ΕΞΟΥΣΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Εξουσία

·         Είναι η δύναμη ή το δικαίωμα που έχει κάποιος να κάνει ή να μην  κάνει κάτι

·         (νομ.) εξουσία είναι η δύναμη του περιορισμού της ελευθερίας των ανθρώπων με νόμους ή με καταναγκασμό

Κρατική εξουσία

Πρόκειται για το δικαίωμα του κράτους να καθορίζει τις ελευθερίες και τις υποχρεώσεις των πολιτών του και να τους εξαναγκάζει να τηρούν τους νόμους

Η κρατική εξουσία διακρίνεται σε:

·         Νομοθετική εξουσία

·         Εκτελεστική εξουσία

·         Δικαστική εξουσία

Χαρακτηριστικά της εξουσίας:

·         Η ανώτατη θέληση της κοινωνίας

·         Πρωτογενής

·         Οργανώνεται με σκοπό τη διάρκεια

Ορθή διακυβέρνηση

·         Μοναδικός γνώμονας η πρόοδος του λαού, η ευημερία του συνόλου των πολιτών

·         Εδράζεται στις αρχές της ελευθερίας και του ανθρωπισμού

·         Επιδιώκει ατομικά και κοινωνικά οφέλη

·         Θεσμοθετεί δίκαιους νόμους

·         Επιδιώκει την κοινωνική ευρυθμία και αγαστή συνεργασία μεταξύ των πολιτών

·         Παρέχει ασφάλεια, καταπολεμά την αναρχία και την ανομία, την αναξιοκρατία και την αδικία

·         Διαμορφώνει κλίμα σταθερότητας και επιδιώκει την απρόσκοπτη πρόοδο σε όλες τις εκφάνσεις της ανθρώπινης δράσης

Κατάχρηση της εξουσίας

·         Όταν η εξουσία διαφθείρεται  ή γίνεται κατάχρησή της, επικρατούν η αδικία, η αναρχία, οι κοινωνικές αναταραχές που οδηγούν στη βία, στην τυραννία, στην πολιτική αποσταθεροποίηση, στη στέρηση των ελευθεριών του ατόμου

·         Επικρατεί ανασφάλεια, εγκληματικότητα, βία

·         Παραβιάζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα, εκμηδενίζεται η προσωπικότητα, υπονομεύεται το δημοκρατικό πολίτευμα

·         Κυριαρχεί η ευνοιοκρατία, ο νεποτισμός και η αναξιοκρατία

Γνωρίσματα του χαρισματικού ηγέτη

·         Τιμιότητα, ειλικρίνεια, αξιοπρέπεια, ακεραιότητα, αμεροληψία, εντιμότητα

·         Ευρύτητα σκέψης, διορατικότητα, πνευματική εμβρίθεια, κριτική αντίληψη

·         Κοινωνική υπευθυνότητα, γνώμονας το όφελος του κοινωνικού συνόλου

·         Πολιτικός ήθος, πίστη στους δημοκρατικούς θεσμούς

·         Προτεραιότητα το συμφέρον της πατρίδας, γνήσιος πατριώτης

·         Φωτισμένος ηγέτης, προωθεί πολιτικές ιδέες που λειτουργούν ενοποιητικά

·         Διαθέτει πολιτικό ρεαλισμό, ορθολογική εκτίμηση των συνθηκών, στοχοθέτηση εφικτών επιδιώξεων, αποφεύγει την ακραία ρητορική, τις ουτοπικές διακηρύξεις, ακραιφνής πολιτικός ρεαλισμός

Γνωρίσματα αυταρχικής ηγεσίας

·         Καπηλεία ελπίδων και προσδοκιών του λαού για πρόοδο και ευημερία

·         Με όπλο την προπαγάνδα διαστρεβλώνει την αλήθεια, καταργεί την ελεύθερη βούληση

·         Στρατολογεί σε κομματική ιδεολογία τους πολίτες, απαιτεί τυφλή υποταγή, εγκλωβίζει τη σκέψη των πολιτών

·         Αποδίδει φαινομενικά προνόμια σε ομοϊδεάτες και εξοβελίζει τους αντιφρονούντες

·         Δε διαθέτει πολιτικό ήθος, καταπατά την ελευθερία, επιδεικνύει αλαζονική σμπεριφορά

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

·         Είναι η τέχνη της διακυβέρνηση του κράτους

·         Αριστοτέλης: η πολιτική είναι η κυριότερη των επιστημών που σκοπεύει τα καλά και δίκαια

·         Διακρίνεται σε εσωτερική και εξωτερική  και ανάλογα με το ενδιαφέρον της σε οικονομική, φορολογική, κοινωνική κλπ.

·         Απαιτεί πλήθος γνώσεων, πείρα, ταλέντο και έμπνευση

·         Συνήθως δεν έχει ηθικές αρχές, χρησιμοποιεί διάφορους τρόπους για την επιβολή της σε αδύναμα κράτη ή ανίσχυρες κοινωνικές ομάδες

·         Η πολιτική, για να είναι επιτυχής, χρειάζεται ορθό προγραμματισμό, επιλογή προτεραιοτήτων, στόχους πραγματοποιήσιμους, συνέπεια και σταθερότητα

Πολιτικοποίηση

·         Εννοείται η διαδικασία απόκτησης πολιτικής συνείδησης και πολιτικών ενδιαφερόντων από τα άτομα, ενασχόληση με τα κοινά

Κομματικοποίηση

·         Είναι η απόλυτη υποταγή στις αρχές και τα ιδεώδη ενός κόμματος, η δουλική αποδοχή των απόψεών του

Υγιής πολιτικοποίηση

·         Γνήσιο ενδιαφέρον για τα κοινά με πολύπλευρη ενημέρωση, διεύρυνση πνευματικών οριζόντων, δημοκρατικό ήθος, υγιή μαχητικότητα, αίσθηση ευθύνης, αγάπη στο συνάνθρωπο, πάθος για κοινωνική και εθνική προοδο

Πολιτική αγωγή

·         Μέσο με το οποίο θα επιτευχθεί η ανάπτυξη της πολιτικής συνείδησης.

·         Μαθητεία στη δημοκρατία και την προάσπιση των αρχών της δημοκρατίας, της πολυφωνίας, της δικαιοσύνης

Αξία της πολιτικοποίησης

·        Έλεγχος της εξουσίας με στόχο την αποφυγή σκανδάλων , κατασπατάλησης του δημοσίου χρήματος , εξασφάλιση της διαφάνειας

·        Αποτροπή αυθαιρεσιών και κατάχρησης της εξουσίας

·        Πρόοδος με συμμετοχή όλων των πολιτών

·        Σωστή λειτουργία νόμων – θεσμών

·        Αποφυγή ατομικιστικού πνεύματος

·        Ολοκλήρωση του ατόμου , αυτοπραγμάτωση μέσα από συλλογικές διαδικασίες

Αίτια της ελλιπούς πολιτικοποίησης

·        Κυριαρχία ατομικισμού , έλλειψη συλλογικών διαδικασιών

·        Φαινόμενα πολιτικής διαφθοράς

·        Το ευδαιμονιστικό και χρησιμοθηρικό πνεύμα της εποχής μας

·        Η χρεοκοπία των ιδεολογιών

·        Η εντύπωση ότι η συμμετοχή στα κοινά είναι ανώφελη , ατελέσφορη

·        Η απουσία δημοκρατικών διαδικασιών στο εσωτερικό των κομμάτων

·        Η οικογένεια όπως και η παιδεία ενισχύουν κάποιες φορές την αδιαφορία .

·        Τα ΜΜΕ μέσω της ισοπεδωτικής κριτικής τους οδηγούν στην απαξίωση συλλήβδην των πολιτικών και των θεσμών

Συνέπειες της αδιαφορίας για τα κοινά

·        Αδυναμία ελέγχου της εξουσίας , κατάχρησή της από τους κυβερνώντες

·        Υπονόμευση της δημοκρατίας

·        Υπολειτουργία των νόμων και των θεσμών

·        Έλλειψη προόδου – εξέλιξης σε όλους τους τομείς , αφού δεν υπάρχει συμμετοχή όλων των δυνάμεων του τόπου στη λήψη των αποφάσεων

·        Κυριαρχία ατομικιστικού πνεύματος σε όλες τις εκφάνσεις της ανθρώπινης δράσης .

Τρόποι αντιμετώπισης του προβλήματος

·        Ολοκληρωμένη παιδεία που θα καταστήσει σαφή την ανάγκη για συμμετοχή στις υποθέσεις της πολιτείας

·        Απόλυτος εκδημοκρατισμός των κομμάτων

·        Περιορισμός του ευδαιμονιστικού πνεύματος της εποχής μας

·        Σημαντικός είναι ο ρόλος των ΜΜΕ τα οποία οφείλουν να ελέγχουν τα μηνύματα που μεταδίδουν ώστε να αναδεικνύονται και οι ικανοί πολιτικοί .

·        Η συνειδητοποίηση της ανάγκης συμμετοχής των πολιτών στα κοινά ως βασική προϋπόθεση λειτουργίας του δημοκρατικού πολιτεύματος .

Ο ρόλος του σχολείου στη διαμόρφωση της πολιτικής συνείδησης των νέων

·         Μύηση στην αξία ου διαλόγου, στη νηφάλια ανταλλαγή απόψεων, στην  ανεκτικότητα στην αντίθετη άποψη

·         Γνώση των χαρακτηριστικών του ορθού πολιτικού λόγου και των γνωρισμάτων της προπαγάνδας

·         Αντικειμενική προσέγγιση όλων των ειδών των πολιτευμάτων μέσα από την ιστορική γνώση, ώστε οι μαθητές να διαμορφώσουν προσωπική άποψη για την αξία και τα οφέλη της δημοκρατίας

·         Ανάπτυξη της κριτικής ικανότητας, καλλιέργεια γόνιμης αμφιβολίας, κατίσχυση δημοκρατικής αμφισβήτησης ως μέσων προστασίας από κάθε προσπάθεια χειραγώγησης

·         Κατανόηση αξίας δημοκρατίας και θεσμών οικονομικο-πολιτικής και κοινωνικής οργάνωσης

·         Συμμετοχή στους αγώνες αντιλογίας, θεσμός των μαθητικών κοινοτήτων, συμμετοχή στα ευρωπαϊκά σχολικά προγράμματα= συνδράμουν στη διαμόρφωση ενεργών πολιτών

Αρνητικά γνωρίσματα της πολιτικής ζωής

·         Μικροπολιτικές σκοπιμότητες και κομματικά συμφέροντα

·         Κατάχρηση  της εξουσίας και ωφελιμιστική αντίληψη των δημόσιων αγαθών

·         Μισαλλοδοξία και φανατισμός, στείρα κομματικοποίηση, έλλειψη συνεργασίας των πολιτών

·         Διαφθορά: κατασπατάληση δημόσιου χρήματος, σκανδαλοθηρία, αριβισμός, ευνοιοκρατία, νεποτισμός, σκανδαλοθηρία, υποσχεσιολογία

·         Λαϊκισμός, προπαγάνδα και δημαγωγία

·         Ποδηγέτηση της κοινωνικοπολιτικής ζωής

·         Πολιτικαντισμός, ανειλικρίνεια, αναξιοπρέπεια, έλλειψη ηικών αρχών, ανευθυνότητα και ασυνειδησία

 Τρόπος άσκησης της εξουσίας σήμερα

Μικροπολιτική

Ø  Κύριο μέλημα η επανεκλογή των πολιτικών

Ø  Εξουσιομανία και στυγνός επαγγελματισμός

Ø  Ασυνέπεια λόγων-έργων-πελατειακές σχέσεις

Ø  Φόβος ανάληψης πολιτικού κόστους=αναξιοπρεπείς επιλογές

Ø  Ανηθικότητα και διαφθορά: το ατομικό τους συμφέρον σε βάρος του κονωνικού

Συνέπειες: απαξίωση της πολιτικής-απογοήτευση των πολιτών-υπονόμευση αξιοκρατίας

Γραφειοκρατία

Ø  Υπερτροφική και δύσκαμπτη δημόσια διοίκηση

Ø  Υποβολή πολίτη σε πολλαπλές διαδικασίες και ταλαιπωρία

Ø  Δυσλειτουργία κοινωνικού μηχανισμού

Πολιτικός φανατισμός

Ø  Δημαγωγία-δημοκοπία

Ø  Όξυνση πολιτικών παθών

Ø  Κομματικοκρατία

Παγκοσμιοποίηση

Ø  Συγκεντρωτισμός εξουσίας

Ø  Υποταγή πολιτικών στους νόμους της αγοράς

Ø  Από ιδεολόγοι οι πολιτικοί τρέπονται σε διαχειριστές της αξουσίας

Ø  Αποφάσεις ερήμην του λαού και υπέρ των πολυεθνικών εταιιών και των funds

Συνέπειες: αποχή από την πολιτική-αποπολιτικοποίηση

Ανεπάρκεια πολιτικών

Ø  Ανεργία-ανισότητες-λαϊκισμός

Τεχνοκρατία

Ø  Διανοητικός φασισμός τεχνοκρατών

Ø  Υπονόμευση δημοκρατίας= οι αποφάσεις σε όλα τα επίπεδα λαμβάνονται από αυτή την ανερχόμενη τάξη

Ø  Οι πολιτικοί ηγέτες δέσμιοι των τεχνοκρατών

Κατάχρηση εξουσίας

Ø  Αστυνομικό κράτος

Ø  Περιθωριοποίηση

Ø  Αυταρχισμός

Ø  Αδυναμία αστικής τάξης να διατηρήσει την εξουσία της δίχως τις παλιές εξωκοινοβουλευτικές μεθόδους: τρομοκρατία-βία

Προπαγάνδα-χειραγώγηση και πειθαναγκασμός

Τί είναι εξουσία για τον Foucault;

Τί είναι, λοιπόν, η εξουσία; Ο Foucault ορίζει την εξουσία ως ένα “πλήθος σχέσεων δύναμης” που“ενυπάρχουν στο χώρο όπου ασκούνται και είναι συστατικές της οργάνωσής τους”. Αυτές οι δυνάμεις διαμορφώνονται, ενδυναμώνονται, αντιστρέφονται μέσα σε ένα παίγνιο αδιάκοπων αγώνων και συγκρούσεων, βρίσκουν μεταξύ τους στηρίγματα και αναντιστοιχίες που σχηματίζουν αλυσίδες ή συστήματα δυνάμεων, ενεργοποιούνται μέσα σε στρατηγικές των οποίων το γενικό σχέδιο αποκρυσταλλώνεται μέσα στους κρατικούς μηχανισμούς, στους νόμους, στις κοινωνικές ηγεμονίες(Foucault, 1978b: 115). Ωστόσο, μας συμβουλεύει ο Foucault, “δεν πρέπει να ξεγελιόμαστε”παραγνωρίζοντας την εξουσία ως μία απλή διάδραση φυσικών δυνάμεων, καθώς μιλώντας για εξουσία“υποθέτουμε ότι κάποιοι ασκούν εξουσία σε κάποιους άλλους”, άρα η εννοιολογική και πραγματική συγκρότηση της εξουσίας επί των ανθρώπων, σε διάκριση από την εξουσία επί των πραγμάτων, προϋποθέτει ατομικούς ή συλλογικούς “συμπαίκτες” (Foucault, 1991: 88)³. Επιπλέον η εξουσία, έχοντας ως φορείς των δυνάμεων και των στρατηγικών τους συγκεκριμένους ανθρώπινους δρώντες, “ασκείται μόνο σε ελεύθερα υποκείμενα”, στο βαθμό που κάθε εξουσία και κάθε μορφή διακυβέρνησης ανθρώπου από άνθρωπο οροθετείται από το πεδίο δυνατότητας των διαφορετικών διαγωγών, αντιδράσεων, τρόπων συμπεριφοράς, αντιστάσεων. Σε αυτό το πλαίσιο “η ελευθερία τείνει να εμφανιστεί ως συνθήκη ύπαρξης της εξουσίας (ως η προϋπόθεσή της, εφόσον πρέπει να υπάρχει ελευθερία για να ασκηθεί η εξουσία)”(όπ.π: 93)⁴. Μάλιστα, ο Foucault φτάνει στο σημείο να γράψει πως “η εγγύηση της ελευθερίας είναι η ελευθερία” (Foucault, 1987: 58). Επομένως, η φουκωική μικροφυσική της εξουσίας, παρά τη πληθωριστική, προνομιακή χρήση του φυσικο-επιστημονικού κοσμοειδώλου, ειδικά της φυσικής του πεδίου, δεν υποβιβάζει τις ανθρώπινες σχέσεις σε απλές σχέσεις φυσικών δυνάμεων, αντίθετα αναγνωρίζει τον πυρήνα αλήθειας της νεωτερικής σύλληψης του “ελεύθερου υποκειμένου” εγγράφοντάς τη σε μια νέα μέθοδο ανάλυσης. Άλλωστε, οι σχέσεις εξουσίας δεν μπορούν να νοηθούν και να κατανοηθούν χωρίς τη νεωτερική επίγνωση της ελεύθερης υποκειμενικότητας. Διερωτάται λοιπόν κανείς, πόσο πραγματικά διαφέρει η θεώρηση του Foucault από τις νεωτερικές αντιλήψεις, κυρίαρχα του φυσικού δικαίου και του κοινωνικού συμβολαίου, που αντιλαμβάνονταν εξουσία υπό τη δεσπόζουσα της ελεύθερης βούλησης των υποκειμένων;

Ο Foucault αρνείται τη νεωτερική διϋποκειμενική σύλληψη της ελευθερίας, σύμφωνα με την οποία κάθε ελεύθερο υποκείμενο είναι αρχικά αυτοτελές, αυτόνομο και ανεξάρτητο, και έρχεται έπειτα σε επικοινωνία με άλλα ανεξάρτητα και ελεύθερα υποκείμενα, συνάπτοντας σχέσεις αντιπαλότητας και συναίνεσης, πολέμου και συμβολαίου. Αντίθετα, ο Foucault θέτει, σε ένα πρώτο λογικό χρόνο συγκρότησης του εννοιολογικού του πλαισίου, την ελευθερία ως υπερβατολογική υποκειμενική συνθήκη και την εξουσία ως φυσικο-μηχανική, αντικειμενότροπη σχέση σωμάτων, ώστε να τις συνθέσει, σε ένα δεύτερο λογικό χρόνο, καθώς η μία συνϋποθέτει και ενυπάρχει στο όριο (α)δυνατότητας την άλλης. Η ελευθερία εξωτερικεύεται και αντικειμενοποιείται, μεταβαίνοντας από τη δυνατότητα στην ύπαρξη, σε πραγματικές, σχεσιακές καταστάσεις εξουσίας δυνητικά ελεύθερων υποκειμενικών φορέων, και αντίστροφα, οι πραγματικές καταστάσεις εξουσίας απεξαρθρώνονται και ρευστοποιούνται με τους αγώνες, μεταβαίνοντας από την ύπαρξη στη δυνατότητα της ελευθερίας. Στα σημεία και στις στιγμές ανυποταξίας στις σχέσεις εξουσίας, η αντίσταση τις απο-πραγμοποιεί, σχετικοποιεί την αντικειμενικότητά τους, τις ρηγματώνει, αποκαλύπτοντας πως διαρκής, μετατοπιζόμενη πραγματολογική συνθήκη τους είναι η ελευθερία. Στο σχήμα αυτό, η υποκειμενικότητα συνειδητοποιεί εκ των υστέρων, εμπειρικά, πρακτικά, a posteriori, πως εκ των προτέρων, υπερβατολογικά, a priori, καταστατικά ήταν ελεύθερη, και πως η ελευθερία είναι εγγενής στις σχέσεις εξουσίας. Εντός, εκτός, και ενάντια στις σχέσεις εξουσίας πραγματώνεται, κατ’αποτέλεσμα, το υποκείμενο και η ελευθερία.

Καθώς η δυνητική ελευθερία των υποκειμένων ενεργοποιείται σε πραγματικές καταστάσεις εξουσίας, όπου η ελευθερία του ενός περιορίζει την ελευθερία του άλλου με ασύμμετρο, εξουσιαστικό τρόπο, η εξουσία μπορεί να οριστεί ως εξωτερίκευση και αλλοτρίωση της ελευθερίας από τον εαυτό της. Καθώς σε κάθε πραγματική, αλυσιδωτή ενεργή σχέση δυνητικά ελεύθερων υποκειμένων μεταξύ τους, δεν έχουμε, οντολογικά, παρά την εξουσία ως πραγμάτωση μιας αλλοτριωτικής, αυτοπεριοριστικής σχέσης της ελευθερίας με τον εαυτό της.

Δημιουργικός Ιστορισμός-Μίμηση-Ξενομανία-Κρίση Αξιών

Δημιουργικός ιστορισμός(απόσπασμα)

ΣΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΑΥΤΗ που γράφτηκε το 1916 ο συγγραφέας εξετάζει το πώς θα ήταν δυνατόν οι πολιτισμικές αξίες των κλασικών εποχών να είναι γόνιμες στην εποχή μας. Οι αξίες αυτές, παρατηρεί ο Γληνός, όπως είναι η γλώσσα, οι ηθικές αντιλήψεις, το δίκαιο, τα ήθη και έθιμα κτλ., μεταβιβάζονται στους μεταγενέστερους είτε υποσυνείδητα είτε συνειδητά. Υποσυνείδητη μεταβίβαση των πολιτισμικών αξιών του παρελθόντος γίνεται με την ιστορική συνέχεια από γενιά σε γενιά. Έτσι μεταβιβάζονται ως άμεση κληρονομιά γλωσσικοί, λογοτεχνικοί και εκφραστικοί γενικά τύποι, θρησκευτικές και ηθικές αντιλήψεις καθώς και τεχνικά μέσα. Οι κληρονομημένες αυτές αξίες αποτελούν το συντηρητικό θεμέλιο του πολιτισμού.

Εκτός όμως από την άμεση αυτή και υποσυνείδητη επιβίωση των αξιών του παρελθόντος έχουμε και τη συνειδητή προσπάθεια να ξαναγυρίσουμε σε παλιές αξίες και να τις εκμεταλλευτούμε για το παρόν. Τη συνειδητή αυτή επιστροφή στα περασμένα ο συγγραφέας την ονομάζει ιστορισμό. Στην περίπτωση αυτή δε χρειάζεται άμεση συνέχεια. Λαοί που βγαίνουν από τα σκότη της πρωτόγονης ζωής στρέφουν τα μάτια τους στις ανώτερες αξίες του παρελθόντος. Σ' αυτές επίσης στρεφόμαστε κάθε φορά που οι σύγχρονες αξίες κλονίζονται και περνούν μία κρίση. Υπάρχουν όμως δύο είδη ιστορισμού- το πρώτο, που χαρακτηρίζεται ως αυτούσια μεταφορά και μίμηση αξιών, είναι ο άγονος ιστορισμός. Το δεύτερο είδος το ονομάζει μετουσίωση* αξιών. Εδώ διακόπτουμε την περίληψη, για να δούμε τη συνέχεια της μελέτης:

Το δεύτερο είδος του ιστορισμού, που τ' ονομάσανε μετουσίωση αξιών, φανερώνεται σ' εποχές δημιουργικής ορμής. Κάθε λαός δεν αποτελεί ένα ομοιόμορφο σύνολο ατόμων, ούτε επομένως οι συνισταμένες των κοινωνικών ενεργειών, που τις ονομάσαμε αξίες του πολιτισμού, είναι γεννήματα του συνόλου των ατόμων ενός λαού. Τις περισσότερες φορές είναι δημιουργήματα στενοτέρων ομάδων ή κοινωνικών τάξεων. Μια κοινωνική τάξη, που έχει την ηγεμονία μέσα στο σύνολο, όσο και αν έχει κοινές τις ρίζες και αντλεί στοιχεία από το σύνολο, δημιουργεί ή συντηρεί τις αξίες του πολιτισμού αυτή κατά έναν τύπο σύμφωνο με τα συμφέροντά της, τις επιδράσεις που δέχεται και την πλαστική της δύναμη. Οι γερασμένες λοιπόν κοινωνικές τάξεις κρατιούνται στα περασμένα κατά το πρώτο είδος του ιστορισμού και όσο ο υπόλοιπος λαός από αδυναμία δεν κατορθώνει να σπάσει τα δεσμά, που του βάνει η κυρίαρχη τάξη του, μένει στάσιμος και παρουσιάζει ως σύνολο την εικόνα που δώσαμε παραπάνω, όταν επικρατεί ο νοσηρός ιστορισμός. Το ίδιο συμβαίνει και με λαούς νέους, που όταν πρωτοήρθαν σ' επαφή με ανώτερο πολιτισμό, δέχτηκαν την επίδρασή του και υποτάχτηκαν σ' έναν ψυχικό κόσμο ανώτερο με όλες τις αντιπροσωπευτικές του αξίες. Έτσι λ.χ. οι γερμανικοί λαοί άμα ήρθαν σ' επαφή με το ρωμαϊκό κόσμο. Άμα όμως μια υποταγμένη κοινωνική τάξη, παίρνοντας σιγά σιγά στα χέρια οικονομική βάση ανεξάρτητη και επομένως και δύναμη και ολοένα μεγαλύτερη συνείδηση του εαυτού της, τείνει να κυριαρχήσει αυτή μέσα στο σύνολο του λαού, ή άμα ένα έθνος ωριμάζοντας ολοένα περισσότερο πάρει συνείδηση του εγώ του απέναντι του ξένου ψυχικού κόσμου, που τον κυριάρχησεν ως τώρα, τότε όλες οι δημιουργικές δυνάμεις ξυπνούν και οι προσπάθειες τείνουν να διαμορφώσουν αξίες, που να εκφράζουν ικανοποιητικά τις ορμές και τις ψυχικές ανάγκες καθώς και τα συμφέροντα της τάξης ή του έθνους, που ανεβαίνει.

Αυτές είναι οι εποχές των κρίσεων, που παλαιοί πολιτισμοί και γερασμένες αξίες κλονίζονται και νέοι κόσμοι γεννιούνται. Τα κινήματα μάλιστα αυτά, όταν συντρέχουν οι ιστορικοί όροι, παίρνουν πολύ πλατύτερη έκταση, ξεπερνούν τα σύνορα λαών και εθνών, απλώνονται σε μεγάλο μέρος ή και στο σύνολο του πολιτισμένου κόσμου και γίνονται παγκόσμια, με την περιορισμένη έννοια που δίνομε στο παγκόσμιο, κλείνοντάς το κάθε φορά μέσα στα όρια της πολιτισμένης ανθρωπότητας. Έτσι λ.χ. το ρωμαϊκό κράτος είχε πλάσει τους κατάλληλους όρους για να ξαπλωθεί σ' όλο τον πολιτισμένο κόσμο η μεγάλη ηθική και πνευματική κρίση, απ' όπου πήγασε ο χριστιανισμός. Έτσι επίσης στην εποχή της Αναγέννησης υπήρχαν οι κατάλληλοι ιστορικοί όροι για ν' απλωθεί το κίνημα, που φέρνει τ' όνομα τούτο, σ' όλη σχεδόν τη δυτική Ευρώπη.

Σε τέτοιες λοιπόν εποχές δημιουργικής ζύμωσης φανερώνεται πρώτα μια αντίθεση έντονη προς τα καθιερωμένα καθεστώτα, προς την παράδοση, προς τις αντιπροσωπευτικές αξίες, που ως τότε κυριαρχούσαν. Αυτές φαίνονται κενές, πενιχρές, δεν ανταποκρίνονται πια στις ψυχικές ανάγκες των ανθρώπων, είναι δεσμά που πρέπει να σπάσουν. Κάτι νέο πρέπει να 'ρθει, κάτι καλύτερο, κάτι απολυτρωτικό, και φυσικά ορμούν οι ανώτεροι άνθρωποι κάθε λαού, για να βρουν την έκφραση αυτού του νέου. Τότε δύο πράγματα είναι δυνατό να συμβούν.

Α') Απαρνιούνται οι άνθρωποι ολωσδιόλου την καθιερωμένη παράδοση. Όλος ο ως τότε πολιτισμός χαρακτηρίζεται νοσηρό γέννημα, παραστράτημα του ανθρώπου από τη φύση. Ξαναγύρισμα στη φύση, αναγνώριση απόλυτη των ειδολογικών δυνάμεων του ανθρώπου, ανεξάρτητα και αντίθετα προς κάθε καθιερωμένη έκφραση είναι τα χαρακτηριστικά σημάδια των εποχών αυτών. Νατουραλισμός, ορθολογισμός, απόλυτος συγχρονισμός είναι οι όροι, που εκφράζουν μια τέτοια κατάσταση. Χαρακτηριστικός τύπος τέτοιας εποχής ο δέκατος όγδοος αιώνας στη δυτική Ευρώπη. Και ονομάζομε την τάση αυτή απόλυτο συγχρονισμό, γιατί φυσικά η τέλεια απάρνηση κάθε αξίας δημιουργημένης ως τότε είναι εικονική. Οι ζωντανές αξίες του παρόντος και το παρελθόν που ζει μέσα σ' αυτές αποτελούν αναπόσπαστο και αναφαίρετο στοιχείο της ψυχικής ζωής των ανθρώπων.

Έτσι ο Ρουσσό κηρύχνοντας την απάρνηση του πολιτισμού και την επιστροφή στη φύση κρατά λ.χ. τη γλώσσα, τη γαλλική γλώσσα του καιρού του, που είναι καταστάλαγμα ψυχικής εξέλιξης μακρόχρονου πολιτισμού και άπειροι θησαυροί και αξίες κληρονομημένες από τα περασμένα ζουν μέσα της.

Β') Συχνότερα όμως η δημιουργική ζύμωση δεν παίρνει το δρόμο τούτο, δεν είναι τέτοια η πεποίθηση των ανθρώπων στο εγώ τους, στο «φυσικό και έμφυτο λόγο», που κηρύχνεται από τους ορθολογιστές ως μόνος οδηγός. Συχνότερα η ζήτηση του νέου στρέφεται στα περασμένα και πριν να βρει την ιδιότυπη έκφραση, που θα ικανοποιήσει ολοκληρωτικά τις ανάγκες του παρόντος, αναζητά στο παρελθόν τις ιδανικές αξίες, που είναι οι συγγενέστερες και επομένως οι σχετικά ικανοποιητικότερες για τις σύγχρονες ορμές, και προσπαθεί σ' αυτές να ξεχύσει τη δημιουργική πνοή ή αυτές ν' αφομοιώσει και απ' αυτές να πάρει τα στοιχεία για να πλάσει τις νέες αξίες. Τότε το παρελθόν γίνεται σπέρμα ζωογόνο για το παρόν, βοηθεί τη διαμόρφωση του, δίνει ιδανικά παραδείγματα και όχι καλούπια, που να πρέπει αυτούσια να επιβληθούν και να συντρίψουν κάθε ορμή. Αυτές είναι αληθινά δημιουργικές εποχές και το είδος του ιστορισμού, που φανερώνεται σ' αυτές, είναι ο δημιουργικός ιστορισμός, δηλ. ο αρμονικός συνδυασμός των αξιών του παρελθόντος με τις δυνάμεις και τις ορμές του παρόντος, έτσι που και τα περασμένα να δίνουν κάθε στοιχείο, που μπορεί να χρησιμεύει για ιδανικό παράδειγμα και ν' αφομοιώνεται από το παρόν και η σύγχρονη ορμή ν' απλώνεται άνετα και να εξυψώνει τα δικά της στοιχεία σε αξίες πολιτισμού όσο μπορεί περισσότερο ικανοποιητικές για τις σύγχρονες ψυχικές ανάγκες.

Αυτή είναι η μόνη σωστή έννοια του κλασικισμού.

Εννοείται ότι η δημιουργική ζύμωση, όπως την περιγράψαμε παραπάνω, μπορεί να έχει γενικότερο ή πιο περιορισμένο χαρακτήρα, μπορεί ν' αποβλέπει σε όλα τα είδη των αξιών του πολιτισμού ή σε μερικά απ' αυτά. Το συχνότερο μάλιστα είναι ότι ποτέ δε φανερώνεται ταυτόχρονα μια γενική και πολυμερή δημιουργία, αλλά μια κύρια γραμμή, που πότε είναι θρησκευτική, πότε πολιτειακή, πότε κοινωνική, πότε λογοτεχνική, πότε καλλιτεχνική, πότε βιοτεχνική. Έμμεσα όμως πάλι και είτε ταυτόχρονα είτε σε μια αλληλουχία όχι πολύ μακρόχρονη, η δημιουργία σ' ένα επίπεδο δεν αφήνει αδιάφορα και μερικά άλλα συγγενή.

Παραδείγματα τέτοιου ιστορισμού μάς δίνει πάλι πρώτα πρώτα η γλώσσα, που επειδή είναι το κυριότερο εκφραστικό μέσο του ψυχικού κόσμου, γίνεται συνηθέστερα το όργανο των δημιουργικών κινημάτων. Έτσι λ.χ. όταν οι λαοί της δυτικής Ευρώπης έφτασαν σε συνείδηση του εγώ τους και πολεμώντας τη λατινική παράδοση κινήθηκαν να δημιουργήσουν ιδιότυπο πολιτισμό, αισθάνθηκαν την ανάγκη να υψώσουν τις εθνικές ή μητρικές τους γλώσσες σε όργανα εκφραστικά των ψυχικών αναγκών τους. Οι λογοτέχνες, οι κοινωνικοί και θρησκευτικοί μεταρρυθμιστές καλλιέργησαν τις περιφρονημένες ως τότε γλώσσες, που μόνο τις μιλούσαν ή τις χρησιμοποιούσαν στο λαϊκό τραγούδι. Ταυτόχρονα όμως έχομε και ένα άνθισμα του κλασικισμού, με ιδανικό ως προς το γλωσσικό μέρος την καλλιέπεια, την eloquentiam.

Ο τέτοιος κλασικισμός στάθηκε χρησιμότατος στη διάπλαση όλων των γλωσσών και των νεολατινικών και των αγγλοσαξωνικών και των σλαβικών ακόμη. Γιατί η καλλιέπεια, που τα πρότυπά της τ' αναζητούσαν στους κλασικούς συγγραφείς της Ρώμης και των Αθηνών, συνειδητά ή υποσυνείδητα βοηθούσε τη διαμόρφωση των γλωσσών αυτών, τις πλούτιζε με εκφραστικούς τρόπους, τους μετάδινε αρετές του ύφους, ακρίβεια, αποχρώσεις, λεπτότητα, σαφήνεια. Έτσι έγιναν οι κλασικοί των Αθηνών και της Ρώμης το σχολείο των μεγάλων συγγραφέων και αυτή την έννοια είχε όχι μόνο τότε μα και αργότερα στη Γερμανία του Γκαίτε λ.χ. και έχει και σήμερα ακόμη ο σωστός γλωσσικός κλασικισμός για όλα τα πνεύματα που κήρυξαν την ανεκτίμητη αξία του.

---

μετουσίωση: μεταβολή της ουσίας, αφομοίωση.
ειδολογικός: αυτός που αναφέρεται στο είδος.
νατουραλισμός: φιλοσοφικός όρος που σημαίνει το σύστημα εκείνο που αποδίδει τα πάντα στη φύση θεωρώντας την πρώτη αρχή. 
ορθολογισμός: η φιλοσοφική θεωρία που υποστηρίζει ότι όλα μπορούν να εξηγηθούν με τη βοήθεια του ορθού λόγου, δηλ. με μέσο τη λογική που διαθέτει ο άνθρωπος.
Ρουσσό: (Ζαν-Ζακ, 1712-1778). Γάλλος συγγραφέας και φιλόσοφος που κήρυξε ανάμεσα στα άλλα και την ανάγκη να επιστρέψει ο άνθρωπος σε ένα φυσικότερο τρόπο ζωής.

Λανθασμένη αντιμετώπιση της παράδοσης: Προγονοπληξία

Προγονοπληξία: Η υπερβολική προσκόλληση και έπαρση για τη δόξα των προγόνων, με ανάλογη υποτίμηση του παρόντος.

Την απογοήτευση ορισμένων πολιτών απέναντι στις δεινές οικονομικές συνθήκες και στην αδυναμία του σύγχρονου ελληνικού κράτους να διαμορφώσει υγιείς προϋποθέσεις για μια ουσιαστική αναπτυξιακή πορεία, εκμεταλλεύονται συντηρητικοί πολιτικοί παράγοντες που παρουσιάζοντας μια εξιδανικευμένη εικόνα του παρελθόντος και υποσχόμενοι ανάλογες στιγμές δόξας και ανόρθωσης του έθνους, διεκδικούν για τον εαυτό τους μια θέση στο ελληνικό κοινοβούλιο.

Η έμμονη προσήλωση, ωστόσο, στα επιτεύγματα του παρελθόντος και στην ένδοξη πορεία των αρχαίων Ελλήνων, συνοδεύεται συνήθως από τελείως αποσπασματική γνώση της ιστορίας -γεγονός που επιτρέπει την άκριτη εξιδανίκευση-, αλλά και από σαφή αδυναμία κατανόησης των σύγχρονων συνθηκών και κυρίως των λαϊκιστικών τεχνασμάτων εκείνων που αφειδώς επικαλούνται τις μεγαλειώδεις κορυφώσεις του αρχαίου πολιτισμού.

Η προγονοπληξία αποτελεί ένα άκρως αρνητικό φαινόμενο, το οποίο έχει σημαντικές επιπτώσεις στη δράση και στις επιλογές των ατόμων. Ειδικότερα:

- Με το να αντιμετωπίζεται το παρελθόν ως μια ιδανική περίοδος κατά την οποία οι άνθρωποι είχαν τις σωστές αρχές και το ιδεατό ήθος, ανοίγει ο δρόμος για την υιοθέτηση και τη διατήρηση τελείως παρωχημένων στοιχείων, που μπορεί ίσως να φάνηκαν κατάλληλα σε κάποια δεδομένη στιγμή του παρελθόντος αλλά αυτό δεν τα καθιστά εφαρμόσιμα ή αρμόζοντα στις παρούσες κοινωνικές συνθήκες. Προκύπτει, έτσι, ένας συντηρητισμός που επιζητά να διατηρήσει αναχρονιστικές αντιλήψεις και ιδέες σε μια πολιτεία που έχει προ πολλού εκσυγχρονιστεί.

Ας μη μας διαφεύγει, άλλωστε, πως οι άνθρωποι εκείνοι που εξιδανικεύουν το παρελθόν το κάνουν αυτό εις βάρος της ιστορικής αλήθειας αποκρύπτοντας τα μελανά σημεία του ιστορικού μας παρελθόντος, εξωραΐζοντας πρόσωπα και καταστάσεις, και αποφεύγοντας -είτε συνειδητά είτε από άγνοια- να μελετήσουν πιο προσεκτικά τις πραγματικές επιλογές και δράσεις που διασφάλιζαν παλαιότερα τα ένδοξα κατορθώματα.

- Με βάση, μάλιστα, τη διαστρεβλωμένη εικόνα για το παρελθόν διαμορφώνεται στους πολίτες μια απαράδεκτη αίσθηση υπεροχής απέναντι στους άλλους λαούς, που συχνά οδηγεί σε ρατσιστικές αντιλήψεις και συμπεριφορές, και λειτουργεί ως εμπόδιο για τη δημιουργική και αποτελεσματική επικοινωνία με τις άλλες εθνότητες και κοινωνίες, που θα επέτρεπε την υιοθέτηση των πνευματικών εκείνων κατακτήσεων, αλλά και των ακολουθούμενων τακτικών στην οργάνωση και τη διοίκηση του κράτους, που έχει αποδώσει σε αυτούς τόσο σημαντικά αποτελέσματα.

-  Οι πολίτες που μένουν προσκολλημένοι στο παρελθόν και στα επιτεύγματα των προγόνων, θέτουν τον εαυτό τους σε μια κατάσταση αδρανούς επανάπαυσης, καθώς θεωρούν πως δεν έχουν τη δυνατότητα -ή την ανάγκη- να ξεπεράσουν την εξιδανικευμένη δόξα του παρελθόντος. Ενώ, παράλληλα, η ίδια ακριβώς προσκόλληση στα κορυφαία πνευματικά και υλικά δημιουργήματα των αρχαίων Ελλήνων, λειτουργεί ως τροχοπέδη για την ανάπτυξη του σύγχρονου πολιτισμού κατά τρόπο πρωτότυπο, καινοτόμο και χωρίς την κηδεμονία του αρχαιοελληνικού προτύπου.

- Ιδιαίτερα σημαντική συνέπεια της προγονοπληξίας που κινείται από έναν κακώς εννοούμενο εθνοκεντρισμό είναι η δυσκολία που προκύπτει στην επικοινωνία και στη συνεργασία με τα άλλα έθνη. Τόσο, άλλωστε, η υπερβολική αίσθηση υπερηφάνειας για το παρελθόν, όσο και η απροθυμία αποδοχής και υιοθέτησης των νέων τρόπων λειτουργίας και αντίληψης, ελλοχεύουν τον κίνδυνο μιας εκούσιας περιθωριοποίησης από τα άλλα έθνη που είναι πιο ανοιχτά στην έννοια της ανανέωσης και της προόδου.

Λανθασμένη αντιμετώπιση της παράδοσης: Πλήρης άρνηση του παρελθόντος

Στο άλλο άκρο της προγονοπληξίας βρίσκονται εκείνοι που δοσμένοι πλήρως στο θαυμασμό τους για τα επιτεύγματα της σύγχρονης εποχής, απορρίπτουν τελείως το παρελθόν και υπερασπίζονται με πάθος την αξία της συνεχούς προόδου. Όπως είναι, ωστόσο, προφανές τόσο η απόλυτη αφοσίωση στο παρελθόν όσο και η απόλυτη απόρριψη του παρελθόντος ενέχουν σημαντικούς κινδύνους. Ειδικότερα:

- Η άρνηση του παρελθόντος σημαίνει την αδυναμία αξιοποίησης εκείνων των στοιχείων της παράδοσης που θα μπορούσαν να αποτελέσουν μια καίρια βάση για την πληρέστερη ανάπτυξη των αρετών του έθνους. Η παράδοση, άλλωστε, δεν αποτελεί -όπως θέλουν να πιστεύουν- βάρος και εμπόδιο για την εξέλιξη μιας κοινωνίας∙ συνιστά πολύ περισσότερο πηγή σημαντικών αξιών, ιδεών, αντιλήψεων και κινήτρων για τη γόνιμη κινητοποίηση ενός έθνους.

- Οι πολίτες στρέφονται σε ξενόφερτα πρότυπα τα οποία επιχειρούν να υιοθετήσουν ακέραια, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τους τις ιστορικές ιδιαιτερότητες του έθνους και την προσωπική του ταυτότητα που συχνά το καθιστά ασύμβατο με τις αντιλήψεις και τους τρόπους άλλων λαών. Η απλή και μόνο διαπίστωση πως κάτι είναι σύγχρονο και πρωτοποριακό, δεν αρκεί -δεν θα πρέπει να αρκεί- για την άκριτη αποδοχή του, αφού μπορεί να έρχεται σε αντίθεση με τα κοινωνικώς αποδεκτά πρότυπα και ήθη της πολιτείας.

Είναι εύλογο, άλλωστε, πως η απόρριψη της παράδοσης και των μέσω αυτής παραδεδομένων αρχών και αντιλήψεων, οδηγεί και στην απόρριψη της ιδιαίτερης ταυτότητας του έθνους∙ απόρριψη που ανοίγει το δρόμο για την έλευση εκείνων ακριβώς των στοιχείων που προωθούν την εξομοίωση όλων των εθνοτήτων. Το έθνος αδυνατεί, έτσι, να αντισταθεί στην τάση τυποποίησης που χαρακτηρίζει την παγκοσμιοποίηση, και θυσιάζει αμαχητί την ιδιαίτερη -και γι’ αυτό μοναδική- ταυτότητά του. Ενώ, συνάμα, οι πολίτες αισθάνονται όλο και λιγότερο την ανάγκη να διαφυλάξουν τα εθνικά τους στοιχεία, έστω κι αν αυτά είναι σε μεγάλο βαθμό συνδεδεμένα με την εθνική τους αυτονομία και ανεξαρτησία.

- Απόρριψη της παράδοσης σημαίνει ταυτόχρονα και απόρριψη των διδαγμάτων του παρελθόντος, γεγονός που καταδικάζει επί της ουσίας τους ανθρώπους να επαναλάβουν λάθη και αστοχίες προγενέστερων περιόδων. Οι πολίτες, άρα, που με τόσο ενθουσιασμό υποδέχονται καθετί νέο και ξένο, αρνούνται να εκτιμήσουν τη σημαντική αξία που έχει η μέχρι τώρα πορεία του έθνους και τα καίρια διδάγματα που έχει να προσφέρει όλη αυτή η εμπειρία του παρελθόντος.

Ανησυχητική, άλλωστε, είναι και η εντελώς λανθασμένη πεποίθηση ορισμένων πολιτών -γέννημα φυσικά της άγνοιάς τους- πως τα γεγονότα του παρελθόντος -η ιστορία δηλαδή του έθνους- δεν έχουν καμία επίδραση στο παρόν και στο μέλλον του τόπου. Αντικρίζουν, έτσι, το παρόν και τις τωρινές ισορροπίες δυνάμεων, ως μια δεδομένη και απολύτως στερεή κατάσταση, χωρίς να προβληματίζονται για το πόσοι αγώνες χρειάστηκαν για να φτάσει το έθνος ως εδώ και το πόσα ακόμη οφείλει να επιτύχει για να συνεχίσει αλώβητο την πορεία του. 

Η ορθή στάση απέναντι στην παράδοση

Είναι το δίχως άλλο προφανές πως οι πολίτες θα πρέπει να αποφεύγουν εξίσου τόσο την προγονοπληξία όσο και την προοδοπληξία εφόσον και οι δύο αυτές ακραίες τάσεις ζημιώνουν το έθνος και την πολιτεία. Η ορθή, επομένως, στάση απέναντι στην παράδοση θα πρέπει να βασίζεται στην κριτική αποτίμησή της και την αξιοποίηση των βέλτιστων στοιχείων της. Ειδικότερα:

- Οι πολίτες δεν θα πρέπει να αρκούνται σε μια αποσπασματική και κάποτε διαστρεβλωμένη γνώση του παρελθόντος, αλλά θα πρέπει να μελετούν με προσοχή το πλούσιο ιστορικό και πνευματικό υλικό της παράδοσής μας αντλώντας από αυτό τις αξίες, τα ιδανικά και φυσικά τα διδάγματα που αφειδώς μας προσφέρει.

Είναι σαφές πως η άγνοια της πραγματικής ιστορικής εικόνας του έθνους μπορεί να οδηγήσει σε ακραίες εξιδανικεύσεις ή σε αδικαιολόγητη απαξίωση. Κρίνεται, άρα, ιδιαίτερα σημαντική η σωστή και αντικειμενική μελέτη του ιστορικού μας παρελθόντος, εφόσον από την ορθή αποτίμησή του κρίνονται όχι μόνο τα στοιχεία που θα αντληθούν προς αξιοποίηση, αλλά και η διαμόρφωση της πολιτιστικής και εθνικής ταυτότητας των σύγχρονων πολιτών.

- Τα στοιχεία της παράδοσης που επιλέγονται προς υιοθέτηση, εφόσον κρίνονται κατάλληλα για τη σύγχρονη εποχή, μπορούν -και συχνά πρέπει- να αναπροσαρμοστούν, ώστε να βρίσκονται σε αρμονία με τις σύγχρονες αντιλήψεις και τους σημερινούς τρόπους λειτουργίας. Καθίσταται, επομένως, προφανές πως η παράδοση δεν χρειάζεται να αντιμετωπίζεται ως πηγή έτοιμων και εξιδανικευμένων αξιών, που θα πρέπει να αντιγράψουμε ή να μιμηθούμε. Η λειτουργία της θα φανεί πιο αποτελεσματική, αν ιδωθεί ως πηγή γόνιμης έμπνευσης απ’ όπου μπορούν οι νεότεροι να παραδειγματίζονται και να εξωθούνται σε δράση, επιδιώκοντας τη βελτίωση της παρούσας κατάστασης.

- Η εκτίμηση και ο σεβασμός απέναντι στη δική μας παράδοση, επιτρέπει την ανάπτυξη ανάλογων συναισθημάτων σεβασμού απέναντι στην αξία της παράδοσης και των άλλων λαών∙ στοιχείο απαραίτητο για τη δημιουργική επικοινωνία και συνεργασία μαζί τους.

- Κάθε λαός οφείλει να υπερασπίζεται την παράδοσή του, εφόσον αυτή αποτελεί θεμέλιο στοιχείο της ταυτότητάς του. Κι ένας υπαρκτός κίνδυνος για κάθε λαό -και ιδίως για έναν λαό με ιδιαίτερα αναπτυγμένο τουρισμό, όπως είναι ο δικός μας- είναι το φαινόμενο της εμπορευματοποίησης της παράδοσης. Είναι σημαντικό για τους Έλληνες να κατανοούν την ιδιαίτερη αξία της παράδοσής τους και να αποφεύγουν τη χρησιμοθηρική αντιμετώπισή της, καθώς αν οι ίδιοι τη μεταχειρίζονται ως μια γραφικότητα, που έχει αξία μόνο για εμπορικούς λόγους, σύντομα και οι άλλοι λαοί θα θεωρήσουν πως έχουν το δικαίωμα να υποτιμούν με παρόμοιο τρόπο την παράδοσή μας.  

- Ζητούμενο, λοιπόν, είναι η ύπαρξη μιας ισόρροπης κατάστασης ανάμεσα στην επιδίωξη του εκσυγχρονισμού και τη στερεή επαφή με τις αξίες και τα ιδανικά της παράδοσής μας, εφόσον κάτι τέτοιο επιτρέπει την εξέλιξη του έθνους, χωρίς να θυσιάζεται στην πορεία η ιδιαίτερη ταυτότητά του. Η επιθυμία για πρόοδο δεν θα πρέπει να εξωθεί τους πολίτες σε στάση συναίνεσης στα φαινόμενα εξομοίωσης του έθνους μας με τις νεότερες δυτικές κοινωνίες που θέτουν το κέρδος πάνω από κάθε άλλη αξία.

Παράγοντες που απομακρύνουν τους πολίτες από την παράδοση

Η τεχνολογική εξέλιξη και τα πλείστα θέλγητρά της που αξιοποιούνται πλήρως από εκείνους που θέλουν να επιβάλουν το καταναλωτικό πρότυπο, έχουν σημειώσει ένα σημαντικό πλήγμα στην παλαιότερη υγιή επαφή με την παράδοση. Ειδικότερα:

- Οι ραγδαίες και εντυπωσιακές εξελίξεις σε όλους τους τομείς της επιστήμης και της τεχνολογίας έχουν δημιουργήσει την αίσθηση πως οτιδήποτε ανήκει στο παρελθόν δεν μπορεί να βρει εφαρμογή στις σημερινές συνθήκες και είναι άρα δίχως αξία. Πρόκειται, βέβαια, για μια λανθασμένη εντύπωση, εφόσον τόσο οι διεθνείς σχέσεις όσο και οι αξίες του ατομικού βίου, διατρέχονται από πολύ πιο διαχρονικά στοιχεία, τα οποία ελάχιστα επηρεάζονται στην ουσία τους από τα τεχνολογικά επιτεύγματα.

- Ο άνθρωπος του σήμερα βρίσκεται στο επίκεντρο μιας πρωτοφανούς παραγωγής νέων πηγών διασκέδασης (βίντεο, παιχνίδια, κινηματογραφικές ταινίες, τηλεοπτικές παραγωγές κ.ά.), αλλά και μιας συνεχούς παροχής νέων πληροφοριών, που του δημιουργούν την ανάγκη να βρίσκεται σε διαρκή επαγρύπνηση προκειμένου να αισθάνεται ενήμερος για όλα. Μέσα, λοιπόν, σε αυτό το αγχωτικό πλαίσιο της ακατάπαυστης ροής ερεθισμάτων, το να αφιερώσει χρόνο για τη μελέτη του παρελθόντος μοιάζει με μια ανούσια ενασχόληση, που δεν έχει να του προσφέρει κάτι το χειροπιαστά αξιοποιήσιμο.  

- Υπό την ισχυρή επίδραση των νέων τεχνολογιών οι πολίτες -και ιδίως οι νέοι που από τη φύση τους ενθουσιάζονται με το καινοτόμο και το πρωτοποριακό- έχουν διαμορφώσει ένα τελείως διαφορετικό τρόπο ζωής και αντίληψης που τους απομακρύνει σημαντικά από τα πρότυπα του παρελθόντος.

- Η τεχνολογική ανάπτυξη λειτουργεί ως ισχυρό δέλεαρ και ως εξαιρετικά αποτελεσματικό μέσο στα χέρια εκείνων που προωθούν την τυποποίηση της παγκοσμιοποίησης και φυσικά το καταναλωτικό πρότυπο. Πλέον ό,τι μοιάζει να έχει αξία για τους ανθρώπους είναι τα χρήματα και τα υλικά αγαθά, με αποτέλεσμα οτιδήποτε δεν μπορεί να μεταφραστεί σε άμεσο οικονομικό κέρδος να μην απασχολεί τη σκέψη τους. Η παράδοση, επομένως, αντιμετωπίζεται ως κάτι το ξεπερασμένο που δεν μπορεί να προσφέρει την ξεχωριστή εκείνη καταξίωση και ευδαιμονία που προκύπτει από την κατοχή όλο και περισσότερων υλικών αγαθών.

Ενώ αξίζει να προσεχθεί πως τόσο τα τεχνολογικά επιτεύγματα όσο και τα Μ.Μ.Ε. αξιοποιούνται για να διαμορφώσουν έναν ομοιότροπο παγκόσμιο «πολιτισμό», στον οποίο δεν έχουν θέση οι ξεχωριστές ταυτότητες των επιμέρους εθνών, αφού αυτές λειτουργούν παρεμποδιστικά στα σχέδια οικονομικής εκμετάλλευσης μιας παγκόσμιας εξομοιωμένης αγοράς. 

 

Μιμητισμός - Σχεδιάγραμμα έκθεσης

ΟΡΙΣΜΟΣ ΜΙΜΗΤΙΣΜΟΥ

Η μίμηση είναι εγγενές χαρακτηριστικό των ανθρώπων και ιδιαίτερα των νέων, οι οποίοι δεν έχουν διαμορφώσει ακόμη την προσωπικότητά τους. Συχνά η μίμηση γίνεται άγονος μιμητισμός, που αλλοτριώνει την προσωπικότητα των νέων και αποτελεί ανασχετικό παράγοντα για την πρόοδο της κοινωνίας. Μιμητισμός είναι η μηχανική και άκριτη αντιγραφή στοιχείων ενός προσώπου ή μιας ανθρώπινης συμπεριφοράς, που αλλοτριώνει και ετεροκατευθύνει το άτομο.

ΕΚΦΑΝΣΕΙΣ ΜΙΜΗΣΗΣ ΜΙΜΗΤΙΣΜΟΥ

Η μίμηση και ο μιμητισμός εμφανίζονται στα εξής πεδία:

• Κοινωνικό πεδίο: Συμπεριφορά, συνήθειες, τρόπος ένδυσης, τρόποι διασκέδασης, γλώσσα, καταναλωτικές αγορές

• Εθνικό πεδίο: Προγονοληξία, προοδοπληξία, ξενομανία

• Ηθικό - Πνευματικό πεδίο: Αξίες, αρχές, ιδέες, τρόπος σκέψης. Η γνήσια μίμηση υποδηλώνει ότι κάποιο άτομο συνειδητά επιλέγει τα θετικά στοιχεία μιας συμπεριφοράς και, αναλύοντάς τα, τα μεταλλάσσει σε προσωπικά στοιχεία, αναπόσπαστα κομμάτια της προσωπικότητάς του. Έτσι, η μίμηση σημαίνει αυτοέκφραση, ενώ ο μιμητισμός σημαίνει στείρα απομίμηση και αλλοτρίωση

ΑΙΤΙΑ ΤΟΥ ΜΙΜΗΤΙΣΜΟΥ

Α. Εσωγενή:

• Οι νέοι αναζητούν πρότυπα γιατί θέλουν να ικανοποιήσουν την έμφυτη ορμή τους για αναγνώριση των ικανοτήτων τους

• Οι νέοι είναι εύπλαστοι, εύπιστοι, άπειροι, επιρρεπείς, εντυπωσιάζονται εύκολα και έχουν την ανάγκη της καταξίωσης

• Η επικράτηση της «ήσσονος προσπάθειας» οδηγεί πολλούς εφήβους στο μιμητισμό και όχι στην αυτοέκφραση

• Οι νέοι άνθρωποι είναι συνήθως ανώριμοι και ανασφαλείς και πιστεύουν ότι θα βελτιώσουν τον εαυτό τους προσλαμβάνοντας ανεπεξέργαστα, αλλότρια στοιχεία

• Όσοι μιμούνται άκριτα πιστεύουν πως θα αποκτήσουν αυτοπεποίθηση μέσω της ταύτισής τους με κοινώς αποδεκτά πρότυπα

Β. Εξωγενή:

• Η βιομηχανοποίηση της εκπαίδευσης, στείρα αποστήθιση και τον «παπαγαλισμό», η εξειδίκευση της γνώσης, καταλύουν τη σφαιρικότητα και την αυτενέργεια

• Η εμπορευματοποίηση των Μ.Μ.Ε., η πλήρης παθητικοποίηση και αδράνεια του νου, η πλύση εγκεφάλου από τη διαφήμιση, κατασκευάζουν είδωλα, και μαζί με τα προβαλλόμενα προϊόντα επιβάλλουν και μοντέλα συμπεριφοράς

• Ο βιομηχανοποιημένος τρόπος ζωής, οι ευκολίες ανέσεις που προσφέρει η σύγχρονη τεχνολογική εξέλιξη, οι πολλαπλές απαιτήσεις της ζωής, δεν αφήνουν περιθώρια για αφομοίωση, κριτικό έλεγχο

• Ο καταναλωτισμός έκανε τους ανθρώπους να ταυτίζουν το «έχειν» με το «είναι» και να λειτουργούν με το δόγμα: «είσαι ό, τι δείχνεις» και να προσπαθούν να αποκτήσουν ταυτότητα μέσω του «φαίνεσθαι», της επίδειξης, της ακριβής και εκκεντρικής εμφάνισης κάποιων επώνυμων «σταρ» της εποχής

• Η τεχνητή «ανάγκη» προσαρμογής στη μόδα και το μοντέρνο, ο αλλοτριωτικός τρόπος ζωής στις μεγαλουπόλεις, η ρευστότητα και η διαλυτικότητα της εποχής μας, απογυμνώνει το σύγχρονο άνθρωπο από υψηλές αξίες

• Οι ανταγωνιστικές διαπροσωπικές σχέσεις πείθουν το νέο πως η επιβίωση προϋποθέτει την αποδοχή των κυρίαρχων κανόνων συμπεριφοράς

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ ΜΙΜΗΤΙΣΜΟΥ

• Απουσιάζουν ο προβληματισμός και η επεξεργασία των μηνυμάτων, τυποποιείται η γνώση, περιορίζονται οι πνευματικοί ορίζοντες και η κριτική ικανότητα του ανθρώπου

• Ο άνθρωπος συχνά χειραγωγείται, αποπροσανατολίζεται και χάνει την πνευματική του ελευθερία

• Ο μιμητισμός εμποδίζει την ενδοσκόπηση, το διάλογο με τον εαυτό μας, την αυτοκριτική

• Ο μιμητισμός προκαλεί άγχος, ανασφάλειες, φοβίες, που καταλύουν την εσωτερική γαλήνη και ισορροπία.

• Οι ανούσιες διασκεδάσεις οδηγούν στην ψυχοκτονία, συνθλίβουν την αγωγή της ψυχής και οδηγούν στην απώλεια της ψυχικής ελευθερίας

• Ο μιμητισμός οδηγεί στην κοινωνική στασιμότητα, γιατί κυριαρχούν φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας και καλλιεργείται ο ρατσισμός.

• Με το μιμητισμό οι νέοι συχνά αδιαφορούν για τους νόμους, καταπατούν και υπονομεύουν τις κοινωνικές ελευθερίες

• Ο μιμητισμός οδηγεί είτε στην αδιαφορία για τα κοινά είτε στην τυφλή κομματικοποίηση και στην αναξιοκρατία που καταλύει την ισοτιμία και την ισονομία

• Η δουλική αντιγραφή καταργεί την πολιτιστική δημιουργία, γιατί οι καλλιτέχνες υποτάσσονται στη μαζική κατανάλωση και παραγωγή έργων, συντελεί στη στράτευση της επιστήμης σε κρατικά ή ιδιωτικά συμφέροντα και στην εμπορευματοποίηση του αθλητισμού

• Η γλωσσική ξενομανία τυποποιεί την ομιλούμενη γλώσσα και οδηγεί σταδιακά στη συρρίκνωση των όρων που χρησιμοποιούνται στην καθημερινή επικοινωνία

• Ο μιμητισμός είτε με τη μορφή της προοδοπληξίας είτε με τη μορφή της προγονοπληξίας, καλλιεργεί εξάρσεις, αφού δημιουργούνται μαζικές υστερίες και αναβιώνουν εθνικισμοί, που εμποδίζουν την αρμονική συνύπαρξη των λαών, αλλά και χάνονται οι συνεκτικοί δεσμοί του έθνους, με αποτέλεσμα να επέρχεται η πολιτιστική αλλοτρίωση και να φαλκιδεύεται η εθνική φυσιογνωμία

ΘΕΜΑ ΕΚΘΕΣΗΣ

<<Πολλές από τις παραδοσιακές αξίες του ανθρώπου (όπως η αξία της θρησκευτικότητας, η αξία των παραδόσεων κ.τ.λ.), που έδιναν ένα νόημα αλλά και ένα μέτρο στην καθημερινή του ζωή, έχουν φθαρεί ανεπανόρθωτα ή έχουν αλλοιωθεί σε σημείο που όχι μόνο αμφισβητείται το κυριότερο χαρακτηριστικό τους, δηλαδή η μονιμότητα τους, αλλά διαπιστώνεται η πλήρης εξαφάνισή τους. Αν οι αξίες αποτελούν το πλέον θεμελιακό από τα στοιχεία της ζωής του ανθρώπου και δίνουν νόημα στην ανθρώπινη ύπαρξη, η φθορά τους ταυτίζεται με τη φθορά του ανθρώπου >>.

Λαμβάνοντας υπόψη το παραπάνω απόσπασμα, απαντήστε ολοκληρωμένα στα παρακάτω ερωτήματα :

α) Πώς αντιλαμβάνεστε τη διαφορά του σύγχρονου ανθρώπου; Σε ποιούς τομείς της ζωής τη διαπιστώνετε;

β) Πού οφείλεται η αλλοίωση ή η εξαφάνιση των παραδοσιακών αξιών;

γ) Τι πρέπει να κάνει ο άνθρωπος, ώστε οι αξίες να γίνουν ξανά σύστημα αναφοράς στη ζωή του;

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ

Το παραπάνω θέμα ως προς τη μορφή του ανήκει στα αναλυτικά θέματα κι αποτελείται από ένα εκτενές απόσπασμα και τρία συγκεκριμένα ερωτήματα. Τα θέματα αυτού του τύπου δεν παρουσιάζουν προβλήματα κατανόησης, είναι όμως απαιτητικά στα ζητούμενα ν’ αναπτυχθούν, γιατί προϋποθέτουν πολλές γνώσεις.

Βασική έννοια του θέματος είναι οι παραδοσιακές αξίες και η φθορά τους και τα ζητούμενα βρίσκονται στα τρία ερωτήματα. Επειδή ο όρος “παραδοσιακές αξίες” είναι πολύ ευρύς, χρειαζόμαστε αρκετό υλικό για να μπορέσουμε να τις αναπτύξουμε.

Με τον όρο “παραδοσιακές αξίες” εννοούμε τις διαχρονικές αξίες, αυτές που μεταλαμπαδεύονται από γενιά σε γενιά, δεδομένου ότι αποδείχθηκαν ανώτερες από το χρόνο και κατοχυρώθηκαν στις συνειδήσεις των ανθρώπων όλων των εποχών. Αποκαλούνται, επίσης,και ανθρωπιστικές αξίες, διότι αναβαθμίζουν την ανθρώπινη ύπαρξη σε όλες τις διαστάσεις της, με την έννοια ότι αποτελούν τέλεια πρότυπα, προς τα οποία αγωνίζεται να φθάσει ο άνθρωπος, γιατί τον κατευθύνουν σε μια ανώτερη ζωή.

Οι διαχρονικές ή ανθρωπιστικές αξίες διαχωρίζονται στις ακόλουθες κατηγορίες, κατά χώρους :

1) Ατομικός χώρος : Ελευθερία (σωματική - οικονομική - πολιτική - πνευματική - ηθική - ψυχική) ανεξαρτησία, αυτοδυναμία, αυτοσεβασμός, αξιοπρέπεια, εντιμότητα, συνειδητοποίηση, συνέπεια.

2) Κοινωνικός χώρος :

(α) Δημοκρατία,πλουραλισμός, αξιοκρατία, ισότητα, δικαιοσύνη.

(β) Αξίες - αρχές που πρέπει να διέπουν τις κοινωνικές σχέσεις : αλληλεγγύη, αλληλοσεβασμός, συναδέλφωση, ομόνοια, αγάπη, συντροφικότητα, συνεργασία.

3) Εθνικός χώρος : Εθνική ελευθερία, εθνική ανεξαρτησία, φιλοπατρία, εθνική συνείδηση, σεβασμός στην εθνική παράδοση.

4) Διεθνής χώρος : Ειρηνική συνύπαρξη, διεθνής αλληλεγγύη, διεθνής συνεργασία, αλληλοσυμπαράσταση λαών, φιλία των λαών…

ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Σ’ αυτόν μπορούμε ν’ αναφερθούμε στο φαινόμενο της γενικότερης κρίσης που διέρχεται η σύγχρονη κοινωνία, μέρος της οποίας κρίσης αποτελεί και αυτή των παραδοσιακών αξιών. Αυτό σημαίνει ότι ανάλογα με τα συστήματα αναφοράς που θέτει η κάθε κοινωνία, διαμορφώνεται και η στάση του ανθρώπου απέναντι στις παραδοσιακές αξίες. Κρίση, λοιπόν, στην κοινωνία σημαίνει και κρίση σ’ αυτές.

Υπάρχει, βέβαια, και η περίπτωση να ξεκινήσουμε και με γενική αναφορά στις αξίες και στο ρόλο τους ή με την παράθεση κάποιας άποψης επώνυμης, σχετικής με την αλλοίωση που έχουν υποστεί οι παραδοσιακές αξίες στην εποχή μας.

ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ

ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΥΡΙΑΣ ΕΝΝΟΙΑΣ :

Εδώ ορίζουμε τις παραδοσιακές αξίες, αναφέρουμε το ρόλο τους και παρουσιάζουμε τις κατηγορίες ενδεικτικά.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ :

Λόγω της διαχρονικότητας των παραδοσιακών αξιών, επιβάλλεται να εξετάσουμε την πορεία τους μέσα στο χρόνο, για να δούμε τι αλλαγές υπέστησαν μέχρι και τη σημερινή εποχή. Ανακαλύπτουμε, συνεπώς,ότι οι αξίες αλλάζουν ως προς τα εξής :

I. Το νόημα και το περιεχόμενό τους : κάθε εποχή έχει τα δικά της κριτήρια, για να ορίζει τι είναι αξία και τι απαξία.

II.Τα όρια ανάμεσα στις αξίες και τις απαξίες ( που σταματά το λογικό και αρχίζει το παράλογο, πού το ηθικό και πού το ανήθικο, πού η ελευθερία και πού η αναλευθερία…)

III.Η ιεράρχηση των αξιών : κάθε εποχή ιεραρχεί τις αξίες ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν, τις υπάρχουσες ανάγκες και τις προτεραιότητες.

IV.Τα μέσα και οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για την υλοποίηση των αξιών.

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΡΩΤΗΜΑΤΩΝ

Α. Το πρώτο ερώτημα διατυπώνεται σε δύο ερωτηματικές προτάσεις. Αυτό δε συνεπάγεται ότι απαιτούνται δύο ξεχωριστές απαντήσεις, αφού η φθορά του ανθρώπου εντοπίζεται στους τομείς των δραστηριοτήτων του (τομείς: οικονομικός - πολιτικός - πολιτιστικός - κοινωνικός - πνευματικός - ηθικός).

Β. Το δεύτερο ερώτημα απαιτεί τα αίτια της φθοράς των παραδοσιακών αξιών, τα οποία θα καταλάβουν και το μεγαλύτερο μέρος της ανάπτυξης. Οφείλουμε να τα διακρίνουμε σε αίτια που πηγάζουν από την εξέλιξη του πολιτισμού - άρα δεν μπορούμε και να τα αντιμετωπίσουμε- και σ’ αυτά που υπήρξαν προϊόν της ανθρώπινης αδυναμίας. Αυτή η διάκριση επιβάλλεται για να είναι η στάση του ανθρώπου απέναντι στο πρόβλημα η πιο σωστή και η πιο αποτελεσματική.

ΑΙΤΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ

1) Η ενοποίηση του γήινου χώρου με τον εκμηδενισμό των αποστάσεων, οδήγησε στη διαμόρφωση ενός οικουμενικού πολιτισμού. Αυτός προκάλεσε τη συρρίκνωση των εθνικών πολιτισμών, όπως του Ελληνικού.

2) Η επιστημονική και τεχνολογική ανάπτυξη του δεύτερου μισού του αιώνα μας προκάλεσε ανακατατάξεις μεγάλες στον κοινωνικό χώρο, αλλάζοντας την εικόνα του (διακοπή ιστορικής συνέχειας - ρήξη με την παράδοση ).

3) Η αστικοποίηση του σύγχρονου τρόπου ζωής στα μεγάλα βιομηχανικά κέντρα επέβαλλε άλλη οργάνωση, λειτουργία, νοοτροπία και κανόνες συμπεριφοράς.

4) Η κρίση του θεσμού της οικογένειας έθεσε σε αμφισβήτηση τις παραδοσιακές αξίες, μια και η οικογένεια μεταλαμπαδεύει αυτές τις αξίες από γενιά σε γενιά.

5) Το έντονο υλοκρατικό πνεύμα του ανθρώπου της εποχής μας, απομάκρυνε από τη ζωή του τις παραδοσιακές αξίες, που είναι κυρίως πνευματικές. Ο σύγχρονος άνθρωπος είναι περισσότερο καταναλωτική ύπαρξη και ελάχιστα εώς καθόλου ηθοπνευματική οντότητα.

6)Το γενικότερο κλίμα της εποχής μας που το διαμορφώνουν φαινόμενα, όπως η μεταβατικότητα, η ρευστότητα, η ταχύτητα, η απροσδιοριστία, η ασάφεια, η σύγχυση, η σχετικότητα και η πολλαπλότητα, δεν επιτρέπει στον άνθρωπο να φτιάξει ένα ανώτερο αξιολογικό σύστημα αναφοράς. Έτσι, τα κριτήρια των επιλογών του είναι φοβερά υποβαθμισμένα, ο ίδιος παρουσιάζεται αποπροσανατολισμένος και οι πραγματικές αξίες έχουν αντικατασταθεί από αντιαξίες.

7) Ο τεχνοκρατικός χαρακτήρας της σύγχρονης εκπαίδευσης δίνει προτεραιότητα στη συσσώρευση χρησιμοθηρικών και ωφελιμιστικών γνώσεων, υποβαθμίζει τον κύριο ανθρωποπλαστικό της ρόλο και γίνεται χώρος προπαρασκευής επιστημόνων επαγγελματιών.

8) Η έλλειψη προτύπων και ιδανικών κάνει τον άνθρωπο να χάνει την αγωνιστική του διάθεση για την κατάκτηση ανώτερων αξιών και υψηλών στόχων.

9) Η αλλοτρίωση του ανθρώπου από τον ευατό του και από το συνάνθρωπο οδήγησε στην κρίση των ανθρωπιστικών αξιών ( όπως της αξιοπρέπειας, της εντιμότητας, της αγάπης κ.τ.λ. ). Φαινόμενα, όπως η βία και η εγκληματικότητα, οι ωφελιμιστικές διαπροσωπικές σχέσεις, η θεοποίηση του χρήματος, το κυνήγι του χρήματος κ.τ.λ, επέφεραν την αποευαισθητοποίηση του ανθρώπου.

10) Η κάμψη του θρησκευτικού συναισθήματος εξαιτίας της επικράτησης της ιδεολογικής σύγχυσης.

11) Η διεύρυνση του χάσματος των γενεών συνέτεινε, ώστε οι νέοι να αρνούνται τις παραδοσιακές αξίες, θεωρώντας τις αναχρονιστικές και υιοθετώντας άκριτα καταναλωτικά πρότυπα.

12) Η ξενομανία και ο κακός νοούμενος μοντερνισμός καλλιεργούν στο σύγχρονο άνθρωπο την τάση να απεχθάνεται κάθε τι το παραδοσιακό και να κόβει τον αμφάλιο λώρο με την παράδοση.

13) Η απουσία σωστής ενημέρωσης από μέρους διαφόρων φορέων (Μ.Μ.Ε., Εκπαίδευση, Πολιτεία … ) για το ρόλο των παραδοσιακών αξιών στη ζωή του ατόμου.

Γ. Το τρίτο ερώτημα απαιτεί την ανάπτυξη της στάσης που πρέπει να υιοθετήσει ο σύγχρονος άνθρωπος, ώστε οι παραδοσιακές αξίες να γίνουν ξανά σύστημα αναφοράς στη ζωή του. Για να είναι η ανάπτυξη ολοκληρωμένη, πρέπει αυτή να περιλαμβάνει και το τι οφείλει το άτομο να κάνει προς αυτή τη κατεύθυνση, αλλά και το τι επιβάλλεται να γίνει μέσα στην κοινωνία, ώστε αυτή να βοηθάει την ατομική προσπάθεια.

Επειδή η εκάστοτε κοινωνική πραγματικότητα είναι αυτή που καθορίζει και τη στάση ενός εκάστου των ατόμων απέναντι στις παραδοσιακές αξίες, επιβάλλεται να ξεκινήσουμε από τις αλλαγές που πρ’επει να συμβούν μέσα στην κοινωνία.

Ως προς την κοινωνία γενικά αναπτύσσουμε :

1) Την ανάγκη της διαμόρφωσης μιας άλλης κοινωνικής πραγματικότητας, μέσα στην οποία οι διαχρονικές αξίες θα δένουν αρμονικά με τις απαιτήσεις της σύγχρονης ζωής.

2) Τις ευθύνες που πρέπει ν’ αναλάβουν οι πνευματικοί άνθρωποι ( διανοούμενοι, επιστήμονες, καλλιτέχνες, ποιητές, πολιτικοί… ) απέναντι στις παραδοσιακές αξίες και ειδικότερα ως προς την προβολή και τον εμπλουτισμό τους.

3) Το ρόλο που απαιτείται να παίξουν τα Μ.Μ.Ε. στην προβολή των παραδοσιακών αξιών, λόγω της μεγάλης τους συμβολής στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης και ιδιαίτερα των νέων.

4)Το ρόλο που οφείλει να διαδραματίζει η παιδεία, προσφέροντας ποιοτικά κριτήρια επιλογής στο άτομο για να κρατήσει την ορθότερη στάση απέναντι στις αξίες.

5) Η οικογένεια θα πρέπει να αποτελέσει το φορέα μετάδοσης μηνυμάτων και ανθρωπιστικών αξιών.

Ως προς το άτομο τώρα έχουμε να προτείνουμε :

I. Συνειδητοποίηση του ρόλου των αξιών, τόσο για την προσωπική του ολοκλήρωση, όσο και για την πρόοδο της κοινωνίας.

II.Σεβασμός των παραδοσιακών αξιών μέσα από την κριτική και την ελεύθερη στάση.

III.Ισχυρή θέληση και αγωνιστική διάθεση για την πραγμάτωση των αξιών, έτσι ώστε αυτές να γίνουν τρόπος ζωής.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Για να αποτελέσουν οι παραδοσιακές αξίες ξανά σύστημα αναφοράς στη ζωή του ανθρώπου και να μπορέσει ο ίδιος ν’ αποκατασταθεί εξαρχής εκεί που πραγματικά του αρμόζει, επιβάλλεται η συστράτευση όλων μας ( λαού και πνευματικής ηγεσίας ) στην υπόθεση αυτή. Εξάλλου δεν έχουμε δυνατότητες για άλλη επιλογή^. η σταδιακή φθορά των αξιών θα οδηγήσει στον αφανισμό του ανθρωπίνου είδους.

ΠΗΓΗ:www.dhmokritos.gr

«Η ξενομανία είναι από τα ελαττώματα του σύγχρονου Έλληνα. Πως εκδηλώνεται το φαινόμενο αυτό σήμερα και ποια είναι τα αίτια του και οι γενικότερες συνέπειές του;»

            «Ο ανώτερος άνθρωπος ψάχνει να βρει το καλύτερο στον εαυτό του, ενώ ο κατώτερος ψάχνει να το βρει στους άλλους»

Κομφούκιος

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ : Τι είναι ξενομανία. Διάκριση από γόνιμη μίμηση.

ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ

1) Εκδηλώσεις

            α) αγορά ξένων προϊόντων

            β) μίμηση ξενικού τρόπου ζωής

            γ) μίμηση ξενικού τρόπου διασκέδασης

            δ) μίμηση ξένης γλώσσας

2) Αίτια

            α) πίστη πως το ξένο είναι καλύτερο - υποτίμηση του ελληνικού

            β) διαφήμιση της τεχνολογικής αναπτύξεως και της ευσυνειδησίας των ξένων

            γ) τουρισμός

            δ) ανεργία

3) Αποτελέσματα

            α) κίνδυνος για την οικονομία μας\

            β) αλλοίωση της γλώσσας μας

            γ) απώλεια της ταυτότητάς μας και γελοιοποίηση μας

            δ) οι ξένοι δε μας θέλουν τέτοιους

            ε) δυσάρεστες εισαγωγές (ναρκωτικά, χουλιγκανισμός)

          στ) παραγκωνισμός της ελληνικής τέχνης

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Μέτρα

α) κρατικά : καλύτερες προδιαγραφές για προϊόντα και υπηρεσίες

β) ατομικά : συνειδητοποίηση ότι τελικά η ξενομανία μας βλάπτει

Για πολλά ελαττώματα του θα μπορούσε κανείς να ψέξει το σύγχρονο άνθρωπο. Αναμφίβολα όμως από τα πιο αξιόμεμπτα είναι η ξενομανία του, δηλαδή η τάση του να μιμείται άκριτα και στείρα κάθε τι που έχει ξενική προέλευση και έτσι να ικανοποιεί τη ματαιοδοξία του.

            Βέβαια η μίμηση του καλύτερου με την έννοια της αναδημιουργίας του και της προσαρμογής του στα ελληνικά δεδομένα είναι θετική, αλλά δε γίνεται μ’αυτόν τον τρόπο από το σύγχρονο Έλληνα.

            Το φαινόμενο αυτό της ρηχής μίμησης του ξένου έχει δυστυχώς πάρει εκρηκτικές διαστάσεις και εκδηλώνεται τόσο στις μικρές όσο και στις μεγάλες πτυχές της καθημερινής ελληνικής ζωής.

            Κατά πρώτο λόγο οι Έλληνες δείχνουν σαφέστατα την προτίμησή τους στα ξένα προϊόντα. Αγοράζουν μετά μανίας αρώματα, καλλυντικά, τσιγάρα και ρούχα ξενικής προέλευσης. Οι οικιακές συσκευές προέρχονται κατά κανόνα από το εξωτερικό. Εισάγουμε τα πάντα και καταναλώνουμε τα πάντα, αρκεί να είναι από το εξωτερικό.

            Κατά δεύτερο λόγο διασκεδάζουμε ολοένα και περισσότερο ακολουθώντας τους ξένους. Το μεσημέρι γευματίζουμε βιαστικά στα φάστ φούντ και το βράδυ χορεύουμε στα κλάμπ ή περνούμε την ώρα μας στις παμπ.

            Ακούμε με ευχαρίστηση ξένη μουσική και ελληνικά συγκροτήματα που γράφουν και συνθέτουν σε ξένους στίχους και ρυθμούς. Οι χοροί που γίνονται μόδα στις ξένες χώρες του εξωτερικού ταχύτατα δονούν και τη ελληνική νεολαία, η οποία εξάλλου, δε διστάζει καθόλου να υιοθετήσει τον τρόπο ντυσίματος των Αμερικάνων κυρίως νέων.

            Έπειτα στο εξωτερικό συνήθως πηγαίνουμε για «σωστές» ιατρικέ εξετάσεις, ακόμη και αν εδώ υπάρχουν τα μέσα και οι γιατροί. Μάλιστα πολλές φορές, αν έχουμε την απαραίτητη οικονομική άνεση, προτιμούμε να πάμε για σκι στην Αυστρία, έστω και αν στη χώρα μας δε λείπουν τα βουνά με χιόνια και τα οργανωμένα χιονοδρομικά κέντρα.

            Τέλος συχνότατα στην καθημερινή ομιλία μας χρησιμοποιούμε κατά κόρο ξένες λέξεις αγνοώντας συνειδητά τις αντίστοιχες ελληνικές. Οι επιγραφές στα καταστήματα είναι σχεδόν πάντα γραμμένες σε κάποια ξένη γλώσσα, κατά προτίμηση στην αγγλική ή γαλλική. Είναι πια εξαίρεση του κανόνα να βρει κανείς ένα μαγαζί με ελληνική ονομασία. Αλλά και στην τηλεόραση είναι πια συνηθισμένες οι διαφημίσεις, όπου κάποιος άντρας με βαθιά φωνή εκθειάζει κάποιο προϊόν στην αγγλική γλώσσα.\

            Η ξενομανία μας έχει βέβαια τα αίτια της, άλλα περισσότερο και άλλα λιγότερο ευδιάκριτα. Πρώτα-πρώτα είναι χαρακτηριστικό του Έλληνα να μην εμπιστεύεται τους συμπατριώτες του και να μην αναγνωρίζει την ποιότητα της δουλειάς τους. Πιστεύει πως τα ξένα προϊόντα είναι σαφώς καλύτερα, γιατί πολλά ακούει καθημερινά γύρω από την τεχνολογική ανάπτυξη και τις τεχνικές προδιαγραφές των ξένων γύρω από την ευσυνειδησία και την  εργατικότητά τους. Γι’αυτό όταν έρθει η ώρα να αγοράσει απορρίπτει το ελληνικό προϊόν, πράγμα που σε τίποτε δεν υστερούν απέναντι στα ευρωπαϊκά.

            Στον τομέα της γλώσσας χρησιμοποιούμε συχνά  λέξεις ξένες, επειδή ερχόμαστε σε επαφή με τους ξένους. Η χώρα μας είναι τουριστική και είναι κάπως δύσκολο να συνεννοηθείς στα ελληνικά με τόσα εκατομμύρια τουρίστες. Πάντως το να εξακολουθούμε να χρησιμοποιούμε λέξεις ξένες και στις μεταξύ μας συζητήσεις και χωρίς πια καμιά πρακτική σκοπιμότητα, αυτό πια είναι πιθηκισμός ασυγχώρητος.

            Οι συνέπειες της ξενομανίας είναι πολυδιάστατες. Κατ’αρχήν θέτουμε σε πολύ σοβαρό κίνδυνο την οικονομία μας αφού οι εισαγωγές δεν αντισταθμίζονται με τις εξαγωγές προκαλείται έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου και χρεωνόμαστε σε χώρες του εξωτερικού και όπως είναι γνωστό, η οικονομική εξάρτηση σημαίνει τις περισσότερες φορές και κάποια πολιτική εξάρτηση.

            Ύστερα με τη ξενομανία αλλοιώνεται συνεχώς η γλώσσα μας. Με την είσοδο των ξένων λέξεων δεν πλουτίζεται, αλλά αποδυναμώνεται και ατροφεί. Μειώνεται δηλαδή η λεξικοπλαστική της δύναμη και πέρα απ’αυτό με την ανάμειξη των ξένων λέξεων γίνεται πολλές φορές ένα παράξενο και σχεδόν γελοίο συνονθύλευμα ανόμοιων και ασύνδετων μεταξύ τους ήχων....

            Αλλά με την άκριτη άγονη και στείρα μίμηση των ξένων χάνουμε τελικά την ταυτότητά μας και το αληθινό πρόσωπο. Ούτε πραγματικοί ξένοι γινόμαστε, ούτε ως σωστοί Έλληνες φερόμαστε. Μοιάζουμε με τους παλαιότερους αρχοντοχωριάτες και τους τωρινούς νεόπλουτους, που μόνο γέλιο μπορούν να προκαλέσουν. Αλλά μήπως και οι ξένοι ενθουσιάζονται με τις μιμητικές μας επιδόσεις; [Ούτε βέβαια και οι ξένοι ενθουσιάζονται με τις μιμητικές μας επιδόσεις]. Αντίθετα μάλιστα, το παραδοσιακό, το γνήσιο, το αυθεντικό ελληνικό ζητούν να δουν, όταν επισκέπτονται τη χώρα μας και όχι τα φαστ φουντ ή τις παμπ στις παραλίες των νησιών μας. Εξάλλου με το μιμητισμό που μας διακρίνει έχουμε συχνά κάνει και δυσάρεστες εισαγωγές. Συνηθίσαμε τα ναρκωτικά, τη βία στα γήπεδα, το λεγόμενο «καμάκι» και τη γενικότερη χαλάρωση των ηθών.

            Κάποια μέρα συνεπώς θα πρέπει να ληφθούν μέτρα για να περιοριστεί, αν όχι να σταματήσει τελείως το ανησυχητικό αυτό  φαινόμενο της ξενομανίας. Το κράτος οφείλει να προβάλλει τα ελληνικά προϊόντα και το ελληνικό τρόπο ζωής και να δώσει κίνητρα για την ανάπτυξη της εγχώριας παραγωγής προϊόντων, τα οποία σήμερα εισάγουμε. Πρέπει να αυξηθούν οι προδιαγραφές των ελληνικών ειδών αλλά και των παροχών όπως π.χ. στον τομέα της υγείας. Καλό θα ήταν επίσης να επιβάλλει την απόδοση στη νέα ελληνική των διαφημιστικών μηνυμάτων και επιγραφών και να συστήσει ειδικές επιτροπές για την απόδοση των ξένων όρων στα ελληνικά.

            Περισσότερο όμως από κάθε τι άλλο πρέπει ο καθένας να συνειδητοποιήσει ότι η στείρα ρηχή και άγονη μίμηση είναι χαρακτηριστικό πιθήκων και ένδειξη αβεβαιότητας, αδυναμίας και τεμπελιάς. Μόνο αν καταλάβουμε το παραπάνω, υπάρχει ελπίδα να ζήσουμε στην Ευρώπη ως σωστοί άνθρωποι και στην Ελλάδα ως γνήσιοι και αυθεντικοί Έλληνες

Αναρτήθηκε από Γιάννης Μιχαλόπουλος στις 1:22 μ.μ.