2^ο ΓΕΛ Πολίχνης                                            Σχ. Έτος 2019-2020

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ-ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: απορίες και ενστάσεις για τη δυνατότητα ηθικής σκέψης και πράξης

Οι απόψεις…

Σέρεν Κίρκεγκορντ

·         Ζω αυθεντικά σημαίνει να βρω μια αλήθεια που να είναι αληθινή για μένα. Προκειμένου να κατακτήσει κανείς την αλήθεια αυτή και να καταλάβει τι σημαίνει να ζει αυθεντικά , είναι υποχρεωμένος να διέλθει στη ζωή του από τρία διαδοχικά στάδια: το αισθητικό, το ηθικό και το θρησκευτικό.

·         Αισθητικό στάδιο: πρόκειται για τον άνθρωπο που ζει αποκλειστικά τις στιγμιαίες απολαύσεις των ηδονών. Το αδιάκοπο επαναλαμβανόμενο κυνήγι των ηδονών, όμως, από τον αισθητικό άνθρωπο δημιουργεί σ’ αυτόν το αίσθημα της ανίας, της ματαιότητας και της απελπισίας.

·         Ηθικό στάδιο: ο άνθρωπος ρυθμίζει τη συμπεριφορά του σύμφωνα με τα καθήκοντα που αναλαμβάνει.

·         Η σταθερότητα είναι το βασικό γνώρισμα του καθήκοντος.

·         Θρησκευτικό στάδιο: ο χριστιανός διακατέχεται από μια πίστη ανάλογη του Αβραάμ, που, για να την αποκτήσει, πρέπει να κάνει ένα άλμα, να ξεπεράσει το όριο λογικής και ηθικής, για να έρθει κοντά στον θεό.

·         η πίστη κλείνει μέσα της το στοιχείο του κινδύνου: ο άνθρωπος θα κερδίσει την αιωνιότητα και την ποθητή ευτυχία ή θα χάσει τα πάντα.

Νίτσε

·         βούληση για δύναμη= η σταθερή εκ φύσεως τάση του κάθε όντος να επικρατήσει πάνω σε κάποιο άλλο.

·         Το κάθε σώμα προσπαθεί να κυριαρχήσει πάνω σε ολόκληρο το σύμπαν

·         Η βούληση για δύναμη είναι μια δημιουργική αρχή του κόσμου

·         Προκατάληψη της αντικειμενικής πραγματικότητας: η προκατάληψη συνίσταται στην ιδέα ότι έξω από εμάς υπάρχει μια αντικειμενική τάξη των όντων (για τον Καντ υφίσταται αυτή καθεαυτή, άσχετα από το πώς την αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις)

·         Αίσθημα ματαιότητας: ο άνθρωπος προσπαθεί να προσαρμοστεί και να ευθυγραμμιστεί με έναν προκατασκευασμένο κόσμο. Όμως η αδυναμία να έχουμε τη δυνατότητα να τα φτιάξουμε τον κόσμο διαφορετικά οδηγεί τη βούληση στην παράλυση.

·         Για τον Νίτσε δεν υφίσταται αληθινή πραγματικότητα πέρα από τις πληροφορίες των αισθήσεών μας. Διαχειριζόμαστε ανύπαρκτα πράγματα

·         Η ψευδαίσθηση αυτή οφείλεται στον παραπλανητικό τρόπο λειτουργίας της γλώσσας. Οι λέξεις ορθώνονται μπροστά μας σαν παραμορφωτικοί καθρέφτες. Η λέξη Θεός θα μας παραπέμπει διαρκώς στην ύπαρξή του. Για κάθε γνώση σκοντάφτει κανείς σε πέτρινες πεθαμένες λέξεις.

·         Οι φιλόσοφοι δεν πρέπει να είναι διαχειριστές μιας έτοιμης πραγματικότητας, αλλά αέναοι δημιουργοί της ελπίδας.

·         Ανάγκη για μεταξίωση: οι ηθικές αξίες στις οποίες οικοδομήθηκε η ζωή του ανθρώπου χρεοκόπησαν. Δεν υπάρχει αντικειμενικά θεμελιωμένη αλήθεια, αμφισβητείται η ύπαρξη του Θεού.

·         Η αλήθεια, όπως πίστευε ο Αριστοτέλης, αντικατοπτρίζει μια αντικειμενική πραγματικότητα. Αυτό δεν ισχύει για τον Νίτσε. Αληθινό είναι ό, τι ο καθένας μας ορίζει ως αληθινό.

·         Άρα: μπορούμε να αλλάξουμε μια ζωή, η οποία δεν είναι δεδομένη. Η ηθική του δούλου (καρτερικότητα, ταπεινότητα, φροντίδα, φιλικότητα) απορρίπτεται. Η ηθική του κυρίου(αγάπη για επιχειρήσεις, η παρατολμία, η εκδικητικότητα, ο δόός, η αρπακτικότητα)είναι το ενδιάμεσο στάδιο, για να φτάσουμε στη συμπεριφορά του υπερανθρώπου: ‘θερμή καρδιά, ψυχρό κεφάλι’

·         Ο υπεράνθρωπος μοιάζει να είναι ένα ορόσημο στην  ιστορική διαδρομή του ανθρώπου, η ένδειξη διαφυγής από τις ανυπέρβλητες δυσκολίες των ήδη υπαρχόντων ηθικών συστημάτων. Χρειαζόμαστε ένα άλλο πρότυπο που να μας εμπνέει να ζούμε. Αυτό το νέο ηθικό πρότυπο είναι ο υπεράνθρωπος.

Ζαν Πολ Σάρτρ

·         ο Σάρτρ προέτρεψε τον άνθρωπο να αναζητήσει το ηθικό χρέος του πέρα από τις ηθικές αρχές που καθιερώθηκαν παραδοσιακά

·         ο καθένας πρέπει να βασιστεί στο συναίσθημά του, προκειμένου να διακρίνει ποιο είναι στην εκάστοτε δεδομένη στιγμή το ηθικό του χρέος.

·         Ο τρόμος της ελευθερίας και η κακή πίστη: Η εμπειρία του τρόμου που προκαλεί στον άνθρωπο η απόλυτη ελευθερία του στην επιλογή των πράξεών του, τον αναγκάζει πολλές φορές να καταφεύγει στην κακή πίστη. Πρόκειται για τη λήψη αποφάσεων του βάσει ενός καθιερωμένου κώδικα αξιών.

·         Στην κοινωνία μας υπάρχει ένα σύνολο αρχών , όπως η πίστη στον Θεό, ο σεβασμός στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια, η τήρηση των υποσχέσεών μας, η αγάπη στον πλησίον, η αντιμετώπιση του άλλου ως σκοπού κλπ., σύμφωνα με τις οποίες καλούμαστε να ρυθμίσουμε τη συμπεριφορά μας. Αυτές οι αρχές που τις βρίσκουμε έτοιμες στην κοινωνία χωρίς να τις έχουμε αποφασίσει οι ίδιοι αποτελούν ένα άλλοθι μετάθεσης των ευθυνών μας, που πρέπει να αναλάβουμε, όταν πρόκειται να αντιμετωπίσουμε ένα ηθικό δίλημμα και είμασε υποχρεωμένοι να πάρουμε απόφαση.

·         Η ανθρώπινη ύπαρξη και το μηδέν: η πορεία του ανθρώπου από τη γέννησή του και την απεριόριστη δυνατότητα να γίνει αυτό ή εκείνο το ον έως τον θάνατό του δεν είναι προδιαγεγραμμένη. Κάθε ανθρώπινη ύπαρξη είναι μια ανοικτή, διαρκής, μεταβαλλόμενη δυνατότητα που κατευθύνεται προς ένα απροσδιόριστο μέλλον. Η ανθρώπινη ύπαρξη βρίσκεται διαρκώς σε εξέλιξη. Ο άνθρωπος είναι μη ον, μηδέν και με το θάνατό του γίνεται ον.

·         Η εξελικτική πορεία της ανθρώπινη ύπαρξης από το μηδέν στο ον είναι αδέσποτη, καθορίζεται από τον ίδιο τον εαυτό της. Ο Θεός, στον οποίο θα μπορούσε κάποιος να αναζητήσει κάποιο στήριγμα, δεν υπάρχει. Η εξελικτική πορεία του ανθρώπου πρέπει να γίνεται εν τη απουσία του.

·         Οι άλλοι είναι η κόλαση: οτιδήποτε εκδηλώνεται μέσα στη συνείδησή μας αναφέρεται σε κάτι. Η συνείδησή μας  είναι συνείδηση τινός. Όταν όμως το σημείο αναφοράς της συνείδησής μας είναι κάποιος συνάνθρωπος, η σχέση μας γίνεται ανταγωνιστική. Όταν εγώ καθιστώ κάποιον σημείο αναφοράς της συνείδησής μου, τον μεταχειρίζομαι σαν ένα αντικείμενο έτοιμο να ικανοποιήσει κάποιο αίτημά μου. Τον αλλοτριώνω, διότι από εκεί που ήταν μια αυτόνομη, ανεξάρτητη και αξιοπρεπής ύπαρξη, τον καθιστώ υποχείριο των διαθέσεών μου.

·         Ο αγώνας για την ελευθερία μας είναι ένας ανελέητος αγώνας, για να απαλλαγούμε από τους άλλους, που επιχειρούν να αλλοτριώσουν την ύπαρξή μας καθιστώντας την αντικείμενο της συνείδησής τους. Άρα: οι άλλοι είναι η κόλαση

Τα κείμενα…

1.       Αλλά τι έκανε ο Αβραάµ; ∆εν έφθασε ούτε πολύ νωρίς ούτε πολύ αργά. Ανέβηκε στο γάιδαρό του και ακολούθησε αργά το δρόµο του. Και σε όλη τη διάρκεια αυτής της πορείας είχε πίστη, πίστευε ότι ο Θεός δεν θα του ζητούσε να του πάρει τον Ισαάκ, παρόλο που ήταν έτοιµος σε όλο αυτό το διάστηµα να τον θυσιάσει, εάν Εκείνος του το ζητούσε. Το πίστευε αυτό δυνάµει του παραλόγου· γιατί δεν ετίθετο πλέον θέµα ανθρώπινου υπολογισµού. Και το παράλογο συνίστατο στο ότι ο Θεός, παρόλο που προέβαλλε αυτή την απαίτηση, ανακάλεσε αυτή την απαίτησή του αµέσως µετά. Ο Αβραάµ ανέβηκε στο βουνό και, ενώ το µαχαίρι ήδη άστραφτε στο χέρι του, πίστευε ότι ο Θεός δεν θα του πάρει τον Ισαάκ. Σίγουρα ξαφνιάστηκε από αυτό που συνέβη· αλλά µέσα από µια διπλή κίνηση επέστρεψε στην αρχική νοητική του κατάσταση και εποµένως δέχθηκε πίσω τον Ισαάκ µε µεγαλύτερη χαρά απí ό,τι την πρώτη φορά [που τον γέννησε η Σάρα]. Σε αυτό το ύψος λοιπόν στέκεται ο Αβραάµ. Το τελευταίο στάδιο που άφησε ξοπίσω του, είναι το στάδιο της απόλυτης παραίτησης. Προχώρησε πράγµατι παραπέρα: έφτασε στην πίστη. Γιατί όλες εκείνες οι γελοιογραφίες της πίστης, όλη εκείνη η άθλια, χλιαρή νωθρότητα που σκέφτεται ´δεν υπάρχει βία, δεν είναι απαραίτητο να ανησυχούµε πριν έρθει η ώραª· και η άθλια ελπίδα που λέει: ´Κανείς δεν µπορεί να ξέρει, ίσωςÖª. Όλες αυτές οι γελοιογραφίες ανήκουν στη χαµερπή όψη της ζωής και έχουν ήδη γίνει ο περίγελος της απόλυτης παραίτησης.

 Σ. Κίρκεγκορντ, Φόβος και τρόµος, 141-142

·         Αντλώντας στοιχεία από το παραπάνω απόσπασµα, να αναφερθείτε στη µορφή και στα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει, κατά τον Κίρκεγκορντ, η πίστη του ανθρώπου στο Θεό.

2.       Ας φανταστούµε ένα Εγώ (και, µετά το Θεό, τίποτε δεν είναι τόσο αιώνιο όσο το Εγώ) που διερωτάται αν θα µπορούσε να γίνει κάποιος άλλος - διαφορετικός από τον εαυτό του. Παραταύτα ένας τέτοιος απελπισµένος, που το µόνο που λαχταρά είναι η πιο τρελή µεταµόρφωση, γλυκοκοιτάζει τη χίµαιρα ότι αυτή η αλλαγή θα µπορούσε να γίνει τόσο εύκολα όσο η αλλαγή ενός κοστουµιού. Γιατί ο άνθρωπος της αµεσότητας δε γνωρίζει τον εαυτό του· το µόνο που αναγνωρίζει είναι το κοστούµι του. Γνωρίζει εκ των έξω ότι έχουµε ένα Εγώ (κι εδώ ακόµα εµφανίζεται το άπειρο κωµικό). Σχεδόν δεν υπάρχει πιο γελοία σύγχυση. Γιατί ένα Εγώ διαφέρει απείρως από τον εξωτερικό κόσµο. Ενόσω όλη η ατµόσφαιρα αλλάζει, καθώς παραδίδεται στην απελπισία, κάνει ένα βήµα παραπέρα και τροφοδοτεί αυτή τη σκέψη που γίνεται επιθυµία: ´Αν γινόµουνα κάποιος άλλος! Αν αποχτούσα ένα νέο Εγώ! Ναι, τι θα συνέβαινε, αν γινόταν ένας άλλος; Θα αναγνώριζε τον εαυτό του; Ένας χωριάτης, λένε, έφτασε ξυπόλητος στην πρωτεύουσα· κέρδισε τόσα πολλά χρήµατα ώστε αγόρασε κάλτσες και υποδήµατα. Μάλιστα του περίσσεψαν αρκετά χρήµατα για να πιει και να µεθύσει. Επιστρέφοντας σπίτι σ’ αυτή την κατάσταση, έπεσε φαρδύς πλατύς στο δρόµο και κοιµήθηκε. Να τότε ένα αµάξι· ο αµαξάς του φώναξε να τραβηχτεί, διαφορετικά θα περνούσε πάνω από τα πόδια του. Ο χωριάτης ξύπνησε, κοίταξε τα πόδια του, και καθώς δεν τα αναγνώρισε µε τις κάλτσες και τα υποδήµατα είπε: ´Προχώρα, αυτά τα πόδια δεν είναι δικά µου! Το ίδιο ισχύει για τον άνθρωπο της αµεσότητας, όταν απελπίζεται. Είναι αδύνατο να τον παραστήσουµε πέραν του κωµικού, και ήδη είναι επίδειξη δυνάµεως να µιλάµε µε αυτό το ιδίωµα για ένα Εγώ και για την απελπισία.

Ασθένεια προς θάνατον (Η έννοια της απελπισίας), ´Μείζονα Φιλοσοφικά, µετάφραση Κ. Παπαγιώργης, εκδ. Καστανιώτη, σσ. 97-98

·         Ο Κίρκεγκορντ αναφέρεται στην αλλαγή του Εγώ:με ποια επιχειρήματα τεκμηριώνει την πρότασή του;

3.       Σε µια περιήγηση που έκανα ανάµεσα στις λεπτές ή χονδροειδείς ηθικές που βασίλευσαν στον κόσµο, ή που βασιλεύουν ακόµα, βρήκα ορισµένα χαρακτηριστικά που επανέρχονται τακτικά και ταυτόχρονα, και που συνδέονται αναµεταξύ τους: έτσι στο τέλος µάντεψα δυο βασικούς τύπους, απí όπου έβγαινε µια βασική διάκριση. Υπάρχει µια ηθική κυρίων και µια ηθική δούλων.  Ο ευγενής άνθρωπος έχει το έµφυτο συναίσθηµα πως έχει το δικαίωµα να προσδιορίζει την αξία, δεν χρειάζεται επικύρωση. Αποφαίνεται πως ό,τι του είναι βλαβερό είναι βλαβερό καθεαυτό, ξέρει πως αν τα πράγµατα µπαίνουν σε τιµητική θέση, αυτός ο ίδιος τους δίνει αυτή την τιµή, γιατί είναι δηµιουργός αξιών. Ό,τι βρίσκει στο άτοµό του το τιµά. Μια τέτοια ηθική είναι η εξύµνηση του εαυτού του. Στην πρώτη θέση βρίσκεται το συναίσθηµα της πληρότητας, της δύναµης που θέλει να ξεχειλίσει, η ευτυχία της µεγάλης έντασης, η συνείδηση ενός πλούτου που θάθελε να δώσει και να ξεχυθεί. Ο ευγενής άνθρωπος, βοηθάει κι αυτός τους δυστυχισµένους, όχι ή σχεδόν όχι από οίκτο, αλλά µάλλον από µια παρόρµηση που τη δηµιουργεί η περίσσεια της δύναµης. Ο ευγενής άνθρωπος τιµά στο ίδιο του το πρόσωπο τον ισχυρό, αλλά έτσι τιµάει και τον αυτοκυριαρχούµενο, εκείνον που ξέρει να µιλάει και να σωπαίνει, εκείνον που νιώθει ευχαρίστηση να είναι αυστηρός και σκληρός απέναντι στον εαυτό του, εκείνον που λατρεύει ό,τι είναι αυστηρό και σκληρό. ´Ο Βοτάν έβαλε στο στήθος µου µια σκληρή καρδιά. Αυτά τα λόγια της παλιάς σκανδιναβικής saga  βγήκαν πραγµατικά από την ψυχή ενός αλαζονικού Βίκινγκ. Γιατί, όταν ένας άνθρωπος βγαίνει από ένα τέτοιο γένος, είναι περήφανος που δεν είναι καµωµένος για τον οίκτο. Να γιατί προσθέτει ο ήρωας της saga: ´Εκείνος που, όταν είναι νέος, δεν έχει κιόλας σκληρή καρδιά, δεν θα την αποχτήσει ποτέ. Οι ευγενείς και τολµηροί άνθρωποι που σκέφτονται µí αυτό τον τρόπο είναι στους αντίποδες των θιασωτών αυτής της ηθικής που βρίσκει ενδείξεις της ηθικότητας ακριβώς στον οίκτο, στην αφοσίωση, στην ανιδιοτέλεια. Η αυτοπεποίθηση, η αυτοπερηφάνεια, µια βασική εχθρότητα και µια βαθιά ειρωνεία για την ´αυταπάρνηση ανήκουν, το ίδιο σίγουρα, στην ευγενική ηθική, όπως ανήκει και µια ελαφρά περιφρόνηση και µια ορισµένη δυσπιστία απέναντι στον οίκτο και στη ´θερµή καρδιά.

Φρ. Νίτσε, Πέραν του καλού και του κακού, µετάφραση Μ. Ζωγράφου - Κ. Μεραναίου, εκδ. Μαρή, Αθήνα 1953, σσ. 200-202

·         Οι παραπάνω θέσεις του Νίτσε έρχονται σε αντίθεση µε την ηθική του Χριστιανισµού; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. γ) Ποιες συνέπειες εκτιµάτε ότι µπορεί να έχει για την ανθρωπότητα η υιοθέτηση των ως άνω θεωριών του Νίτσε;

4.       ∆ύο ιδιότητες της θέλησης για δύναµη: Κατάφαση και άρνηση. Ήµουν ο πρώτος που είδε την αληθινή αντίθεση: το ένστικτο που εκφυλίζει και που στρέφεται εναντίον της ζωής µε καταχθόνιο µίσος (τυπικές µορφές του ο χριστιανισµός, η φιλοσοφία του Σοπενχάουερ, µε µια ορισµένη έννοια ήδη ο Πλάτων, κι όλος ο ιδεαλισµός) και µια φόρµουλα της ανώτερης κατάφασης, γεννηµένη από την πληρότητα  και την αφθονία, µια ανεπιφύλακτη έγκριση, έγκριση ακόµη και του πόνου, ακόµη και του σφάλµατος, έγκριση κάθε προβληµατικού και παράξενου στοιχείου µέσα στην ύπαρξη. Αυτή η τελευταία και χαρούµενη επιβεβαίωση της ζωής, επιβεβαίωση ξέχειλη και ορµητική, δεν αντιστοιχεί µόνον στην ανώτερη διάνοια αλλά και στη βαθύτερη διάνοια, τη διάνοια που επιβεβαιώνεται και υποστηρίζεται µε τη µεγαλύτερη δυνατή αυστηρότητα από την αλήθεια και την επιστήµη. Τίποτε απ’ ό,τι υπάρχει δεν µπορεί να εξαλειφθεί, τίποτε δεν είναι περιττό. Οι πλευρές της ύπαρξης, τις οποίες απορρίπτουν οι χριστιανοί και άλλοι µηδενιστές, βρίσκονται στην πραγµατικότητα σε µια απείρως υψηλότερη βαθµίδα στην κλίµακα των αξιών απ’ ό,τι εκείνες οι πλευρές στις οποίες δίνουν και έχουν το δικαίωµα να δώσουν την έγκρισή τους τα ένστικτα της παρακµής. Για να το καταλάβουµε αυτό πρέπει να έχουµε θάρρος, και, πράγµα που είναι προϋπόθεση του θάρρους, περίσσεια δύναµη· γιατί, ακριβώς στο βαθµό που το θάρρος µπορεί να ριψοκινδυνεύσει προς τα εµπρός, πλησιάζει κανείς την αλήθεια, σύµφωνα µε τον ίδιο βαθµό δύναµης. Η γνώση της πραγµατικότητας, η έγκριση της πραγµατικότητας είναι για τον δυνατό τόσο αναγκαίες όσο αναγκαίες είναι για τον αδύναµο, εκείνον που εµπνέεται από την αδυναµία, η δειλία (ανανδρία) και η φυγή µπροστά στην πραγµατικότητα - ´το ιδανικό. ∆εν είναι ελεύθερος να γνωρίσει όποιος θέλει: οι παρακµιακοί χρειάζονται το ψέµα, το ψέµα είναι µια από τις συνθήκες ύπαρξής τους

(Ίδε ο άνθρωπος, Γέννηση της τραγωδίας, 2). Φρ. Νίτσε, Φιλοσοφικά Αποσπάσµατα, µετάφραση Ζ. Σαρίκα, σσ. 78-79

·         Κατάφαση και άρνηση: ποιο περιεχόμενο λαμβάνουν στη φιλοσοφία του Νίτσε αυτές οι στάσεις ζωής;

5.       Ο ιερέας είναι ο άνθρωπος που αλλάζει την κατεύθυνση της µνησικακίας. Πράγµατι, κάθε ον που υποφέρει αναζητεί ενστικτωδώς την αιτία του πόνου του· ακριβέστερα αναζητά µια ζωντανή αιτία, ή ακόµη πιο ακριβέστερα, µια υπεύθυνη αιτία, ικανή να υποφέρει, κοντολογίς ένα ζωντανό ον εναντίον του οποίου θα µπορέσει, µ’ ένα οποιοδήποτε πρόσχηµα, να εκτονώσει το πάθος του, στην πραγµατικότητα ή in effigie· γιατί αυτό είναι για το ον που υποφέρει η υπέρτατη απόπειρα ανακούφισης, θέλω να πω νάρκωσης - λήθης, ναρκωτικό που ασυνείδητα λαχταρά για να αντιµετωπίσει οποιοδήποτε πόνο. Αυτή είναι, κατά τη γνώµη µου, η µόνη αληθινή φυσιολογική αιτία της µνησικακίας, της εκδίκησης και των συναφών, εννοώ την επιθυµία να ξεχνάς τον πόνο µέσω του πάθους. Εκείνοι που υποφέρουν είναι φοβερά επινοητικοί και γρήγοροι στο να ανακαλύπτουν προσχήµατα για τα οδυνηρά πάθη· χαίρονται µε τις υποψίες τους, σπαζοκεφαλιάζουν για φαινοµενικές κακίες ή αδικίες στις οποίες έπεσαν, όπως ισχυρίζονται, θύµατα· εξετάζουν ως τα έγκατα το παρελθόν τους και το παρόν τους, για να βρουν εκεί σκοτεινά και µυστηριώδη πράγµατα που θα τους επιτρέψουν να µεθύσουν από οδυνηρές υποψίες, να δηλητηριαστούν από το φαρµάκι της ίδιας τους της κακίας - ανοίγουν βίαια τις πιο παλιές πληγές, χάνουν το αίµα τους από τραύµατα επουλωµένα προ πολλού, µετατρέπουν σε κακοποιούς τους φίλους τους, τη γυναίκα τους, τα παιδιά τους, τους κοντινούς τους. ´Υποφέρω: ασφαλώς κάποιος πρέπει να είναι αιτία γιí αυτό - έτσι συλλογίζονται όλα τα νοσηρά πρόβατα. Τότε ο ποιµένας τους, ο ασκητικός ιερέας, απαντάει: ´Πολύ σωστά, πρόβατό µου, κάποιος πρέπει να είναι η αιτία: αλλά αυτός ο κάποιος είσαι εσύ, εσύ είσαι η αιτία όλων αυτών - εσύ είσαι η αιτία του εαυτού σου! Αυτό είναι αρκετά τολµηρό, αρκετά ψεύτικο! Μα τουλάχιστον επιτυγχάνεται έτσι ένας σκοπός: όπως έδειξα, η κατεύθυνση της µνησικακίας αλλάζει

 (Γενεαλογία της ηθικής, ΙΙΙ, 15). ό.π., σσ. 80-81

·         Η στροφή κατά του εαυτού: ποια υποκριτική στάση υποκρύπτεται σ’ αυτή τη ρήση με βάση το κείμενο;

6.       ‘Σας εξορκίζω αδέλφια μου, μείνετε πιστοί στη Γη και μην εμπιστεύεστε όσους μιλούν για υπεργήινες ελπίδες. Ηθελημένα ή όχι, δηλητηριάζουν, περιφρονούν τη ζωή, είναι ετοιμοθάνατοι, δηλητηριασμένοι και οι ίδιοι. Η Γη τους έχει βαρεθεί. Ας χαθούν λοιπόν από το πρόσωπό της’…Το μεγαλύτερο έγκλημα είναι  το να εκτιμάς περισσότερο τα βάθη του αδιαπέραστου, παρά το νόημα της Γης’(Νίτσε: Έτσι μίλησε ο Ζαρατούστρα’)

·         Ποια είναι η αληθινή θεότητα για τον Νίτσε; Θα τον χαρακτηρίζατε αμοραλιστή;

7.       Αθεϊσµός, εγκατάλειψη, αγωνία και κακή πίστη. Ο αθεϊσµός του Σαρτρ στηρίζεται εδραίως στον ισχυρισµό του ότι του ανθρώπου του λείπει οποιοδήποτε είδος καθορισµένης φύσης, εκτός αυτής της ελευθερίας ή του τίποτε (του µηδενός). ∆εν υπάρχει καθορισµένη ανθρώπινη φύση επειδή δεν υπάρχει Θεός για να τη δηµιουργήσει. Η φύση του ανθρώπου, αυτή που έχει, δεν είναι παρά µόνο µία απροσδιόριστη κατάσταση ελευθερίας ή µηδενός, και οποιαδήποτε φύση έχει ο άνθρωπος, την αποκτά διαµέσου της υπάρξεώς του. Εξαιτίας της ελευθερίας του, εκλέγει τον εαυτό του, οποιαδήποτε προσωπικότητα ή φύση επιθυµεί. Κάνει τον εαυτό του, αυτό που εκλέγει να είναι· δηµιουργεί επίσης τις αταξίες του. Η φύση του ανθρώπου συνίσταται από το παρελθόν του που διάλεξε ελεύθερα. Είναι µια ύπαρξη που εκλέγει την ουσία της. Ο άνθρωπος ποτέ δεν είναι ένα τέλος, µέχρι το θάνατό του· είναι πάντοτε στο γίγνεσθαι. Τούτη η ιδέα βρίσκεται στην καρδιά του Υπαρξισµού του Σαρτρ, και παρέχει τη βάση για την αρχή του, ότι η ύπαρξη προηγείται της ουσίας - δηλαδή ότι η υποκειµενικότητα είναι το σηµείο αφετηρίας των πάντων, ο άνθρωπος δεν µπορεί να υπερβεί την ανθρώπινη υποκειµενικότητά του. Στο βαθµό που η ουσία του ανθρώπου είναι η ελευθερία, η σκέψη πως αλλάζει τον εαυτό του και τον κόσµο διαµέσου της εκλογής του τον  καταφορτώνει µε ευθύνη, η οποία τον συνέχει ως αγωνία. Ο άνθρωπος νιώθει ριγµένος στον κόσµο (γεγονότα) και πλήρως εγκαταλειµµένος.

Γ. Σαχακιάν, σσ. 304-305

·         Να εξηγήσετε την περιπέτεια του γίγνεσθαι που αντιμετωπίζει ο άνθρωπος στη ζωή του σύμφωνα με τον Σάρτρ. Συμφωνείτε ή διαφωνείτε; Να τεκμηριώσετε την άποψή σας