή των νόμων, αφού οι πολίτες δεν έχουν την πολιτική εκείνη αγωγή που θα τους ωθούσε να σεβαστούν απόλυτα τις όποιες διατάξεις.

Σημαντικά κρατικά και κοινωνικά ζητήματα, όπως είναι το ασφαλιστικό, οι αποκρατικοποιήσεις, η φορολογία κ.ά., παραμένουν σε διαρκή εκκρεμότητα και γνωρίζουν συνεχείς ματαιώσεις στην οριστική ρύθμισή τους, αφού οι εκάστοτε πολιτικοί αδυνατούν να διαχειριστούν τις αντιδράσεις των πολιτών.   

[Στη δεκαετία του ’70 και στις αρχές της δεκαετίας του ’80 οι προβληματικές πλέον επιχειρήσεις διατηρούνταν εν ζωή με τεχνητή αναπνοή που όμως κόστιζε πανάκριβα, δηλαδή με δάνεια από τις κρατικές τράπεζες πέρα από κάθε όριο. Ένα μέρος των δανείων ήταν στην ουσία δωρεάν επιχορηγήσεις και έφεραν σε δυσκολίες την καρδιά του τραπεζικού συστήματος, την Εθνική Τράπεζα. Ωστόσο δεν έλυναν το πρόβλημα...

Υπήρχε βέβαια ένα ευγενές κίνητρο πίσω από τις προσπάθειες υποστήριξης και, στη συνέχεια, της κρατικοποίησης. Συνίστατο στην επιθυμία να αποφευχθούν οι οδυνηρές συνέπειες της μαζικής χρεοκοπίας του πυρήνα της ελληνικής βιομηχανίας. Βέβαια, υπήρχαν και άλλες λιγότερο αθώες προθέσεις που τελικά προσδιόρισαν την τελική έκβαση των προσπαθειών: η ανταπόκριση στα αιτήματα οργανωμένων συμφερόντων που είχαν ως πρότυπο τη δημοσιοϋπαλληλική μονιμότητα και αποτελούσαν πολιτικά στηρίγματα του κυβερνώντος κόμματος και η τακτοποίηση κομματικών στελεχών σε διευθυντικές θέσεις.]

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος ΙΣΤ΄, Εκδοτική Αθηνών

- Οι Νεοέλληνες έχουν υιοθετήσει τη λογική της ήσσονος προσπάθειας και του κακώς εννοούμενου δημοσιοϋπαλληλικού τρόπου αντίληψης, αναζητώντας μια θέση εργασίας -κατά προτίμηση στο δημόσιο τομέα- που θα τους παρέχει υψηλή αμοιβή, χωρίς να απαιτείται από αυτούς ιδιαίτερος κόπος και πολύωρη απασχόληση. Λογική που έχει οδηγήσει στη δημιουργία ενός παντελώς αναποτελεσματικού κρατικού μηχανισμού με πλήθος δημοσίων υπαλλήλων που αναζητούν τρόπους να εργαστούν όσο γίνεται λιγότερο.

[Ο νόμος για την ίδρυση του ΟΑΕ (Οργανισμού για την Ανασυγκρότηση των Επιχειρήσεων) (1983) άνοιξε τον δρόμο για την είσοδο στον δημόσιο τομέα σε πολλές επιχειρήσεις. Μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα είχαν υποβληθεί 250 σχετικά αιτήματα και σε αυτά πρωτοστατούσαν τα εργατικά συνδικάτα. Ως το 1985 έγιναν δεκτές 44 επιχειρήσεις με πρώτη ένα από τα καμάρια της ελληνικής βιομηχανίας, την Πειραϊκή Πατραϊκή με 7.500 εργαζομένους. Ακολούθησαν μερικά από τα επίσης γνωστότερα ονόματα της βιομηχανίας. Το 1986 προστέθηκε η ΑΓΕΤ-Ηρακλής, μετά από συνεχείς αντεγκλήσεις ανάμεσα σε ιδιοκτήτες, κυβέρνηση και Εθνική Τράπεζα. Όλες μαζί απασχολούσαν 30.000 άτομα, χωρίς να συνυπολογίσουμε την απασχόληση στις προμηθεύουσες εταιρείες. ... Σε αυτές προσθέτουμε τις 44 επιχειρήσεις του κρατικοποιημένου ομίλου της Εμπορικής και της Εθνικής Τράπεζας με 35.000 απασχολούμενους, τις 67 επιχειρήσεις της Αγροτικής Τράπεζας και της ΕΤΒΑ με 19.000 απασχολούμενους και τους 57 λοιπούς δημόσιους φορείς με 132.000 απασχολούμενους, σύνολο 230 επιχειρήσεις με 208.000 απασχολούμενους. Το κράτος πίστευε ότι το ίδιο ήταν σε θέση να τα καταφέρει πολύ καλύτερα στην επιχείρηση εξυγίανσης μέσω του ΟΑΕ από τις «αχαλίνωτες δυνάμεις της αγοράς».

Ο ΟΑΕ δεν έδωσε λύση στο πρόβλημα. Απλά, το μετέθετε στο μέλλον, διατηρώντας στο μεταξύ τεχνητά σε λειτουργία μη βιώσιμες επιχειρήσεις με τεράστιος κόστος για το κράτος και την οικονομία. Ούτε η εξυγίανση έγινε. ... Ο ΟΑΕ απέτυχε συνεπώς στους δύο σκοπούς του, την εξυγίανση και την επάνοδο στην οικονομική ζωή των βιώσιμων, το κλείσιμο των υπολοίπων. Μετετράπη σε εγγυητή μη παραγωγικής απασχόλησης και εισοδημάτων. Σύντομα, δημιουργήθηκε ένας μεγάλος συνασπισμός συμφερόντων μέσα και έξω από τον ΟΑΕ και τις επιχειρήσεις του, που ήταν ικανοποιημένος με τοstatus quo. Η υποαπασχόληση μέσα σε όλες εκείνες τις επιχειρήσεις μεγάλωσε και προσδιόριζε τις νοοτροπίες. Τα χρέη διογκώθηκαν. Συνολικά η ζημιά θα πρέπει να έφθασε το 1 τρισεκατομμύριο δραχμές.]

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος ΙΣΤ΄, Εκδοτική Αθηνών

- Οι Νεοέλληνες θεωρούν πως η «καλοπέραση» και ο πολυτελής ράθυμος βίος αποτελούν υπέρτατες αξίες, τις οποίες και επιδιώκουν είτε έχουν τους αναγκαίους οικονομικούς πόρους είτε όχι. Με χαρακτηριστική αδιαφορία για τις συνέπειες που έχει το αλόγιστο ξόδεμα χρημάτων αρνούνται να στερηθούν τις συνεχείς νυχτερινές εξόδους και τις πολυήμερες διακοπές τους, έστω κι αν αυτή η τακτική τους δημιουργεί χρέη και τους αναγκάζει να δανείζονται χρήματα.

Με παρόμοιο τρόπο επιχειρούν να ικανοποιήσουν και τη ματαιοδοξία τους σε σχέση με την απόκτηση υλικών αγαθών προκειμένου να δημιουργήσουν την εντύπωση στους άλλους πως έχουν οικονομική άνεση. Ακριβά αυτοκίνητα, επώνυμα ρούχα και τα πλέον σύγχρονα προϊόντα τεχνολογίας αποτελούν τον διακαή πόθο των Νεοελλήνων, οι οποίοι δεν διστάζουν να χρεωθούν μόνο και μόνο για να κάνουν επίδειξη πλούτου στους γύρω τους. Μια επιζήμια νοοτροπία που φανερώνει την κενότητα των σύγχρονων Ελλήνων και την αδυναμία τους να προσαρμόσουν τον τρόπο ζωής τους στις πραγματικές τους οικονομικές δυνατότητες.   

[Οι επιπτώσεις από τη σχεδόν ατέρμονη πορεία σταθεροποίησης, εξορθολογισμού και εξυγίανσης της οικονομίας αρχίζουν να γίνονται ιδιαίτερα αισθητές στο επίπεδο της πολιτικής κουλτούρας από τις αρχές του 1990. Στοιχεία απάθειας, αποξένωση και κυνισμός εντοπίζονται από τις έρευνες κοινής γνώμης και η παρουσία τους θα γίνει έκδηλη την περίοδο 1995-96.]

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος ΙΣΤ΄, Εκδοτική Αθηνών

- Πολλοί Νεοέλληνες τείνουν να αποθεώνουν καθετί ξένο και να καταφεύγουν σ’ έναν άγονο μιμητισμό, απορρίπτοντας παράλληλα κάθε στοιχείο της ελληνικής ταυτότητας και παράδοσης. Υποκύπτουν στα θέλγητρα της εμπορικά επεξεργασμένης εικόνας που παρουσιάζουν προς τα έξω κράτη με υψηλή βιομηχανική παραγωγή που επιδιώκουν να κυριαρχήσουν στη διεθνή αγορά και δεν αντιλαμβάνονται πως ό,τι τους συγκινεί στην ξενική κουλτούρα δεν είναι παρά ένα καλοσχεδιασμένο εξαγώγιμο προϊόν.

Καταλήγουν, έτσι, να στηρίζουν με τα χρήματά τους τις ξένες εταιρείες, να υιοθετούν στοιχεία μιας διαφορετικής κουλτούρας και να υποτιμούν ακόμη και τη γλώσσα τους, θεωρώντας πως μ’ αυτό τον τρόπο ξεχωρίζουν από τους άλλους.

[Οι επιδόσεις της ελληνικής οικονομίας απείχαν πολύ από τις επιδόσεις όλων των άλλων κρατών-μελών της ΕΕ. Το 1990 ο πληθωρισμός έτρεχε με 20.4% σε ετήσια βάση και το 1991 με 19.5%. Οι αντίστοιχοι αριθμοί για τα δημοσιονομικά ελλείμματα (τον καθαρό δανεισμό της Γενικής Κυβέρνησης ως ποσοστού του ΑΕΠ) ήταν 11.2% και 12.8%. Τα χρέη διογκώθηκαν και μαζί οι δαπάνες για την εξυπηρέτησή τους. Προφανώς, η πορεία αυτή δεν μπορούσε να διατηρηθεί. Η χώρα όδευε προς μια μεγάλη κρίση.]

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος ΙΣΤ΄, Εκδοτική Αθηνών

- Κύριο χαρακτηριστικό των Νεοελλήνων που γίνεται ολοένα και πιο αισθητό είναι η τάση τους να ενδίδουν στον λαϊκισμό των πολιτικών και να στηρίζουν με την ψήφο τους εκείνο το κόμμα που τους υπόσχεται τα περισσότερα, έστω κι αν εκ των υστέρων συνειδητοποιούν πως η επιλογή τους υπήρξε ολέθρια. Κουρασμένοι από τα συνεχή οικονομικά προβλήματα της χώρας είναι έτοιμοι να εμπιστευτούν οποιονδήποτε πολιτικό ισχυριστεί πως υπάρχει κάποια εύκολη λύση στο οικονομικό αδιέξοδο και αρνούνται να αντικρίσουν την πραγματικότητα ως έχει.

[Η διαρθρωτική βοήθεια της ΕΕ αντιπροσωπεύει τον ισχυρότερο παράγοντα μεγέθυνσης στην ελληνική οικονομία, μολονότι ο τρόπος χρησιμοποίησης των σχετικών πόρων προκαλεί τουλάχιστον ερωτηματικά. Η διαρθρωτική αυτή βοήθεια ξεπερνά κάθε ιστορικό προηγούμενο, ακόμη και του σχεδίου Μάρσαλ, το οποίο άλλωστε δεν αξιοποιήθηκε εξαιτίας του Εμφυλίου Πολέμου.]

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος ΙΣΤ΄, Εκδοτική Αθηνών

- Οι Νεοέλληνες έχουν αφεθεί σ’ έναν τρόπο ζωής στον οποίο κυριαρχεί η ευκολία κι έχουν απομακρυνθεί από τις επιλογές εκείνες που οδηγούν στην πνευματική και ψυχική τους καλλιέργεια. Έχουν απομακρυνθεί από τη μελέτη βιβλίων και τις πιο απαιτητικές μορφές ψυχαγωγίας, επιλέγοντας σταθερά ανούσιες μορφές διασκέδασης που έχουν ωστόσο επιζήμια αποτελέσματα σε ό,τι αφορά το πνευματικό τους επίπεδο. Αρνούμενοι να ενημερωθούν ουσιαστικά και να επιδιώξουν ενεργά τον εμπλουτισμό των γνώσεών τους, έχουν τραπεί σε μια εύκολα ελεγχόμενη μάζα.  

[Γιατί, τελικά, η κυριότερη πηγή δυσλειτουργιών σε οικονομία και κοινωνία, το διογκωμένο, βραδυκίνητο και αναποτελεσματικό κράτος με την πληθώρα των δημόσιων και δημόσια προστατευόμενων επιχειρήσεων, οργανισμών, ινστιτούτων και άλλων φορέων, και τον αδιαφανή παρεμβατισμό του ρίχνει βαριά τη σκιά του στο μέλλον, παρά τις θεσμικές αλλαγές που έχουν γίνει στη χώρα λόγω της εξέλιξης του Κοινοτικού καθεστώτος (ελευθέρωση αγορών κεφαλαίου, ανεξαρτησία της Τραπέζης της Ελλάδος κ.α.).]

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος ΙΣΤ΄, Εκδοτική Αθηνών

- Οι Νεοέλληνες έχουν αποκτήσει μια ιδιαιτέρως κακή νοοτροπία φθόνου απέναντι στους συνανθρώπους τους. Καθηλωμένοι οι ίδιοι από την απραξία τους κι από την αναζήτηση της ευκολίας, δεν ανέχονται την επιτυχία των άλλων και προσπαθούν με κάθε τρόπο να μειώσουν την αξία της, αμφισβητώντας τον κόπο του άλλου και αποδίδοντας την ανάδειξή του σε πλάγια μέσα. Δυσκολεύονται να εκτιμήσουν και να επαινέσουν την προσπάθεια του άλλου, είναι όμως περισσότερο από πρόθυμοι να χαρούν για την αποτυχία του.   

[Τα μεγάλα πολιτικά κόμματα, επίσης, δεν θεωρούν ως υποσχόμενη καμία άλλη εκδοχή εκτός της ΕΕ και της από κοινού πορείας. Οικονομικοί όπως και πολιτικοί λόγοι εξηγούν αυτή τη συμπεριφορά. Οποιαδήποτε κυβέρνηση δύσκολα θα μπορούσε να παραιτηθεί αμέσως από τους Κοινοτικούς πόρους, οι οποίοι όχι μόνον επιτρέπουν την πραγματοποίηση μερικών μεγάλων έργων υποδομής, αλλά και αποτελούν ισχυρό εργαλείο στην αναπαραγωγή της εξουσίας.]

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος ΙΣΤ΄, Εκδοτική Αθηνών

- Οι Νεοέλληνες εντυπωσιάζονται από το υψηλό βιοτικό επίπεδο άλλων λαών και επιθυμούν να έχουν ανάλογα προνόμια και ευκολίες, χωρίς να κατανοούν ωστόσο πως η επίτευξη ενός τέτοιου επιπέδου προϋποθέτει μια τελείως διαφορετική νοοτροπία τόσο σε σχέση με τη λειτουργία του κράτους όσο και σε σχέση με τη στάση των πολιτών. Ένας κράτος που αδυνατεί να στηρίξει την εγχώρια παραγωγή και να διασφαλίσει τις αναγκαίες προϋποθέσεις για μια σταθερή αναπτυξιακή πορεία, δεν μπορεί για κανένα λόγο να προσφέρει στους πολίτες του όσα προσφέρουν τα προηγμένα κράτη. Πολίτες που επιδιώκουν έναν κρατικοδίαιτο βίο γεμάτο παροχές και ευκολίες, δεν μπορούν να έχουν την αξίωση το κράτος τους να ξεφύγει από την ανέχεια και τη δυσλειτουργία, αφού οι ίδιοι αποτελούν τροχοπέδη στην ανάπτυξή του.

- Οι Έλληνες ταλανίζονται διαχρονικά από τη διχόνοια που τους αποτρέπει από το να συσπειρωθούν και να διεκδικήσουν όλοι μαζί από κοινού τις αναγκαίες λύσεις για τα σημαντικά προβλήματα του τόπου. Πρόκειται για ένα από τα πλέον αρνητικά τους χαρακτηριστικά που διατρέχει -ατυχώς- όλη τη μακραίωνη πορεία αυτού του λαού.  

Θετικές ποιότητες των Νεοελλήνων

- Οι Νεοέλληνες, όπως αυτό αποδεικνύεται από τις συνεχείς διακρίσεις όσων σταδιοδρομούν σε χώρες του εξωτερικού,έχουν και τη δυνατότητα και τη θέληση να εργαστούν σκληρά και να επιτύχουν σημαντικά πράγματα, αρκεί να τους δοθεί η ευκαιρία να δράσουν σ’ ένα οργανωμένο περιβάλλον, το οποίο δεν μαστίζεται από τη γραφειοκρατία, την ελλιπή χρηματοδότηση και την απουσία υποδομών.

Η αρνητική άποψη σχετικά με την εργατικότητα των Ελλήνων, που προκύπτει ως ένα βαθμό από τη στάση όσων διακατέχονται από το σύνδρομο της δημοσιοϋπαλληλικής οκνηρίας, αποτελεί επί της ουσίας απόρροια του γεγονότος ότι απουσιάζουν από τη χώρα μας τα σωστά κίνητρα και οι κατάλληλες δομές. Ένας νέος άνθρωπος στην Ελλάδα που γνωρίζει πως ο κόπος του δεν θα αναγνωριστεί και πως ακόμη κι αν έχει μια απασχόληση πλήρους ωραρίου τα έσοδά του δεν θα επαρκούν για να συντηρήσει τον εαυτό του, επιχειρεί εύλογα να αποφύγει τον περιττό κόπο. Ο ίδιος άνθρωπος, όμως, αν γνώριζε πως η εργασία του θα του αποδώσει και τα αναγκαία χρήματα και την επιθυμητή κοινωνική αναγνώριση, θα ήταν σαφώς πρόθυμος να εργαστεί αποτελεσματικά και με αφοσίωση.

- Οι πολίτες στην Ελλάδα διατηρούν ακόμη, και παρά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν καθημερινά, αυξημένο το αίσθημα του ανθρωπισμού και της φιλανθρωπίας. Παραμένουν ένας λαός που δεν έχει αλλοτριωθεί από τον υλισμό σε τέτοιο βαθμό, ώστε να μην αναγνωρίζει την αξία της ανθρώπινης ζωής. Έτσι, σε αντίθεση με τον κυνισμό που συναντά κανείς σε άλλα προηγμένα κράτη, οι Έλληνες έχουν ακόμη πίστη στις αξίες του ανθρωπισμού και είναι ακόμη πρόθυμοι να συμπαρασταθούν ενεργά στον συνάνθρωπό τους που έχει ανάγκη.

- Οι πολίτες στην Ελλάδα, υπό την επίδραση πιθανώς του κλίματος, είναι άνθρωποι πρόσχαροι και κοινωνικοί∙ δίνουν ιδιαίτερη αξία στην έννοια της φιλίας και γνωρίζουν πώς να απολαμβάνουν την ομορφιά του ελληνικού χώρου. Είναι έτοιμοι να αξιοποιήσουν κάθε ευκαιρία για να γλεντήσουν και δεν είναι επιφυλακτικοί ή καχύποπτοι απέναντι στους ανθρώπους του περιβάλλοντός τους. Είναι φιλόξενοι και διατηρούν ακόμη εκείνη τη διαχρονική ελληνική ποιότητα που ονομάζουμε «φιλότιμο».  

- Οι πολίτες στην Ελλάδα είναι δημιουργικοί κι εφευρετικοί∙ έχουν ανεπτυγμένη ευφυΐα και είναι ικανοί να προσαρμοστούν γρήγορα σε νέα δεδομένα.

- Οι πολίτες στην Ελλάδα αγαπούν βαθιά την ελευθερία τους, όπως και τη δημοκρατία. Κι είναι γι’ αυτό πρόθυμοι, όπως το έχουν αποδείξει αλλεπάλληλες φορές, ακόμη και να θυσιάσουν τη ζωή τους για να διασφαλίσουν την ανεξαρτησία της χώρας τους.

Η αγάπη τους αυτή για την ελευθερία, όπως και η αγάπη τους για την πατρίδα, αποτελούν τελικά τα βασικά γνωρίσματα που τους ωθούν να παραμερίζουν τις μεταξύ τους διαφορές και να ωθούνται σε κοινούς αγώνες, όταν εμφανίζεται κάποιος σημαντικός εξωτερικός κίνδυνος. Μόλις, ωστόσο, εξαλειφθεί ο όποιος εξωτερικός κίνδυνος, επιστρέφουν στη διχαστική λογική και αρνούνται επίμονα να συνεργαστούν πάνω σ’ ένα κοινό μακροπρόθεσμο σχέδιο συλλογικής δράσης και προσπάθειας.  

- Οι Έλληνες έχουν αυξημένο το θρησκευτικό αίσθημα και τιμούν σε μεγάλο βαθμό τις ηθικές ποιότητες του χριστιανισμού.

   

 Ε. Π. Παπανούτσος  «Ψυχολογία των Νεοελλήνων»

Ο παρακάτω διάλογος είναι αληθινός· οι λέξεις ίσως διαφέρουν, τα νοήματα όμως, είναι τα ίδια. Ο λόγος για τους τρόπους συμπεριφοράς των Νεοελλήνων στις διάφορες παραστάσεις της ζωής. Ο ένας συνομιλητής δικαιολογεί και τους εγκωμιάζει. Αρχίζω με την άρνηση· η θέση ακολουθεί.

- Δεν ξέρω ποιες αρετές βρίσκετε στη συμπεριφορά των συμπατριωτών μας (λέει ο πρώτος) και κατά πόσο είστε ειλικρινής και αντικειμενικός στις κρίσεις σας. Εγώ είμαι βέβαιος ότι οι Νεοέλληνες δεν έχουν κοινωνική αγωγή και τούτο το συμπεραίνω από τους τρόπους τους. Κοιτάξτε πρώτα πώς οδηγούν το αυτοκίνητο τους στους πολυσύχναστους δρόμους. Δεν εξετάζω το «πόθεν έσχες» αυτής της πολυτέλειας· αυτή είναι άλλη υπόθεση. Έχει παρατηρηθεί (πολύ ορθά, νομίζω) ότι ο χαρακτήρας ενός λαού φαίνεται στον τρόπο του αυτοκινητικού οδηγήματος του. Ο Νεοέλληνας οδηγεί άτακτα, ασυνάρτητα, εγωιστικά, υπερφίαλα. Δεν ακολουθεί τις χαραγμένες γραμμές, δεν υπακούει στις εντολές της Τροχαίας, που δίνονται για την ασφάλειά του, δεν ανέχεται να προηγείται στη σειρά ένας άλλος και προσπαθεί να τον προσπεράσει με κίνδυνο πολλές φορές της ζωής του, δεν αναχαιτίζει το δρόμο για να κάνει τόπο να περάσει ο δυστυχής πεζός, ο ηλικιωμένος, ο ανάπηρος, η έγκυος γυναίκα. Αλλά προχωρεί ακάθεκτος, ακόμη και όταν δε βιάζεται, μόνο για να δείξει την υπεροχή της τέχνης ή της μηχανής του. Προσέξετε ιδίως πώς αγκυροβολεί στα πεζοδρόμια, για να αναπαυθεί ή επειδή δε χρειάζεται πια το όχημά του. Σωστή ιλαροτραγωδία. Μάταια τα όργανα της τάξης τον απειλούν με πρόστιμο και χαράζουν σήματα, για να συμμορφωθεί, ή του αφαιρούν τις πινακίδες, για να τον σωφρονίσουν. Εκείνος αναδέχεται με χαμόγελο την ποινή ή φροντίζει να την αποφύγει με τις γνωριμίες και με τις ψεύτικες εξομολογήσεις του, για να συνεχίσει την άλλη μέρα τα ίδια παραπτώματα που, ούτε λίγο ούτε πολύ, στοιχίζουν κάποτε τη ζωή των συνανθρώπων ή και τη δική του. Το δυστύχημα είναι ότι η μόρφωση, η κοινωνική προέλευση, ο τρόπος της βιοπάλης ή η ηλικία και το φύλο πολύ μικρή επιρροή έχουν σ’ αυτή τη συμπεριφορά. Το κακό είναι, φαίνεται, βαθιά ριζωμένο μέσα του, έρχεται «από πολύ μακριά». Και δε διορθώνεται, τουλάχιστο μέσα στα χρονικά όρια που μπορούμε να το παρακολουθήσουμε.

- Φοβάμαι, απαντά ο δεύτερος, ότι αδικείτε τους συμπολίτες σας. Δεν αμφισβητώ την παρατηρητικότητα ούτε αποδοκιμάζω την παρρησία σας. Αλλά γενικεύετε ένα φαινόμενο, δυσάρεστο ασφαλώς, που χαρακτηρίζει μιαν ορισμένη τάξη ανθρώπων, εκείνους που κακώς απόκτησαν και κακώς μεταχειρίζονται σήμερα το αυτοκίνητο τους, δε βρίσκουν όμως καθόλου σύμφωνους στη συμπεριφορά τους όσους υποχρεώνονται να καταφύγουν σ’ αυτό το μέσον συγκοινωνίας για τις υποθέσεις τους. Η ευθύνη βαρύνει ιδίως τους νέους (περισσότερο τους άνδρες, λιγότερο τις γυναίκες, ίσως από «φόβο»), που έχουν δυσανάλογα μεγάλη για την ηλικία τους αποκοτιά και αναίδεια. Πιθανόν ακόμη και εκείνους που μιμούνται το κακό παράδειγμά τους από απερισκεψία ή από κακώς νοούμενη βιασύνη. Αλλά δεν είναι καθόλου γενικός κανόνας αυτή η αρρυθμία. Εγώ συναντώ συχνά ώριμους ανθρώπους, φρόνιμους, «νοικοκυραίους», που επιτιμούν τους αυθαίρετους οδηγούς και προσπαθούν να τους επαναφέρουν στην τάξη. Δεν παρατηρείται, λέγετε, αυτή η αταξία σε άλλες χώρες, πιο προχωρημένες, στον εξωτερικό πολιτισμό, από τη δική μας. Δε θα διαφωνήσω μαζί σας. Σκεφθείτε, όμως, ότι εκεί το αυτοκίνητο έχει σχετικά με μας πολύ μεγαλύτερη ηλικία (ο χρόνος κατευνάζει τα νεύρα). Και ότι η ταχύτητα είναι κακός σύμβουλος, παρασύρει ακούσια σχεδόν σε θλιβερές υπερβολές. Στο τέλος το λάθος είναι στις εταιρείες κατασκευής αυτοκινήτου, που για λόγους ανταγωνισμού ρίχνουν στην αγορά ολοένα πιο γρήγορα και φυσικά πιο επικίνδυνα αυτοκίνητα. Εδώ ίσως είναι ανάγκη να ψέξουμε ακόμα και το Κράτος, που έπρεπε να αφαιρεί αμέσως την άδεια από τους κακούς και υπότροπους οδηγούς για παραδειγματισμό. Οπωσδήποτε η πείρα μου στο κεφάλαιο τούτο είναι διαφορετική από τη δική σας. Έχω ζήσει σε ξένα μέρη· πουθενά δεν είδα την προθυμία των οδηγών να επιβιβάζουν στο όχημά τους καταπονημένους πεζούς ή να οδηγούν τα θύματα των τροχών στα νοσοκομεία, όπως στην Ελλάδα. Έως την ώρα τουλάχιστο που ο ξένος τουρισμός έδειξε στους πατριώτες μου οδηγούς τους κινδύνους τούτης της καλοπροαίρετης συμπεριφοράς. Ίσως πρέπει να είμαστε περισσότερο επιφυλακτικοί στις συγκρίσεις μας, γιατί τους άλλους τους βλέπουμε «απ’ έξω», ενώ τους δικούς μας τους γνωρίζουμε «από μέσα».

Ε. Π. Παπανούτσος, «Τα μέτρα της εποχής μας»

εκδ. Φιλιππότης

Η θέση του πρώτου συνομιλητή είναι ότι οι Νεοέλληνες δεν έχουν κοινωνική αγωγή και ότι αυτό το συμπεραίνει από τους τρόπους τους. Στη συνέχεια βασίζεται στην παραδοχή ότι ο χαρακτήρας ενός λαού φαίνεται από τον τρόπο που οδηγεί το αυτοκίνητο. Αναφέρεται σε διάφορα παραδείγματα που δείχνουν ότι οι Έλληνες οδηγούν άτακτα, ασυνάρτητα, εγωιστικά και υπερφίαλα. Με τον τρόπο αυτό οδηγείται επαγωγικά, μέσα από τα παραδείγματα, στο γενικευτικό συμπέρασμα ότι όλοι οι Έλληνες, ανεξαρτήτως μόρφωσης, κοινωνικής προέλευσης, ηλικίας και φύλου είναι κακοί οδηγοί.

Διαβάστε προσεκτικά την απάντηση του δεύτερου συνομιλητή και απαντήστε στις παρακάτω ερωτήσεις:

- Με ποια αντεπιχειρήματα αντικρούει ο δεύτερος συνομιλητής την παραπάνω γενίκευση;

Ο δεύτερος συνομιλητής επισημαίνει πως: α) η όλη τοποθέτηση του πρώτου ομιλητή αποτελεί μια άδικη γενίκευση, η οποία βασίζεται στη συμπεριφορά μιας ορισμένης τάξης ανθρώπων που κακώς έχουν αποκτήσει όχημα και το μεταχειρίζονται με λανθασμένο τρόπο, β) η ευθύνη βαρύνει κυρίως τους νέους σε ηλικία άνδρες -και λιγότερο τις γυναίκες- που διακρίνονται για την αναίδεια και την απερίσκεπτη τολμηρότητά τους και γ) υπάρχουν, επίσης, ορισμένοι που παρασύρονται από το κακό παράδειγμα αυτών, είτε διότι δεν σκέφτονται τις συνέπειες μιας τέτοιας συμπεριφοράς είτε επειδή υποτίθεται πως βιάζονται να φτάσουν στον προορισμό τους.

- Με ποια επιπλέον επιχειρήματα υποστηρίζει τους Έλληνες;

Τονίζει αφενός ότι υπάρχουν πολλοί συνετοί άνθρωποι που επιτιμούν εκείνους που οδηγούν τόσο επικίνδυνα και που προσπαθούν να τους επαναφέρουν στην τάξη, κι αφετέρου αναφέρεται στην ευθύνη που έχει η πολιτεία σε σχέση μ’ αυτό το φαινόμενο, αφού δεν αφαιρεί, για παραδειγματισμό, την άδεια όσων οδηγούν επικίνδυνα. Επιπλέον, καταγράφει το γεγονός ότι κάποιοι παρασύρονται από την ίδια τη δυνατότητα που τους παρέχει το αυτοκίνητο για την ανάπτυξη της ταχύτητας, και πως άρα, έχουν ευθύνη και οι ίδιες οι αυτοκινητοβιομηχανίες που, για λόγους ανταγωνισμού, κατασκευάζουν ολοένα και πιο γρήγορα αυτοκίνητα.

- Σε ποια συμπεράσματα καταλήγει από τη σύγκριση της συμπεριφοράς των Ελλήνων με τους άλλους λαούς;

Ο δεύτερος ομιλητής αφού πρώτα υπενθυμίζει πως στο εξωτερικό είχαν από πολύ παλαιότερα στη διάθεσή τους τα αυτοκίνητα, και άρα, περισσότερο χρόνο για να εκτονώσουν τις όποιες εντάσεις τους και να κατανοήσουν έτσι καλύτερα τους σχετικούς κινδύνους, παρουσιάζει τα εξής συμπεράσματα: α) σε καμία χώρα του εξωτερικού οι άνθρωποι δεν είναι τόσο πρόθυμοι όσο στην Ελλάδα να βοηθήσουν κουρασμένους πεζούς μεταφέροντας τους με το αυτοκίνητό τους, όπως και να μεταφέρουν στο νοσοκομείο θύματα τροχαίων -συμπεριφορά που παρέμεινε ανόθευτη, μέχρι να γνωρίσουν λόγω της προσέλευσης των τουριστών τους κινδύνους που κρύβει η προθυμία να επιβιβάσεις κάποιον άγνωστο στο αυτοκίνητό σου-, και β) πως θα ήταν πιο συνετό να αποφεύγονται τέτοιες συγκρίσεις αφού τους ανθρώπους των ξένων χωρών τους γνωρίζουμε ως παρατηρητές και μόνο, χωρίς να έχουμε πραγματική και βαθιά γνώση για τη συμπεριφορά τους, όπως έχουμε για τους ανθρώπους της δικής μας χώρας.  

- Ποιος από τους δύο συνομιλητές σάς φαίνεται πιο πειστικός και γιατί;

Ο δεύτερος συνομιλητής είναι πιο πειστικός διότι φροντίζει να προσεγγίσει το εξεταζόμενο θέμα πιο προσεκτικά και να επισημάνει διάφορες πτυχές και πιθανές αιτίες. Έτσι, ενώ ο πρώτος οδηγείται επαγωγικά σε μια γενίκευση που παίρνει ως βάση τις μεμονωμένες περιπτώσεις, δημιουργώντας μια εντελώς αρνητική εικόνα για το σύνολο των Ελλήνων οδηγών, ο δεύτερος επιχειρεί πιο ψύχραιμα να δείξει πως η αρνητική αυτή συμπεριφορά αφορά ένα μικρό μόνο μέρος των Ελλήνων πολιτών.  

- Επιχειρήστε να συνεχίσετε τον παραπάνω διάλογο με ανάλογο τρόπο. Να επισημάνετε μια άλλη διάσταση της συμπεριφοράς του Έλληνα, που θα μπορούσε να αποτελέσει θέμα αντιπαράθεσης, και εκθέστε με τη μορφή διαλόγου τις αντιτιθέμενες απόψεις δύο υποθετικών συνομιλητών.

Έλληνες και εργατικότητα

Α΄ άποψη: Μια θλιβερή διαπίστωση για τη συμπεριφορά του σύγχρονου Έλληνα είναι η προφανής έλλειψη εργατικότητας που τον διακρίνει. Όπου κι αν πάει κανείς, οποιαδήποτε ώρα της ημέρας, συναντά πλήθος ανθρώπων να πίνουν αμέριμνοι τον καφέ τους ή να στέκουν αργόσχολοι σαν να μην έχουν καμία απολύτως απασχόληση ή ενασχόληση. Κύρια έγνοια τους είναι το που θα συνεχίσουν τη διασκέδασή τους και, φυσικά, το πώς θα καταφέρουν να βρουν μια θέση εργασίας στο δημόσιο, ώστε να έχουν μια σίγουρη και ελάχιστα κοπιαστική εργασία. Σε οποιαδήποτε δημόσια υπηρεσία κι αν βρεθείς, άλλωστε, μπορείς εύκολα να διαπιστώσεις την αναποτελεσματικότητα και τη βραδυκινησία των δημοσίων υπαλλήλων, που, κατά πώς φαίνεται, αποτελούν το πρότυπο όλων των υπόλοιπων Ελλήνων. Δημόσιες υπηρεσίες χωρίς αντικείμενο με άφθονους υπαλλήλους, που δεν παρουσιάζονται καν στο χώρο της εργασίας τους, αγενείς δημόσιοι υπάλληλοι που αντιμετωπίζουν ως ενόχληση οποιαδήποτε συναλλαγή με τους πολίτες∙ και, φυσικά, με κύρια δική τους έγνοια το πότε είναι το επόμενο τριήμερο -χάρη σε κάποια από τις πολλές αργίες-, για να οργανώσουν την επόμενη εξόρμησή τους. Κι από την άλλη, νέοι άνθρωποι που δεν έχουν εργασία να δυσανασχετούν στη σκέψη και μόνο κάποιας χειρωνακτικής απασχόλησης, θεωρώντας πως οτιδήποτε δεν τους διασφαλίζει την ξεκούραση ενός γραφείου, δεν είναι ανάλογο των «υψηλών» ικανοτήτων τους.

Β΄ άποψη: Ακόμη κι αν γίνει δεκτό πως υπάρχουν ορισμένοι φυγόπονοι δημόσιοι υπάλληλοι που εκμεταλλευόμενοι καταστάσεις είναι ελάχιστα αποδοτικοί, αυτοί αποτελούν ένα μικρό μόνο ποσοστό που αδίκως στιγματίζει και όλους τους υπόλοιπους. Επιπλέον, το αν υπάρχουν νέοι άνθρωποι που θεωρούν το δημόσιο ως καλύτερη επιλογή αυτό δεν έχει να κάνει με την ελλιπή εργατικότητά τους, αλλά με τις δεινές συνθήκες που επικρατούν στον ιδιωτικό τομέα. Αδήλωτη εργασία, εξοντωτικά χαμηλές αμοιβές, συνεχείς απλήρωτες υπερωρίες, αδίστακτη εκμετάλλευση της ανεργίας και της εργασιακής ανασφάλειας είναι στοιχεία που συνθέτουν πολλές φορές την εικόνα του σύγχρονου ιδιωτικού τομέα. Οι νέοι άνθρωποι σαφώς και είναι εργατικοί και σαφώς έχουν κάθε πρόθεση να εργαστούν σκληρά για να επιτύχουν όσα επιθυμούν στη ζωή τους, ερχόμενοι όμως αντιμέτωποι μ’ ένα τέτοιο κλίμα αποθαρρύνονται.  Η επιθυμία τους να βρουν εκείνο το χώρο εργασίας που θα τους διασφαλίσει αξιοπρεπείς συνθήκες και επαρκείς παροχές, δεν μπορεί να χρησιμοποιείται ως επιχείρημα εις βάρος τους, αφού είναι πλέον γνωστό σε όλους πως ακόμη και μια εργασία πλήρους ωραρίου δεν επαρκεί για να συντηρήσει ένας νέος άνθρωπος τον εαυτό του. Ο βασικός μισθός που παρέχεται τώρα πια, και με δεδομένο το γεγονός ότι οι τιμές όλων των αγαθών παραμένουν εξαιρετικά υψηλές, δεν αποτελεί επαρκές κίνητρο για τους νέους, αφού αισθάνονται πως ο κόπος τους δεν έχει ουσιαστικό αντίκρισμα.