ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ

ΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ

1. Οικονομικός παράγοντας:

·         Η οικονομική ανάπτυξη κυρίως των μεταπολεμικών χρόνων

έκανε την κατοικία πιο άνετη ·

·         επέκτεινε τα μέσα συγκοινωνίας και· επικοινωνίας ·

·         ανέπτυξε τον τουρισμό

·         ίδρυσε σχολεία και ευαγή ιδρύματα ·

·         ανέβασε το μορφωτικό επίπεδο των λαών ·

·         εξάλειψε εστίες μόλυνσης και ασθενειών ·

·         διπλασίασε το όριο ζωής (πριν το Δεύτερο Παγκόσμιο Πό­λεμο ο μέσος όρος ζωής ήταν 35 χρόνια, ενώ σήμερα είναι 78 χρόνια).

2. Τέχνη:

·         Με την τέχνη ο σύγχρονος άνθρωπος λυτρώνεται από τα πάθη του ·

·         ικανοποιεί πνευματικές και -ψυχικές του ανάγκες ·

·         ομορφαίνει τη ζωή του και την κάνει καλύτερη από ό,τι είναι.

3. Ελεύθερος χρόνος:

·         με την ψυχαγωγία απαλύνει την αγωνία και το καθημερινό του άγχος κι έτσι γεύεται λίγη πρόσκαιρη χαρά ·

·         ασχολείται με αθλοπαιδιές και με πολιτιστικές εκδηλώσεις ·

·         θέτει τις βάσεις της ολοκλήρωσης του-

·         ξεκουράζεται με την εναλλαγή εντυπώσεων και δραστηριοτή­των.

4. Κατοικία:

·         εξυπηρετεί κυρίως τις υλικές του ανάγκες-

·         ικανοποιεί τις επιθυμίες και τις απαιτήσεις του ·

·         εναρμονίζει τις επιθυμίες του με τις σύγχρονες απαιτήσεις για ποιότητα ζωής.

5. Εργασία:

·         Σήμερα η εργασία δεν είναι επίμοχθη όπως στο πα­ρελθόν.

·         Η τεχνολογία άλλαξε τη μορφή της εργασίας, επέβαλε την εξειδίκευση.

·         Η αύξηση της παραγωγής και η βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων ανέβασε το βιοτικό επίπεδο.

6. Μόρφωση:

·         Με τη μόρφωση ο σημερινός άνθρωπος έχει πρόσβαση στα πολιτιστικά και καλλιτεχνικά αγαθά της εποχής μας· .

·         ολοκληρώνει την προσωπικότητά του ·

·         ολοκληρώνεται πνευματικά και ηθικά·

·         εξανθρωπίζεται και γίνεται τέλειος πολίτης.

8. Τεχνολογία:

·         Η σύγχρονη τεχνολογία ανέβασε το βιοτικό επίπε­δο,

·         εκμηδένισε τις αποστάσεις,

·         μείωσε τις ώρες εργασίας και

·         αύξησε τον ελεύθερο χρόνο του σύγχρονου ανθρώπου.

Ποιοι παράγοντες επιδρούν αρνητικά στην ποιότητα της ζωής
του συγχρόνου ανθρώπου;

Ι. Η υπεραφθονία υλικών αγαθών οδήγησε σε πνευματική νω­θρότητα, στην κοινωνική αδιαφορία και στον ψυχικό μαρασμό.

2. Στόχοι του σύγχρονου ανθρώπου είναι: η υλική πρόοδος, ο ωφελιμισμός, το συμφέρον, η απόκτηση «χρήσιμων» γνώσεων, η πρόσκαιρη απόλαυση.

3. Στην εποχή μας οι ποιοτικές αξίες της ζωής εκτοπίζονται από τις ποσοτικές.

4. Σήμερα κυριαρχεί το σύνθημα: «Ο άνθρωπος για την πρόοδο και όχι η πρόοδος για τον άνθρωπο».

5. Οι συνθήκες ζωής στα μεγάλα αστικά κέντρα των βιομηχανικά αναπτυγμένων χωρών είναι απάνθρωπες,, γιατί παρατηρείται σ’ αυτά: ρύπανση του περιβάλλοντος, κυκλοφοριακή συμφό­ρηση, οικιστική αναρχία, ανθυγιεινή διαβίωση των κατοίκων, αύξηση εγκληματικότητας και ναρκωτικών.

6. Η σύγχρονη πολυκατοικία δημιουργεί προβλήματα απομόνω­σης, ανωνυμίας, επικοινωνίας, άγχους. Μεταβάλλει τους ενοί­κους της σε δεσμώτες. Φυλακίζει τα παιδιά. Τυποποιεί τη ζωή και καλλιεργεί την τάση της φυγής.

7. Το κυνήγι της ποσότητας εκμηδένισε τον ελεύθερο χρόνο, κα­τέστρεψε το φυσικό περιβάλλον.

8. Ο ανταγωνισμός των εξοπλισμών δηλητηριάζει τις σχέσεις των λαών, οδηγεί τα σύγχρονα κράτη σε οικονομικό μαρασμό και γενικά δημιουργεί το φόβο για έναν πυρηνικό αφανισμό.

9. Ή υποκουλτούρα έγινε υποκατάστατο της πνευματικής δημι­ουργίας και έκφρασης.

10. Η .καταναλωτική μανία που κατακλύζει σήμερα τις αναπτυ­γμένες χώρες επηρεάζει τις ανθρώπινες σχέσεις.

11. Τα μεγάλα αστικά κόμματα πολλών βιομηχανικά αναπτυγμέ­νων κρατών βάζουν στα κεντρικά τους συνθήματα την ποι­ότητα ζωής, γιατί ο υπερκαταναλωτισμός εμποδίζει τους αν­θρώπους να βρουν μια ποιότητα ζωής που θα καθορίσει τις ανθρώπινες σχέσεις.

12. Το οικονομικό κύκλωμα επηρεάζει, διαμορφώνει και παρα­μορφώνει τις οικογενειακές σχέσεις.

13. Η καταναλωτική κοινωνία επηρεάζει το σύγχρονο άνθρωπο τόσο ώστε τον κατευθύνει μέσω των διαφημίσεων.

14. Η εμπορευματοποίηση κάθε δημιουργίας στέρησε από τον άν­θρωπο τη χαρά της δημιουργίας.

15   Ο ατομικισμός και ο άκρατος ευδαιμονισμός κυριαρχούν στην εποχή μας και υπόσχονται τη «γη της επαγγελίας», ενώ η πείνα σκιάζει τις χώρες του Τρίτου Κόσμου.

Πιστεύετε ότι η μεγάλη οικονομική ανάπτυξη έφερε και τη βελτί­ωση της ποιότητας της ζωής;
Πρώτη άποψη:

·         Η μεγάλη οικονομική ανάπτυξη έφερε τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής, γιατί:

·         άλλαξε τη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου ·

·         ανέβασε το βιοτικό επίπεδο των λαών ·

·         γέμισε τις αγορές των βιομηχανικά αναπτυγμένων λαών με καταναλωτικά αγαθά ·

·         αντιμετώπισε πιο αποτελεσματικά το πρόβλημα της υγείας ·

·         εξάλειψε τον αναλφαβητισμό και ανέβασε το πνευματικό επί­πεδο των λαών ·

·         περιόρισε στις πόλεις τη μόλυνση του περιβάλλοντος ·

·         δημιούργησε ανεκτές συνθήκες εργασίας·

·         απελευθέρωσε τον άνθρωπο από τους εξαναγκασμούς του φυσι­κού περιβάλλοντος ·

·         μείωσε το χρόνο εργασίας ·

·         . μείωσε τις αποστάσεις που χώριζαν τους ανθρώπους.

Δεύτερη άποψη:
Η μεγάλη οικονομική ανάπτυξη δεν έφερε τη βελ­τίωση της ποιότητας ζωής, γιατί:

·         στα μεγάλα αστικά κέντρα γεννήθηκε η τρομοκρατία, γιγαντώ­θηκε η βία, εξαπλώθηκαν τα ναρκωτικά, κυριάρχησε ο φόβος και η ανασφάλεια, έπληξε τους κατοίκους η πλήξη, η μοναξιά, η ανία·

·         ο υπερκαταναλωτισμός στέρησε την ελευθερία των κατοίκων των μεγαλουπόλεων και τους έκανε δούλους των διαρκώς αυξανόμε­νων αναγκών τους ·

·         αμφισβητήθηκαν και σχεδόν εξαφανίστηκαν οι παραδοσιακές θρησκευτικές, ιδεολογικές, πολιτικές, εθνικές και ηθικές αξίες·

·         οι καλλιτεχνικές αναζητήσεις κορέστηκαν με τυποποιημένα πο­λιτιστικά υποπροϊόντα ·

·         καλλιεργήθηκε η τάση φυγής από τα μεγάλα αστικά κέντρα ·

·         αποκόπηκαν οι μεγαλουπόλεις από τη φύση, η οποία αλόγιστα λεηλατήθηκε και παραμορφώθηκε ·

·         με την αστικοποίηση του πληθυσμού δημιουργήθηκαν άθλιες ερ­γατικές συνοικίες και παρασιτικά επαγγέλματα ·

·         διευρύνθηκε το χάσμα ανάμεσα στις πλούσιες και στις φτωχές τάξεις·

·         κυριάρχησαν στις μεγαλουπόλεις οι κερδοσκόποι, οι πλαστο­γράφοι, οι εκμεταλλευτές, οι τρομοκράτες, οι βιαστές, οι ληστές, οι έμποροι ναρκωτικών.

Τρίτη άποψη:
Σύγκριση των δύο απόψεων:

·         Στις μεγαλουπόλεις ανέβηκε το βιοτικό επίπεδο, λόγω της μεγά­λης οικονομικής ανάπτυξης, χωρίς όμως να βελτιωθεί η ποιότητα της ζωής

·         η τεχνολογική πρόοδος έλυσε πολλά προβλήματα, αλλά και δη­μιούργησε περισσότερα (μετέβαλε τον άνθρωπο σε καταναλω­τικό ον, αφαίρεσε την ποιότητα της ζωής από το σύγχρονο αστό) ·

·         ο σημερινός άνθρωπος τρέχει για να κερδίσει περισσότερα χρή­ματα, τα οποία γρήγορα εξανεμίζονται από τον πολλαπλασιασμό των αναγκών του ·

·         μέσα στη σύγχυση του ο σημερινός άνθρωπος γκρεμίζει ιδέες και ιδανικά, γίνεται φανατικός, δογματικός και αναρχικός, βρίσκει διέξοδο στους τεχνητούς παραδείσους, δηλαδή στα ναρκωτικά, τη μάστιγα της εποχής μας

·         εξαιτίας της απληστίας του εξαφάνισε τα δάση, ανέτρεψε την οικολογική ισορροπία, αύξησε το άγχος του με το γρήγορο ρυ­θμό ζωής, ανέτρεψε την ψυχική του ισορροπία με την ηχορύπαν­ση·

·         ικανοποιώντας σχεδόν όλες τις βιοτικές και βιολογικές του ανάγκες, νιώθει ανία, μονοτονία, εσωτερικό κενό ·

·         ανέβηκε σε υλικές κατακτήσεις, αλλ’ έχασε τον ηθικό του προ­σανατολισμό ·

·         διαψεύστηκε στις ελπίδες του για ποιότητα ζωής, γιατί στηρί­χτηκε μόνο στην οικονομική ανάπτυξη ·

·         επομένως δε βελτίωσε την ποιότητα της ζωής του με τη μεγάλη οικονομική του ανάπτυξη ·

·         απάντησε ποσοτικά στο πρόβλημα της ζωής του ·

·         μέσα από την ποσότητα αναζητεί την ποιότητα της ζωής του.

Ποιες είναι οι προοπτικές για τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής τον σύγχρονου ανθρώπου;
Πρέπει:

·         να γεφυρωθεί το χάσμα μεταξύ του πνευματικού και του τεχνι­κού πολιτισμού

·         να εξασφαλίσει το κράτος στους πολίτες ανέσεις, ελεύθερο χρό­νο, ψυχαγωγία, μόρφωση, ανεκτές συνθήκες εργασίας, ικανοποι­ητικούς μισθούς·

·         να συνεργαστεί ο πολίτης με την πολιτεία ·

·         να συμφιλιωθεί το κράτος με τον πολίτη ·

·         να συμβαδίζει η άνοδος του βιοτικού επιπέδου με τη βελτίωση της ποιότητας της καθημερινής ζωής ·

·         να πάρουν οι ηθικές αξίες την πραγματική τους θέση στην καθη­μερινή ζωή ·

·         να επικρατήσει το αίτημα του σύγχρονου ανθρώπου: «Ναι στην ποιότητα της ζωής, όχι στην ποσότητα της παραγωγής» ·

·         να πάψει να υπολογίζει ο σημερινός άνθρωπος την επιτυχία του μόνο από τους εντυπωσιακούς αριθμούς της παραγωγής ·

·         να συμβαδίζει ο δείχτης της οικονομικής προόδου με το δείχτη της πνευματικής και ηθικής ωρίμανσης των λαών ·

·         να ανέβει η πνευματική και πολιτιστική στάθμη των λαών.

ΒΙΑ/ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΣ-ΝΕΑΝΙΚΗ ΒΙΑ-ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ

Πρόλογος

      Ούτε στους πιο σκληρούς εφιάλτες δε θα μπορούσαν μέχρι πρότινος να χωρέσουν όλα όσα έχουν αποκαλυφθεί τους τελευταίους μήνες γύρω από την υπόθεση «Άλεξ». Στην αρχή στάθηκαν όλοι ενεοί μπροστά στα γεγονότα και τις μαρτυρίες των ανηλίκων που έβγαιναν στο φως της δημοσιότητας. Κατόπιν ήρθαν και οι περιπτώσεις των ανήλικων κουκουλοφόρων ως δεύτερο πλήγµα στις «πολιτισμένες» συνειδήσεις. Η µια ερμηνεία διαδέχεται την άλλη, ο ένας ειδικός (κοινωνιολόγος, παιδοψυχολόγος, παιδοψυχίατρος, καθηγητής, γονιός, αστυνομικός) έχει «περισσότερο» δίκιο από τον άλλο. Σ’ αυτήν την πολυφωνία ας ακουστεί και η γνώμη ενός νέου που γνωρίζει την κατάσταση από πρώτο χέρι.

Κύριο Μέρος

1.           Πού τη συναντάμε (περιγραφή του φαινομένου)

q Αθλητικούς χώρους (συχνά) - Σχολεία  –Χουλιγκανισμός( συνήθως σε ομαδικά αθλήματα)

q Εξεγέρσεις στο κέντρο (Ελλάδα) ή και στα προάστια (Γαλλία) μεγαλουπόλεων

q Διαδηλώσεις που εναντιώνονται σε κυβερνητικές αποφάσεις (ως επί το πλείστον) με συμμετοχή φοιτητών και μαθητών (όχι απαραίτητα) για θέματα που τους αφορούν

q Ρατσιστικές, φασιστικού τύπου ενέργειες ακροδεξιών ομάδων με στόχο αλλοδαπούς ή αντίθετους ιδεολογικά

q Τρομοκρατικές ενέργειες (μικρές υλικές καταστροφές)

2.           Αίτια

q Κοινωνικά προβλήματα :

•              Φτώχεια, ανεργία:   αίσθηση αδιεξόδου

•              Μεγάλες κοινωνικές ανισότητες : αισθήματα αδικίας            εκτόνωση

Ο αμοραλισμός και τα πολύπλοκα κοινωνικά προβλήματα έρχονται σε τρανταχτή αντίθεση µε τον ιδεαλισµό των νέων → η βία έρχεται ως απάντηση στη διάψευση των νεανικών ονείρων.

q Αδυναμία φορέων αγωγής

•                         Οικογένεια  :  περιορισμένη επίβλεψη  νέων ( έμφαση σε υλικούς στόχους )

>         έχει αναγάγει σε πρώτη προτεραιότητα την κάλυψη των υπερκαταναλωτικών αναγκών των παιδιών τους και όχι τη µύησή τους στον ανθρωπισµό → ηθική αποσάθρωση → νέοι ευάλωτοι σε µαζικά αντικοινωνικά φαινόµενα

>         µένει αδρανής, ανάλγητη στα σύνθετα προβλήµατα των νέων και ιδιαίτερα των εφήβων → µοναξιά, πάθος για εκδίκηση γι’ αυτήν την απάθεια

>         η ίδια συχνά προσφέρει πρότυπα βίας (ενδοοικογενειακή βία).

•                                      Ανεπάρκεια εκπαιδευτικών μηχανισμών να δώσουν διέξοδο : χρησιμοθηρική αλλά παρόλα αυτά ανεπαρκής γνώση  (ανεργία πτυχιούχων), απαξίωση ανθρωπιστικών μαθημάτων.

   Το σχολείο :

>         εξαντλεί τους ρόλους του στον µορφωτικό, είναι αποκοµµένο από τη ζωή, δεν προάγει προβληµατισµό σχετικά µε σύγχρονα αντικοινωνικά φαινόµενα, δεν εξανθρωπίζει

>         όταν παρουσιάζονται ενδοσχολικά αντίστοιχα φαινόμενα, τα ποινικοποιεί αντί να στοχεύει στο σωφρονισµό → αναπαραγωγή βίας και αναρχισµού εκ µέρους των µαθητών ως εκδίκηση

>         ενίοτε προβαίνει σε διακρίσεις και απαξιώνει έµπρακτα την ισότητα και την ισοτιµία, τις οποίες και διατυµπανίζει.

·                ΜΜΕ ( προβολή βίας, καταναλωτικού μοντέλου, ήσσονος προσπάθειας)

>      ανάγουν τη βία και την παρανοµία σε «ψυχαγωγικό» θέαµα και αναδεικνύουν τους αιµοσταγείς πρωταγωνιστές

>      ακόµα και όταν στιγµατίζουν την καθηµερινή βία, το κάνουν άµετρα καταλήγοντας στην ηρωοποίηση των παρανόµων.

>      Προβάλλουν με κάθε τρόπο καταναλωτικά πρότυπα και δημιουργούν την εντύπωση (σειρές , τηλεπαιχνίδια) ότι μπορούν εύκολα και κυρίως άκοπα να επιτευχθούν από όλους

q  Μίμηση ξένων προτύπων και ιδιαίτερα της ξενόφερτης αντικοινωνικής συμπεριφοράς ή και κάθε προκλητικής πράξης εκ μέρους των νέων. Είναι ίδιον   γνώρισμα των ανήλικων η άκριτη υιοθέτηση των μοντέρνων τρόπων αντίδραση  ξένων ομηλίκων, όπως ο χουλιγκανισμός στα γήπεδα, η διάπραξη εγκληματικών  πράξεων σε νυχτερινά κέντρα υπό την επήρεια αλκοολούχων ποτών καθώς και η  μίμηση των βιαιοτήτων που προβάλλονται στις ξένες ηλεκτρονικές σελίδες.

q  Αντίδραση στους κατασταλτικούς μηχανισμούς του κράτους ( φαύλος κύκλος)

q   Απογοήτευση λόγω της αναποτελεσματικότητας ειρηνικών μορφών αγώνα (ειρηνικές διαδηλώσεις, απεργίες, αποχές)

q   Μαζοποίηση          έλλειψη λογικής                φανατισμός, ρατσισμός

>          Το φαινόµενο της μαζοποίησης αιχµαλωτίζει τη νεολαία, όταν η ίδια η κοινωνία δε διαθέτει σταθερό σύστηµα αξιών ούτε υγιή πρότυπα για να πιστέψει ο νέος. Αντίθετα, κατασκευάζει είδωλα που οδηγούν στην ταύτιση και το φανατισµό → π.χ. βία στα γήπεδα, «χουλιγκανισµός».

q   Η αμέλεια της πολιτείας για δηµιουργία χώρων εκτόνωσης και δημιουργικής έκφρασης (αθλητικά κέντρα, χώρους τέχνης και πολιτισμού, βιβλιοθήκες) ιδιαίτερα στα µμεγάλα αστικά κέντρα όπου η διαβίωση είναι ασφυκτική.

3.           Συνέπειες

Στους  Νέους

q Η  βία διαμορφώνει το χαρακτήρα τους και καθορίζει τη στάση τους για το υπόλοιπο της ζωής τους

q Εγκλωβίζονται σε ομάδες περιθωρίου και οδηγούνται σε γενικότερη ανομία (εγκλήματα του κοινού ποινικού δικαίου, ναρκωτικά, αλκοόλ)

q Κινδυνεύουν να καταστρέψουν από τη μια στιγμή στην άλλη τη ζωή τους ( θάνατος, μόνιμη αναπηρία, μακροχρόνια φυλάκιση βλ. γεγονότα Παιανίας, καταδίκη για τη δολοφονία του καθηγητή Νίκου Τεμπονέρα)

Στην κοινωνία

q      Διαρκής σύγκρουση – αίσθημα ανασφάλειας             συντηρητικοποίηση κοινωνίας, ανοχή ή και απαίτηση ενίσχυσης καταστολής και γενικότερα ανελεύθερων μέτρων.

q      Οικονομικές επιπτώσεις( τουρισμό, καταστηματάρχες)

q      Γκετοποίηση περιοχών

q Απομάκρυνση των γνήσιων φιλάθλων από τα αθλήματα

Μέτρα αντιμετώπισης

( Μεταβατική & )

Τα αποτελέσματα είναι τραγικά, είτε πρόκειται για τους µικρούς εγκληµατίες είτε για τους ανήλικους κουκουλοφόρους και προβάλλουν αδήριτη την ανάγκη να µεθοδευθεί η αντιμετώπιση του προβλήµατος, τόσο µε τη µορφή πρόληψης όσο και θεραπείας, για να µην κληροδοτηθεί μεγεθυμένο στο µέλλον.

q  Οι βασικότεροι φορείς κοινωνικοποίησης, δηλαδή η οικογένεια και το σχολείο οφείλουν:

>      να επαναπροσδιορίσουν το ρόλο τους, να σκύψουν µε εµβρίθεια πάνω από το ζήτηµα της αγωγής των νέων -► γαλούχηση µε τις αξίες του σεβασµού, της ανεκτικότητας, της αλληλεγγύης, της δημοκρατίας, χωρίς τον κομπασµό της αυθεντίας

>      να αφουγκράζονται τις νεανικές ανησυχίες και τους προβληµατισµούς µε αγάπη και διαλλακτικότητα, να διεξάγουν γόνιµο διάλογο µαζί µε τους νέους, ώστε να τους προσανατολίζουν στον υγιή χειρισµό τους και στην εξεύρεση διεξόδων.

Ειδικότερα:

q  Οικογένεια : Προσοχή στην ανατροφή των παιδιών, περισσότερος χρόνος  γι αυτά, διάλογος σχετικά με τους προβληματισμούς τους, εξάλειψη βίαιων συμπεριφορών εκ μέρους των γονέων, μετάδοση υγιών προτύπων.

q  Εκπαίδευση: Έμφαση στην ανθρωπιστική παιδεία , ηθική καλλιέργεια, απάντηση στους προβληματισμούς των παιδιών.

q  Πολιτεία : Μείωση κοινωνικών ανισοτήτων, περιορισμός ανεργίας, κράτος πρόνοιας και δικαίου που θα υπερασπίζεται τους αδύναμους απέναντι στους ισχυρούς, πρόληψη όχι υπερβολική βία όπου χρειάζεται καταστολή.

               Η πολιτεία είναι αναγκαίο:

>      να δηµιουργήσει περισσότερους χώρους εκτόνωσης και δηµιουργικής απασχόλησης (αθλητικά κέντρα, χώρους τέχνης και πολιτισµού, βιβλιοθήκες)

>      να αποτελέσει η ίδια πρότυπο ανθρωπισµού µέσα από τη φροντίδα για την επίλυση των κοινωνικών προβληµάτων και µέσα από την υιοθέτηση του διαλόγου ως µέσο επίλυσης διαφορών. Η βία της εξουσίας δε δικαιολογείται

>      να ελέγξει ουσιαστικά τα ΜΜΕ, ώστε η λειτουργία τους να εξαντλείται στη γνήσια ψυχαγωγία και την ορθή ενηµέρωση

>      να προβεί σε «αποϊδρυµατοποίηση» των ανήλικων παρανόµων και να µεθοδεύσει το σωφρονισµό τους µε πιο ανθρώπινες και δηµοκρατικές διαδικασίες.

q Πνευματικοί άνθρωποι –Πολιτικοί – Συνδικαλιστές : Αγωνιστική αλλά ειρηνική διεκδίκηση που θα στηρίζεται στο δίκαιο των αιτημάτων και την ενότητα για να είναι αποτελεσματική, καταδίκη της βίας αταλάντευτα απ’ όπου κι αν προέρχεται.   

 Επίλογος

Πρέπει να νιώθουµε ευτυχείς που η νεανική παραβατικότητα εµφανίζεται ακόµα στη χώρα µας σε χαµηλά ποσοστά. Αυτή η πραγµατικότητα, όµως, δεν είναι λόγος εφησυχασµού αλλά εγρήγορσης για την πρόληψη της επιδείνωσης του προβλήµατος.

ΒΙΑ- ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ       

• Με τον όρο επιθετικότητα προσδιορίζουμε την έκφραση εχθρικής διάθεσης προς το περιβάλλον μας. Συχνά, η διάθεση αυτή μορφοποιείται σε βία, εγκληματικότητα, ανομία.

• Με τον όρο βία εννοούμε κάθε εκδήλωση επιθετικής συμπεριφοράς. Συνίσταται στη χρήση δύναμης για την καταναγκαστική επιβολή σε άλλους.

• Με τον όρο εγκληματικότητα προσδιορίζουμε την τάση για διάπραξη εγκλήματος. Ως νομικός όρος έγκλημα νοείται κάθε πράξη που συνιστά εκούσια παράβαση γραπτού νόμου και για την οποία προβλέπεται ποινή από τον ποινικό κώδικα.

• Με τον όρο τρομοκρατία δηλώνουμε τη συστηματική χρήση βίας εκ μέρους ομάδων, οργανώσεων, μειονοτήτων ακόμα και στρατών ή μυστικών υπηρεσιών με στόχο να εκφοβίσουν λαούς, κυβερνήσεις ή πολιτικούς αντιπάλους προκειμένου να πετύχουν τους πολιτικούς τους στόχους.       

 Εγκληματικότητα 

  Οι κοινωνικοί λόγοι που οδηγούν στο έγκλημα:  

• Η κρίση του θεσμού της οικογένειας : οι γονείς εργάζονται υπερβολικά-μειώνεται ο χρόνος συμβίωσης και επικοινωνίας των μελών-ελλιπής γονεϊκή  φροντίδα και αγωγή και μακροπρόθεσμα στρεβλή  ή ανεπαρκής κοινωνικοποίηση των παιδιών-τα παιδιά μένουν έκθετα στις διαβρωτικές κοινωνικές επιδράσεις. Επιπλέον, οι διαλυμένες οικογένειες, η ενδοοικογενειακή βία, ακόμη και ο υπερπροστατευτισμός ευθύνονται για την αναπαραγωγή φαινομένων βίας. 

• Η διαρκής ιδεολογική προβολή της βίας ως μέσου επίλυσης των ανθρωπίνων διαφορών: Τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας, ο κινηματογράφος και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια ηρωοποιούν την αντικοινωνική συμπεριφορά και εξοικειώνουν κυρίως τα άτομα νεαρής  ηλικίας με βίαιες συμπεριφορές. 

• Η επικράτηση της ιδεολογίας του ευδαιμονισμού ευνοεί την υλιστική αντίληψη ζωής , καθώς προβάλλεται το «έχειν» και όχι το «είναι», ενώ παράλληλα το όραμα για εύκολο και γρήγορο πλουτισμό γίνεται το βασικό πρόταγμα των κοινωνιών. Στο πλαίσιο αυτό, αναπτύσσονται σχέσεις ακραίου ανταγωνισμού και αποθεώνονται το δόγμα «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα» και ο «νόμος του ισχυρού».

• Ο σύγχρονος τρόπος ζωής στις μεγαλουπόλεις : Η αποξένωση, η ανωνυμία και ο εγκλωβισμός στις γκρίζες τσιμεντουπόλεις εντείνουν την αντικοινωνική συμπεριφορά, δυσχεραίνουν τον κοινωνικό και ποινικό έλεγχο, ενδυναμώνουν τα αισθήματα ατομικισμού και αμβλύνουν την κοινωνική συνείδηση. 

• Η ένταση του φαινομένου της περιθωριοποίησης : Οι κοινωνικά αποκλεισμένοι (όπως για παράδειγμα οι  χρόνια άνεργοι, οι μετανάστες και άλλοι) βιώνουν το έντονο χάσμα φτωχών και πλούσιων, αισθάνονται αδικημένοι και, συχνά, χρησιμοποιούν ως μηχανισμό άμυνας, την καταφυγή, σε περιθωριακές  ομάδες με αντικοινωνική συμπεριφορά.

• Η ένταξη των νέων σε παραβατικές ομάδες : Η ομάδα δίνει στα μέλη της μια ταυτότητα, την αίσθηση αλληλοβοήθειας, της σιγουριάς και της αναγνώρισης ότι ανήκουν κάπου -στοιχεία σημαντικά όταν αυτά απουσιάζουν από το οικογενειακό, το σχολικό, το ευρύτερο κοινωνικό τους περιβάλλον.  

β. Οι επιπτώσεις για τα άτομα αλλά και για το κοινωνικό σύνολο: 

• Το άτομο που εμπλέκεται σε παραβατικές ομάδες και συμπεριφορές

Ø  βιώνει, τις περισσότερες φορές, την  περιθωριοποίηση και μια ζωή δίχως αύριο, προοπτική και όνειρα,

Ø  αποκτά μιαν αρνητική στάση απέναντι στα κοινωνικά δρώμενα,

Ø  αρκετές φορές χάνει την αυτοεκτίμησή του,

Ø  αντιμετωπίζει τον κίνδυνο της σωματικής ακεραιότητας,

Ø  σε περίπτωση αποκάλυψης και τιμωρίας της έκνομης συμπεριφοράς ελλοχεύει ο κίνδυνος για διώξεις, ο εγκλεισμός σε σωφρονιστικά ιδρύματα και ο κοινωνικός στιγματισμός ελλοχεύουν 

• Για το κοινωνικό σύνολο, οι συνέπειες των φαινομένων βίας είναι ευρύτερες, καθώς σταδιακά εδραιώνεται ένα κλίμα φόβου, ανασφάλειας, καχυποψίας και εσωστρέφειας, που οδηγεί σε  απώλεια εμπιστοσύνης απέναντι στο συνάνθρωπο αλλά και στο κράτος, στοιχεία διαλυτικά για την κοινωνική συνοχή  

γ. Παράγοντες που λειτουργούν ανασταλτικά στη βία 

• η οικογένεια:  εφόσον συμπαρίσταται στις καθημερινές ανησυχίες του νέου, τού ενισχύει την αυτοπεποίθηση και του μαθαίνει να αυτοκυριαρχείται//βασικός στόχος της οικογένειας θεωρείται η ενδυνάμωση του χαρακτήρα του νέου με αντιστάσεις, αξίες, αρχές και υπευθυνότητα, ώστε να μην καταφεύγει στη λύση της παραβατικότητας 

• το σχολείο: εκπαίδευση με ανθρωπιστικό χαρακτήρα που «οπλίζει» το νέο με ανάλογες αρχές, ομαλή κοινωνικοποίηση, (αυτο)πειθαρχία 

• οι πνευματικοί άνθρωποι:  με το λόγο τους ευαισθητοποιούν και καταγγέλλουν με τη στάση τους λειτουργούν ως πρότυπα κοινωνικής συμπεριφοράς  

• τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης οφείλουν: 

Ø  να θεσπίσουν μορφές αυτοελέγχου, τηρώντας τον τυπικό και άτυπο κώδικα δεοντολογίας,

Ø  να περιορίσουν τις εκπομπές που προβάλλουν βίαιες σκηνές σε ώρες υψηλής θεαματικότητας,

Ø  να μην εκμεταλλεύονται τη βία ως μέσο προσέλκυσης των θεατών 

• η πολιτεία οφείλει: να εφαρμόζει τη νομοθεσία ,

Ø  να επιβάλλει ποινές με πνεύμα ισοτιμίας 

Ø  να συνδυάζει την επιείκεια με τη αυστηρότητα

Ø  να βελτιώσει το σωφρονιστικό σύστημα

Ø  να δημιουργήσει χώρους εκτόνωσης και πολιτιστικής υποδομής, ώστε οι νέοι, κυρίως, άνθρωποι να έχουν δυνατότητες εποικοδομητικής αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου τους και να μη βρίσκουν καταφύγιο σε παραβατικές ομάδες και δράσεις

Ø  να αντιμετωπίσει τα κοινωνικά φαινόμενα και τα οικονομικά προβλήματα, που γεννούν τη βία και την εγκληματικότητα

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΒΙΑΣ

1. Θεσμός ιδιοκτησίας, κοινωνική διαστρωμάτωση, δίψα για δύναμη
2. Πλεονεξία, κερδοσκοπία
3. Αδικία, ανισότητες, εκμετάλλευση σε μια παγκοσμιοποιημένη κοινωνία
4. Φανατισμός, ρατσισμός, στερεότυπα
5. Απουσία αυτοεκτίμησης, συμπλέγματα κατωτερότητας

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΒΙΑΣ

1.          πνευματική νάρκωση

2.          ηθική διάβρωση

3.          ψυχοσωματική εξαθλίωση

4.          απαξίωση ζωής

5.          κοινωνική αποσταθεροποίηση, φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας

6.          αναστολή προόδου

7.          πολιτειακή κρίση

8.          κλίμα εχθρότητας και μισαλλοδοξίας

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

1.  ανθρωπιστική παιδεία

2.  αυτογνωσία και ενδοσκόπηση, τιθάσευση παθών

3.  κοινωνική συνείδηση

4.  γόνιμη διοχέτευση της ενεργητικότητας κατά τον εργάσιμο και ελεύθερο χρόνο

5.  ενίσχυση της δημοκρατίας, κράτος πρόνοιας

6.  υπεύθυνη αγωγή και κοινωνικοποίηση

7.  οικογένεια: διάλογος, επικοινωνία, γονείς ως πρότυπα ήθους

8.  δημιουργικό, ανοιχτό στην κοινωνία σχολείο

9.  αντικειμενική ενημέρωση από τα ΜΜΕ

10.        πνευματικοί άνθρωποι: διαφώτιση κοινής γνώμης

11.        πολιτεία: ενίσχυση των κέντρων ενημέρωσης γονέων και νέων με καταρτισμένο επιστημονικό προσωπικό

12.        δημιουργία νέων θέσεων εργασίας

13.        αναμόρφωση σωφρονιστικών ιδρυμάτων

14.        υγιή πρότυπα

 ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ

Ορισμός: Συστηματική χρήση βίας από ομάδες, οργανώσεις, μειονότητες, στρατούς, μυστικές υπηρεσίες με στόχο τον εκφοβισμό λαών, κυβερνήσεων, πολιτικών αντιπάλων, ώστε να επιτύχουν τους εκάστοτε πολιτικούς τους σκοπούς

Είδη:

·         ατομική= ασκείται από διάφορες ομάδες αντιδραστικές και φαινομενικά επαναστατικές. Εκφράζεται με μεμονωμένες πράξεις βίας εναντίον υλικών συμβόλων της αμφισβητούμενης τάξης πραγμάτων ή εναντίον ατόμων που είναι φορείς του συστήματος

·         μαζική= ασκείται από την κρατική εξουσία με μαζικές πράξεις εναντίον ορισμένων κοινωνικών ομάδων και αποσκοπεί στη διατήρηση του υπάρχοντος status quo μέσω της πλήρους αδρανοποίησης της κοινωνίας

ΑΙΤΙΑ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Πολιτικά

1.   οι μάζες δεν έχουν συνείδηση και οι τρομοκράτες καθίστανται αυτόκλητοι φορείς της συνείδησής τους

2.   έμμονες σωτηριακές ιδέες, σε συνδυασμό με μια αδύναμη εξουσία να επιλύσει ζωτικά προβλήματα, οικονομικά, κοινωνικά κλπ.

3.   καταπίεση μειονοτήτων και άρνηση ισχυρών κρατών να επιλύσουν δίκαια τέτοια προβλήματα

4.   τα ισχυρά κράτη μέσω των μυστικών υπηρεσιών ενισχύουν τις τρομοκρατικές οργανώσεις, για να έχουν τη δικαιολογία επέμβασης ή να κατασκευάσουν κρίσεις

5.   αυταρχικά καθεστώτα αποπροσανατολίζουν λαούς

Πνευματικά

1.   άγνοια, αμάθεια, χαμηλό μορφωτικό επίπεδο

2.   συντηρητισμός, άλογη πίστη, θυσία

Κοινωνικοοικονομικά

1.   βιασμός πολιτιστικής ιδιαιτερότητας των υπανάπτυκτων κρατών

2.   ενίσχυση ψευδεπίγραφων εθνικισμών

Ηθικά -Ψυχολογικά

1.   κρίση ανθρωπισμού και αξιών

2.   φθόνος και συμπλέγματα κατωτερότητας

3.   ιδεοληψίες, εμμονή σε ιδεολογικά δόγματα

4.   ναρκισσισμός, κλονισμός της πίστης, αδυναμία για δημιουργική δράση, κατάρρευση αυτοεκτίμησης

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

1.   προκαλεί ανθρώπινες τραγωδίες

2.   καλλιεργεί το φόβο, την ανασφάλεια, τον τρόμο, προξενεί ψυχικά τραύματα στους συγγενείς των θυμάτων

3.   καταργεί το νόμο, τη δικαιοσύνη, εδραιώνει την ασυδοσία

4.   εφησυχασμός λαού

5.   διάσπαση κοινωνικής συνοχής

6.   τραυματισμός δημοκρατικού πολιτεύματος

7.   οικονομική αποσταθεροποίηση

8.   υπονόμευση εθνικής  ανεξαρτησίας

9.   διεξαγωγή πολέμων για την αντιμετώπισή της

10.             παγκόσμια ανασφάλεια και αβεβαιότητα

11.             διεύρυνση χάσματος Ανατολής-Δύσης

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ

1.  κράτος δικαίου, κοινωνική πολιτική, πολιτική βούληση, ουσιαστική συμβολή των Μεγάλων Δυνάμεων

2.  ανισοκατανομή του πλούτου, άμβλυνση έπαρσης και του δικαίου της πυγμής

3.  διεθνής συνεργασία

4.  νομοθετικό πλαίσιο κατάλληλο για την εξάρθρωση της διεθνούς τρομοκρατίας

5.  ανθρωπιστική παιδεία

6.  ενίσχυση ελευθερίας και ανεκτικότητας

7.  υγιής κοινωνική και πολιτική συνείδηση

8.    ευθύνη και διασφάλιση δημοκρατικών πολιτευμάτων

ΧΟΥΛΙΓΚΑΝΙΣΜΟΣ

• Τι είναι:

Ø  η βία στα γήπεδα και γενικότερα στους αθλητικούς χώρους

Ø  Αφορά νεαρά άτομα κυρίως με αντικοινωνική συμπεριφορά και υπέρβαση της νομιμότητας

Ø  Η βία φτάνει στα όρια της εγκληματικής συμπεριφοράς. Έχουμε, άλλωστε, αρκετά παραδείγματα βίαιων θανάτων οπαδών σε Ελλάδα και εξωτερικό

Ø  Η χουλιγκανική βία τείνει να αμαυρώσει το σύνολο του αθλητισμού

• Αιτίες

Ø  Οι χούλιγκανς είναι καταπιεσμένοι κοινωνικά, αντιδρούν βίαια, για να δείξουν ότι υπάρχουν

Ø  Το ποδόσφαιρο ευνοεί τη μαζοποίηση, συντελεί στο φανατισμό και την αντικοινωνική συμπεριφορά

Ø  Ο χουλιγκανισμός καταμαρτυρά την κρίση της κοινωνίας

Ø  Άνθρωποι με ατομικά αδιέξοδα συνενώνονται σε μικρές ομάδες και συναπαρτίζουν ένα αντι-σύστημα

Ø  Ομαδοποίηση και ψυχολογία του όχλου

Ø  Τοπικισμός και αντιπαλότητα

Ø  Εμπορευματιοποίηση ποδοσφαίρου, παραγοντισμός, εξυπηρέτηση οικονομικών συμφερόντων

Ø  Κρίση φορέων κοινωνικοποίησης

Ø  Αρνητικά πρότυπα των ΜΜΕ

Ø  Αναξιοκρατία, ατομικισμός, πολιτικά σκάνδαλα

Ø  Κυριαρχία υλιστικού-καταναλωτικού προτύπου

Ø  Κρίση αξιών, κατάρρευση προτύπων

• Επιπτώσεις

v  Για το άτομο

Ø Εκδήλωση επιθετικότητας και βαυνασότητας

Ø Κίνδυνος ανθρώπινης ζωής:τραυματισμοί, θάνατοι

Ø Καταράκκωση ανθρώπινης ψυχολογίας

v  Για το κοινωνικό σύνολο

Ø  Διασάλευση κοινωνικής γαλήνης

Ø  Επικράτηση αναρχίας, πυροδότηση εντάσεων

Ø  Προκαλούνται υλικές καταστροφές

Ø  Δυσφήμιση της χώρας στο εξωτερικό

• Προτάσεις

ü  Θέσπιση αυστηρών ποινών σε ομάδες

ü  Απεμπλοκή του αθλητισμού από τον εναγκαλισμό με τα οικονομικοπολιτικά συμφέροντα

ü  Εξονυχιστικός έλεγχος εισερχομένων στους αθλητικούς χώους

ü  Συνεργασία ομοσπονδιών, αστυνομίας, ειδικών εγκληματολόγων, ψυχολόγων κλπ.

ü  Πρόληψη εκδήλωσης αντικοινωνικών και βίαιων συμπεριφορών

Θανατική ποινή

α. Ιστορικά 

• Είναι η αυστηρότερη των ποινών. Βασίζεται στο αξίωμα του Μακιαβέλι ότι «η αποτελεσματικότερη διακυβέρνηση είναι αυτή που στηρίζεται στο φόβο...»

• Στην αρχαιότητα προβλεπόταν και για τα ασήμαντα «αδικήματα». Οι νόμοι του Δράκοντος τιμωρούσαν με θάνατο ακόμα και την κλοπή λαχανικών! Οι δε νόμοι του Ζαλεύκου, τον πότη «ακράτου οίνου άνευ εγκρίσεως ιατρού»!

• Πρώτος ο Διόδωρος έθεσε - χωρίς όμως αποτέλεσμα - στην Αθηναϊκή Πολιτεία το 424 π.Χ. τις αμφιβολίες του για τις εκτελέσεις. Οι Αθηναίοι είχαν φαντασία: εκτελούσαν με κώνειο, αποτυμπανισμό κ.λπ. Τον Αίσωπο π.χ., τον πέταξαν στον γκρεμό των Δελφών.

• Στους ρωμαϊκούς χρόνους προστέθηκαν οι μέθοδοι: σταύρωση, απαγχονισμός, στραγγαλισμός, αποκεφαλισμός, ενταφιασμός ζώντος...

• Στο Μεσαίωνα των ιεροεξεταστών επινοήθηκαν ακόμα φρικωδέστεροι τρόποι: τροχός, διαμελισμός, τετραχισμός, πυρά...

• Το 1764 ο Ιταλός Τσέζαρε Μπεκαρία τοποθετήθηκε υπέρ της κατάργησης της θανατικής ποινής στο βιβλίο του «Περί αδικημάτων και ποινών». Νομοθετικά, καταργήθηκε για πρώτη φορά στον ιταλικό ποινικό κώδικα του Ζαναρντέλι (1889) για να επιστρέψει (προφανώς) υπό την πίεση του φασισμού στον Π.Κ. του Ρόκα (1930).

• Στην Ελλάδα ο δικτάτορας Πάγκαλος προτίμησε την αγχόνη από την ως τότε επικρατούσα γαλλοφερμένη λαιμητόμο. Αργότερα επικράτησε ο τυφεκισμός από στρατιωτικά αποσπάσματα.

• Υπόσχεση για την απόλυτη και de jure κατάργηση της θανατικής ποινής στην Ελλάδα είχε δώσει, τον Ιανουάριο του 1990, ο τότε υπουργός Δικαιοσύνης Αθαν. Κανελλόπουλος. 

• Πλέον η θανατική ποινή δεν ισχύει στη χώρα μας.  

β. Επιχειρήματα υπέρ της θανατικής ποινής  

• Είναι η μόνη ποινή που ταιριάζει σε στυγερούς εγκληματίες (δολοφόνους, βιαστές, λαθρεμπόρους ναρκωτικών, όπλων ή σαρκός κ.λπ.).

• Εξαλείφει τον κίνδυνο υποτροπής στυγνών εγκληματιών που είναι αδύνατο να σωφρονισθούν.

• Αποκαθιστά το αίσθημα του δικαίου για τους οικείους των θυμάτων στυγνών εγκλημάτων.

• Παραδειγματίζει και εκφοβίζει, με αποτέλεσμα να συμβάλει στον περιορισμό της εγκληματικότητας. 

γ.  Επιχειρήματα κατά της θανατικής ποινής  

• Παραβιάζει το θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα στη ζωή και με τη βαναυσότητά της αντιβαίνει στην ανθρωπιστική φιλοσοφία που στηρίζει τον πολιτισμό μας.

• Χαρακτηρίζεται από εκδικητικότητα, κάτι που θεωρείται απαράδεκτο για τις σύγχρονες αντιλήψεις περί ποινών και σωφρονισμού.

• Δεν έχει αποδειχθεί στατιστικά η συμβολή της στη μείωση της εγκληματικότητας. Επίσης, οι σκληροί εγκληματίες που θα έπρεπε να αποθαρρύνονται από την ισχύ της ποινής αυτής είτε δεν έχουν την πνευματική διαύγεια για να σταθμίζουν λογικά τις πράξεις τους είτε περιμένουν τέτοιο κέρδος από τα εγκλήματά τους, που το είδος της ποινής καταντά αδιάφορο γι’ αυτούς.

• Ο δικαστής γίνεται κριτής ζωής και θανάτου, πράγμα που δεν ανήκει στην εξουσία οποιουδήποτε ανθρώπου.

• Είναι αμετάκλητη σε περίπτωση δικαστικής πλάνης.

• Μπορεί να εφαρμοσθεί ρατσιστικά (για εγκληματίες χαμηλής κοινωνικής τάξης, μετανάστες, μαύρους κ.λπ.) ή να γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης από ολοκληρωτικά καθεστώτα για τη θανάτωση αντιφρονούντων.

• Η Πολιτεία προσπαθεί, μέσω επίδειξης δύναμης, να καλύψει τις αδυναμίες της, δίνοντας «συγχωροχάρτι» στον εαυτό της, ενώ η ίδια έχει τεράστια ευθύνη για την έξαρση της βίας και της εγκληματικότητας στην κοινωνία.

• Το επιχείρημα, τέλος, που θέλει τη θανατική ποινή ως μέσο αποκλεισμού της πιθανότητας επανάληψης στυγνών εγκλημάτων δεν χρειάζεται αντεπιχείρημα. Είναι τόσο απάνθρωπο και βάρβαρο, με αποτέλεσμα η απόρριψή του να γίνεται αυτόματα. 

Το δίκαιο της πυγμής

α. Διευκρίνιση του όρου  

Στη φύση, ο κανόνας είναι να επιβάλλεται το ισχυρό ζώο στο ανίσχυρο, πράγμα που εξασφαλίζει και την οικολογική ισορροπία.  Βέβαια, ο φυσικός αυτός κανόνας δεν μπορεί και δεν πρέπει να γίνει και κοινωνικός κανόνας. Ο άνθρωπος με τη βοήθεια της λογικής - που τον διαφοροποιεί από το ζωικό βασίλειο- εξελισσόμενος κοινωνικά και πολιτισμικά θέσπισε νόμους και δικαιώματα, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, που - σε ευνομούμενες κοινωνίες - εξισώνουν τον ισχυρό με τον αδύνατο.  Δυστυχώς, όμως, παρατηρούμε πολλά ακόμη δείγματα επιβολής και υποστήριξης του «δικαίου του ισχυρού» σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.      

β. Φαινόμενα επιβολής του «δικαίου του ισχυρού» σε διεθνές επίπεδο  

• η οικονομική διείσδυση και εκμετάλλευση του «Τρίτου Κόσμου» από τα ισχυρά, βιομηχανικά αναπτυγμένα, κράτη 

• οι πολιτικές, διπλωματικές ή και στρατιωτικές επεμβάσεις των ισχυρών (στρατιωτικά και πολιτικά) στον «Τρίτο Κόσμο», με στόχο τη δρομολόγηση ανακατατάξεων που ευνοούν τα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων

• η στήριξη από τη Δύση ολοκληρωτικών καθεστώτων στον «Τρίτο Κόσμο», που αποτελούν πιόνια τους στην άσκηση της διεθνούς πολιτικής τους 

• η αυθαιρεσία των υπερδυνάμεων της εποχής μας στην άσκηση της εξωτερικής τους πολιτικής και η  παράκαμψη των διεθνών συμβάσεων και οργανισμών

• η αδιαφορία των βιομηχανικά ανεπτυγμένων χωρών της Δύσης για τις διεθνείς συμβάσεις σχετικά με την προστασία του περιβάλλοντος  

γ. Φαινόμενα επιβολής του «δικαίου του ισχυρού» σε εθνικό και κοινωνικό επίπεδο 

• διάφοροι πολιτικοί και δημόσιοι λειτουργοί κάνουν κατάχρηση της θέσης και της δύναμής τους 

• η διαπλοκή πολιτικής, οικονομικής και επικοινωνιακής ηγεσίας, που διαμορφώνει παρασκηνιακά το πολιτικό σκηνικό και το οικονομικό τοπίο με στόχο το κέρδος και την κυριαρχία στον ανταγωνισμό

• οι εργοδότες καταφέρνουν, εκμεταλλευόμενοι τη «δαμόκλειο σπάθη» της ανεργίας, να επιβάλουν εργασιακές συνθήκες εκμετάλλευσης των εργαζομένων

• στις ανεπτυγμένες χώρες πολλοί ντόπιοι εκμεταλλεύονται οικονομικούς πρόσφυγες από υπανάπτυκτες χώρες ως φτηνό και ανασφάλιστο εργατικό δυναμικό, που συνήθως απασχολείται σε ευκαιριακή ή εποχική εργασία, σε ανθυγιεινά επαγγέλματα σε άσχημες και επικίνδυνες συνθήκες, με χαμηλές αμοιβές

ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ

εκφοβισμός (bullying)

 

   Η  επαναλαμβανόμενη άσκηση βίας από κάποιο άτομο ή ομάδα ατόμων σε κάποιο άλλο συνομήλικο, συνήθως, αλλά λιγότερο ισχυρό άτομο με στόχο την πρόκληση σωματικού πόνου ή φόβου ή ψυχικής, γενικά, αναστάτωσης

   [Olweus, 1993, Smith et al. 2004,  Σπυρόπουλος, 2008]

   Όταν η βία αυτή λαμβάνει χώρα στο σχολείο γίνεται λόγος για   σχολικό εκφοβισμό

ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ

 Η.Π.Α

    30% των μαθητών είναι θύματα εκφοβισμού 

    (13% θύτες, 10,6% θύματα, 6,3% θύτες και θύματα)

Σκανδιναβικές χώρες

     25% των μαθητών είναι θύματα εκφοβισμού

Ελλάδα

     25% των μαθητών έχουν υποστεί κάποια μορφή εκφοβισμού

ΜΟΡΦΕΣ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ

•         Σωματική (γρονθοκοπήματα, κλωτσιές, χαστούκια, τράβηγμα μαλλιών κτλ.)

•         Λεκτική (βρίσιμο, προσβολή, ειρωνικά σχόλια, σαρκασμός, διαπόμπευση, «παρατσούκλια» κτλ.)

•         Συναισθηματική-κοινωνική (ψυχολογικός εκβιασμός, τρομοκράτηση, κοινωνική απομόνωση, πρόκληση φόβου, εκβιασμοί για απόσπαση χρημάτων ή άλλων αντικειμένων)

•         Σεξουαλική (σεξουαλικά υπονοούμενα, χυδαία πειράγματα, προβολή χυδαίων εικόνων, ανεπιθύμητο άγγισμα στο στήθος των κοριτσιών ή σε άλλες περιοχές του σώματος κτλ.

•         Ηλεκτρονική (αποστολή προσβλητικών ή απειλητικών ηλεκτρονικών μηνυμάτων, λήψη φωτογραφιών με κινητά τηλέφωνα στις τουαλέτες και άλλα παρόμοια) (Ross, 1998)

   Τα παραπάνω μπορεί να συνοδεύονται και από διάφορες απαιτήσεις (π.χ. καταβολή χρημάτων, παράδοση ή αφαίρεση κινητών τηλεφώνων, διάπραξη αξιόποινων πράξεων κτλ

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

ü  α) Αυξημένη ανησυχία και επιθετικότητα

ü  β)  Αναιτιολόγητη δυσθυμική κατάσταση ή μελαγχολία

ü  γ) Kοινωνική απομόνωση

ü  δ) Nυχτερινοί εφιάλτες ή άλλα συμπτώματα ψυχικής έντασης

ü   ε) Εκδήλωση αδικαιολόγητου φόβου μετάβασης στο σχολείο ή

        αλλού χωρίς τη συνοδεία άλλων

ü  στ) Μείωση της επιθυμίας ή και άρνηση φοίτησης στο σχολείο

ü  ζ) Συχνές αδικαιολόγητες απουσίες

ü  η) Ανεξήγητη πτώση της σχολικής επίδοσης

ü  θ) Συχνά αιτήματα χρημάτων (αυξημένο χαρτζιλίκι)

ü  ι) Κλοπή χρημάτων από το πορτοφόλι μελών της οικογένειας ή άλλων προσώπων

ü  ια) Απώλεια χρημάτων ή άλλων αντικειμένων, η οποία δεν

          γνωστοποιείται στους γονείς

ü  ιβ) Επιστροφή του μαθητή στο σπίτι ή εμφάνισή του στο σχολείο με σχισμένα ή λερωμένα ρούχα ή με ξηλωμένα κουμπιά ή με ίχνη

          κτυπημάτων ή μικροτραυματισμών

ü  ιγ) Σχισμένα και κακοποιημένα βιβλία, τετράδια κτλ.

ü  ιδ) Φόβος χρησιμοποίησης του κινητού τηλεφώνου ή τρόμαγμα, όταν κτυπάει

ü  ιε) Χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή κρυφά από τους γονείς ή μέσα σε κλειδωμένο δωμάτιο

ΑΙΤΙΑ

•         Τα άτομα που ασκούν βία είναι αυταρχικοί και ανυπάκουοι χαρακτήρες, με έντονη τάση ελέγχου και κυριαρχίας που αντλούν ευχαρίστηση από την κακομεταχείριση των άλλων (Σπυρόπουλος, 2008)

•         Παράγοντες που ευνοούν την εκδήλωση βίαιης συμπεριφοράς θεωρούνται: η ζήλεια, η μνησικακία, η ευερεθιστότητα, ο εθισμός στη βία και η τάση υποβάθμισης των άλλων

•         Η αντιμετώπιση των άλλων ως κατώτερων, καθώς και η διαβίωσή τους σε περιβάλλον όπου ασκείται σωματική ή ψυχολογική βία

    [Αshforth, 1994, Einarsen, 2003, Ναυρίδης, 2002α, Smith et al. 2004, Rigby, 2008, Σπυρόπουλος, 2008]

•         Αρκετοί θύτες υπήρξαν οι ίδιοι θύματα εκφοβισμού

•         Αρκετά από τα χαρακτηριστικά αυτά έχουν τη ρίζα τους στην παιδική ηλικία και στις εμπειρίες του ατόμου κατά τη διάρκειά της

•         Ρόλος του αυταρχικού οικογενειακού περιβάλλοντος

    (λεκτική ή σωματική βία)

•         Ρόλος των συνομηλίκων

•         Ρόλος των Μ.Μ.Ε. (ιδιαίτερα της τηλεόρασης, του Internet και των ηλεκτρονικών παιχνιδιών τα οποία περιέχουν βία)

Τα θύματα είναι συνήθως:

•          άτομα αδύναμα σωματικά ή μικρότερα σε σχέση με τους δράστες

•         ευαίσθητα, αγχώδη και συχνά ανασφαλή

•         για κάποιο λόγο ξεχωρίζουν στην ομάδα της τάξης (ανήκουν π.χ. σε μειονότητες, είναι παιδιά μεταναστών),

•         Αρκετά συχνά πέφτουν θύματα και άτομα που δεν διαφέρουν σε τίποτα από τους άλλους.

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

•         στη σχολική φοίτηση

•          στην επίδοση των θυμάτων

•          στην εμφάνιση παραβατικής συμπεριφοράς (βανδαλισμούς, χρήση ναρκωτικών κ.ά.)

•          στην ψυχική τους υγεία

Μπορεί να οδηγήσει :

•         σε διακοπή της φοίτησης στο σχολείο λόγω φόβου ή σε παραμέληση των μαθημάτων

•          σε αγχώδεις καταστάσεις και φοβίες, αφήνοντας συνήθως σοβαρά ψυχικά τραύματα που μπορούν να υποσκάψουν την ψυχική υγεία των ατόμων αυτών

    (Williams et al., 2005)

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

Δεν είναι εύκολη

•         Η δυσκολία αυξάνεται επειδή τα ίδια τα θύματα δεν αποκαλύπτουν πάντα το τι τους συμβαίνει, φοβούμενα την εκδίκηση του δράστη

•         Με έμμεσο, πάντως, τρόπο μπορούν τόσο οι εκπαιδευτικοί όσο και οι γονείς να αντιληφθούν πιθανή θυματοποίηση των παιδιών ή των μαθητών τους 

•         Ψυχολογική υποστήριξη των θυμάτων

•         Ψυχολογική στήριξη θυτών

•         Αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος, αν απαιτείται

•         Προληπτικά μέτρα σε κοινωνικό επίπεδο

•         Εξάλειψη φαινομένων κοινωνικής περιθωριοποίησης, ρατσισμού κτλ.

ΣΥΝΟΔΕΥΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

Α. «Bullying» είναι ο διεθνής όρος για το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού και της ενδοσχολικής βίας που έχει πάρει πολύ μεγάλες διαστάσεις τα τελευταία χρόνια και στη χώρα μας.

Το bullying μπορεί να έχει τις παρακάτω μορφές:

- Σωματική βία, κλοπή και φθορά προσωπικών αντικειμένων.

- Λεκτική βία, δηλαδή βρισιές, κοροϊδίες, ρατσιστικές ή σεξιστικές εκφράσεις, ταπεινωτικά σχόλια.

- Κοινωνική απομόνωση και αποκλεισμός ή δημόσια ταπείνωση.

- Λεκτική βία παρενόχληση μέσω Η/Υ, μέσω των σελίδων δικτύωσης.

- Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να συνυπάρξουν κάποιες συμπεριφορές από όλες τις μορφές bullying.

Το bullying έχει συστηματικό χαρακτήρα και συνήθως ο θύτης είναι λίγο μεγαλύτερος από το θύμα.

Στις περιπτώσεις όμως που η παρενόχληση γίνεται κυρίως μέσω κοινωνικού στιγματισμού και σελίδων δικτύωσης (κυρίως σε εφήβους) θύτης και θύμα μπορεί να είναι πολύ συχνά συμμαθητές στο ίδιο τμήμα.

Πολύ συχνά και ο θύτης του Bullying είναι θύμα κάποιας μορφής βίας στο οικογενειακό του περιβάλλον. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι ακόμα και η παραμέληση ενός παιδιού, θεωρείται μορφή ψυχολογικής βίας.

Πως μπορώ να καταλάβω αν το παιδί μου έχει πέσει θύμα bullying;

1. Ξαφνική άρνηση για το σχολείο.

2. Διαταραχές ύπνου και διατροφής (όταν βεβαίως έχουν αποκλειστεί άλλα αίτια).

3. Χτυπήματα και μελανιές στο σώμα του παιδιού τα οποία δυσκολεύεται να σας δικαιολογήσει.

4. Αν γυρνά νηστικό από το σχολείο, ενώ είχε πάρει μαζί του λεφτά για φαγητό ή φαγητό από το σπίτι.

5. Πριν πάει στο σχολείο, βιώνει συχνά σωματικά συμπτώματα όπως πονοκέφαλο, ναυτία κ.α.

6. Παρουσιάζει έντονη μελαγχολία.

7. Δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί.

8. Αποφεύγει οποιαδήποτε συζήτηση για το σχολείο.

Τι κάνουμε σε περίπτωση που το παιδί μας έχει ενοχοποιηθεί από κάποιον άλλο μαθητή;

Α. Διαβεβαιώνουμε το παιδί ότι είμαστε δίπλα του και το κάνουμε να αισθανθεί ασφαλές. Το επιβραβεύουμε για το κουράγιο του να παραδεχτεί τι του συνέβη.

Β. Προσπαθούμε να μάθουμε τι ακριβώς έχει συμβεί. Αν το παιδί ντρέπεται να το συζητήσει μαζί μας, το παρακινούμε να συζητήσει με κάποιον από το οικογενειακό περιβάλλον που εμπιστεύεται και αισθάνεται άνετα. Π.χ αγαπημένη θεία, μεγαλύτερος αδερφός.

Γ. Συμβουλεύουμε το παιδί να αγνοήσει τις παρενοχλήσεις, καθώς η αδιαφορία πολλές φορές αποθαρρύνει τον θύτη.

Δ. Αν η κατάσταση είναι σοβαρή (π.χ σωματική βία) ενημερώνουμε το σχολείο για να κάνει τις απαραίτητες κινήσεις. Άλλο τσακωμός ανάμεσα σε συμμαθητές και άλλο συστηματική παρενόχληση.

Νέλλη Θεοδοσίου – Ψυχολόγος, Ειδικευμένη στην Κλινική και Παιδαγωγική Ψυχολογία.