«Η δημοκρατία είναι σήμερα νεκρή, να επανεφεύρουμε την πολιτική»
berardi.jpg
Φράνκο Μπεράρντι
Ο Ιταλός φιλόσοφος και ακτιβιστής Φράνκο Μπεράρντι χαρακτηρίζει «τελειωμένη» τη δημοκρατία στην Ευρώπη και θεωρεί σημαντικότερη απόδειξη το εγχείρημα της Ελλάδας και του ΣΥΡΙΖΑ, το οποίο σκόνταψε στα γερμανικά συμφέροντα. Ρίχνει το βάρος στη διανοητική παραγωγή, τη γνώση και την τεχνολογία, οι οποίες, πιστεύει, αποτελούν τη μοναδική διέξοδο στη σημερινή κρίση της πολιτικής.
◼ Η νίκη του ΣΥΡΙΖΑ το 2015 πυροδότησε ελπίδες ότι τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ε.Ε. Δύο χρόνια μετά, ποιος είναι ο δικός σας απολογισμός;
Βρισκόμουν εδώ τον Ιούλιο του 2015 και προσπάθησα να παρακολουθήσω τα γεγονότα κατά τη διάρκεια και μετά το δημοψήφισμα και το συμπέρασμα που έβγαλα απ’ αυτήν την εμπειρία με τον ΣΥΡΙΖΑ είναι ότι στη χώρα ακριβώς που γεννήθηκε η έννοια της δημοκρατίας, σ’ αυτήν και δολοφονήθηκε για πάντα.
Η δημοκρατία δεν είναι κάτι που υφίσταται πλέον και εμείς πρέπει να το συνειδητοποιήσουμε αυτό.
Η δημοκρατία είναι νεκρή και δεν θα ξαναζήσει.
Γι’ αυτό πρέπει να επανεφεύρουμε την πολιτική, την ελευθερία και τη δικαιοσύνη πέραν της δημοκρατίας.
◼ Σ’ αυτό το πλαίσιο, πιστεύετε ότι η Ε.Ε. μπορεί να μετασχηματιστεί ή, αντίθετα, είναι καταδικασμένη να διαλυθεί εξαιτίας των σημερινών νεοφιλελεύθερων και αντιδημοκρατικών πολιτικών της;
Ο Τσίπρας έκανε μια ευγενή και ηρωική προσπάθεια. Μια μικρή χώρα προσπάθησε να προσφέρει μια νέα δυνατότητα στην Ευρώπη.
Αυτό που εγώ καταλαβαίνω από την προσπάθεια του Τσίπρα είναι ότι αυτή απέτυχε και τώρα η δημοκρατία αποσυντίθεται.
Διάβασα σήμερα στις εφημερίδες ότι ο Ιταλός πρωθυπουργός είπε: «Εμείς δεν μπορούμε να πληρώσουμε αυτά που ζητάτε».
Τώρα λοιπόν είναι η σειρά της Ιταλίας, η οποία βρίσκεται στην ίδια θέση που βρισκόταν η Ελλάδα πριν από τρία χρόνια.
◼ Βλέπετε δηλαδή ένα είδος ντόμινο;
Ακριβώς, ένα είδος ντόμινο, το οποίο ήταν και προβλέψιμο.
Ο Τσίπρας ήρθε στη Ρώμη και συνάντησε τον Ρέντσι με την ελπίδα ότι αυτός θα τον βοηθούσε.
Ο Ρέντσι τού πρόσφερε μια γραβάτα, προφανώς για να κρεμαστεί μ’ αυτήν.
Και τώρα είναι η σειρά μας και στη συνέχεια της Γαλλίας και πάει λέγοντας.
Τέλειωσε το θέμα. Η Ευρώπη είναι τελειωμένη.
◼ Εννοείτε η Ευρώπη όπως την ξέραμε. Και ο ρόλος της Σοσιαλδημοκρατίας; Του Ρέντσι, του Ολάντ κ.λπ.; Υπάρχει καμία δυνατότητα συνεργασίας μαζί τους;
Αυτή η δυνατότητα υπήρχε πριν από δύο ή τρία χρόνια.
Τώρα είναι προφανές ότι έχει γίνει αδύνατο. Δείτε τι γίνεται στη Γαλλία.
Ο Ολάντ αποφάσισε να εγκαταλείψει γιατί κανείς δεν πιστεύει πλέον σ’ αυτόν. Ισως είναι πια το πιο γελοίο πρόσωπο της Ευρώπης.
Τώρα είναι η σειρά της Λεπέν ή του Φιγιόν. Ο Φιγιόν είναι ένας νεοφιλελεύθερος φασίστας, ενώ η Λεπέν είναι μια φασίστρια κατά της παγκοσμιοποίησης.
Ετσι η επιλογή τώρα είναι μεταξύ δύο φασιστών. Αυτή είναι σήμερα η Ευρώπη.
Και όταν την εξουσία στη Γαλλία την αναλάβει η Δεξιά, τότε προφανώς η Ε.Ε. θα διαλυθεί και επισήμως.
Αυτή είναι η πραγματικότητα στις μέρες μας.
Και αυτό αποτελεί και ένα αποτέλεσμα της ήττας του Τσίπρα, διότι ο Τσίπρας είπε ότι θέλουμε να αλλάξουμε την Ευρώπη, να βρούμε μια νέα δυνατότητα.
Η απάντηση του Σόιμπλε ήταν ένα «όχι».
◼ Ποια είναι η γνώμη σας για την εκλογή του Τραμπ και για την εμφάνιση του κινήματος «Δεν είναι πρόεδρός μου»;
(Γελάει δυνατά). «Δεν είναι πρόεδρός μου»! Καταλαβαίνω ότι αυτή η συνέντευξη δεν είναι πολύ ευχάριστη, γιατί αναγκαστικά μιλάμε για μια χορεία φρικτών προσώπων και για τις δυσάρεστες προοπτικές στο μέλλον.
Ο Τραμπ είναι ένα είδος τρελού στην ιστορία της ανθρωπότητας.
Εάν η ατζέντα του υλοποιηθεί, θα έλεγα ότι η δημοκρατία θα ακυρωθεί οριστικά, η ειρήνη θα τεθεί σε μεγάλο κίνδυνο, το περιβάλλον θα καταστραφεί κ.λπ. κ.λπ..
Οι λογικοί άνθρωποι –και δεν λέω οι αριστεροί– απλά οι λογικοί, αυτοί που έχουν την ικανότητα κατανόησης, μπορούν να δουν ότι αυτό που συμβαίνει είναι η επιστροφή της εποχής του φασισμού.
Το πρόβλημα τώρα είναι να καταλάβουμε γιατί φτάσαμε σ’ αυτό το σημείο.
Η γνώμη μου είναι ότι την ευθύνη γι’ αυτό που συμβαίνει τώρα την έχει η Αριστερά, τα δημοκρατικά κόμματα των Κλίντον, Ντ’ Αλέμα, Μπλερ, Ολάντ, Σρέντερ κ.λπ.
Αυτοί είναι το πρόβλημα.
Ο Ντόναλντ Τραμπ είναι μόνο η κατάληξη στην ιστορία της αποτυχίας της δημοκρατίας παγκόσμια.
◼ Με τη βοήθεια των νέων τεχνολογιών οδεύουμε προς μια κοινωνία της επιτήρησης και υπάρχει η απαίτηση οι πολίτες να ανταλλάξουν την ελευθερία με την ασφάλεια. Πώς το βλέπετε αυτό;
Αυτή η συνέντευξη μοιάζει σκοτεινή, αλλά εγώ δεν είμαι ένα σκοτεινό πρόσωπο και νομίζω ότι εδώ έχουμε ένα σημείο καμπής στη συζήτησή μας, διότι τείνουμε να αντιμετωπίζουμε την τεχνολογία ως μονοδιάστατη και θεωρούμε ότι πάμε προς μια γενική επιτήρηση και έλεγχο.
Βέβαια αυτά είναι αλήθεια, όμως εγώ βλέπω και μια άλλη πλευρά των πραγμάτων.
Ολο και περισσότερο έχουμε τη δυνατότητα να αλλάξουμε την παραγωγή, την επικοινωνία, τους τρόπους ζωής έξω από την πολιτική διάσταση.
Η πολιτική έχει καταληφθεί ολοκληρωτικά από τον φασισμό αυτή την περίοδο, ενώ η τεχνολογία όχι.
Μην κοιτάτε μόνο τις επιχειρήσεις, τον Μαρκ Ζάκερμπεργκ ή τον Μπιλ Γκέιτς, οι οποίοι είναι άνθρωποι με αμφιλεγόμενη ιστορία – θα θυμάστε ότι πριν από λίγους μήνες ο Γκέιτς είπε ότι μόνο μια σοσιαλιστική στροφή μπορεί να σώσει τον πλανήτη.
Μέσα στις επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας εξελίσσεται μια ενδιαφέρουσα σύγκρουση.
Το πιο ενδιαφέρον είναι ότι η τεχνολογία αποτελεί μια τεράστια μηχανή, η οποία παρήχθη και αναπαρήχθη από εκατομμύρια πνευματικά εργαζόμενους όπως εσείς, εγώ, προγραμματιστές, μηχανικούς, δημοσιογράφους, καλλιτέχνες, ποιητές κ.λπ..
Αυτή είναι η μοναδική ελπίδα που έχει απομείνει. Δεν πιστεύω στη δημοκρατία. Θα είμαι ειλικρινής.
Πιστεύω στη δύναμη της διανοητικής παραγωγής. Νομίζω ότι εμείς –και με το εμείς δεν εννοώ οι αριστεροί ή οι πολιτικοί– εννοώ οι διανοούμενοι, η δύναμη της γνώσης και η τεχνολογία, μέσα στην αμφισημία της, είναι οι μόνες δυνάμεις που, ας πούμε, μπορούν να σώσουν τον κόσμο από την τελική καταστροφή.
◼ Δεδομένης της αναξιοπιστίας των ΜΜΕ και του κατακερματισμού της πληροφορίας, πόσο εύκολο είναι για τους πολίτες να διαμορφώσουν μια περιεκτική κοσμοαντίληψη;
Μετατοπιζόμαστε σε πεδία όπως η μετα-αλήθεια ή το τέλος των μεγάλων αφηγήσεων κ.λπ.
Νομίζω ότι πραγματικά η επέκταση της ψηφιακής τεχνολογίας έχει δημιουργήσει μια συνθήκη κατά την οποία είναι σχεδόν αδύνατον οι απλοί πολίτες, η κοινή γνώμη, να βρουν τον δρόμο προς μια πραγματική κατανόηση του τι συμβαίνει.
Η κριτική κατανόηση δεν είναι κάτι που μας δίνεται από τη φύση.
Είναι αποτέλεσμα μιας ειδικής συνθήκης των ΜΜΕ και της επικοινωνιακής τεχνολογίας.
Εννοώ ότι η κριτική κατανόηση συνδέεται με τις εφημερίδες και τα βιβλία, με την αλφαβητική μορφή της επικοινωνίας. Είμαστε πέρα απ’ αυτήν την εποχή.
Η ηλεκτρονική επικοινωνία έχει δημιουργήσει τις συνθήκες στις οποίες η κριτική είναι σχεδόν αδύνατη.
Η κριτική απαιτεί χρόνο. Χρειαζόμαστε χρόνο για την κατανόηση των σημείων, των στοιχείων.
◼ Για την αποκωδικοποίησή τους εννοείτε.
Για να αποκωδικοποιήσουμε, να βγάλουμε νόημα, να κατανοήσουμε και για να αποφασίσουμε.
Σε μια κατάσταση μόνιμης υπερφόρτωσης πληροφοριών, το ανθρώπινο μυαλό φτάνει σε κορεσμό και σε αδυναμία να κατανοήσει, να ασκήσει κριτική και να αποφασίσει.
Γι’ αυτόν τον λόγο δεν πιστεύω πια στη δημοκρατία.
◼ Πώς μπορούμε να ξεπεράσουμε αυτή την κατάσταση;
Το πρόβλημα είναι πως εάν ξεκινήσουμε από την κοινή γνώμη, το έχουμε χάσει το παιχνίδι.
Πρέπει με ένα ριζοσπαστικό, όχι δημοκρατικό, τρόπο να ξεκινήσουμε από τη δύναμη των παραγωγών των μηχανών.
Ο παραγωγός είναι η διανοητική δύναμη των μηχανικών, των ποιητών. Τώρα είναι η γνωσιακή εργασία που μπορεί να αλλάξει κάτι.
Ας πάμε στην ιστορία. Οταν ο Λένιν ξεκινά τη διαδικασία που τώρα ξέρουμε ως σοβιετική επανάσταση, για το καλύτερο και για το χειρότερο, δεν απευθύνεται στα εκατοντάδες εκατομμύρια Ρώσων.
Απευθύνεται στους δέκα χιλιάδες βιομηχανικούς εργάτες και στους δέκα χιλιάδες στρατιώτες και ναύτες.
◼ Στα πιο προχωρημένα τμήματα.
Ναι, στα κεντρικά και κρίσιμα σημεία της κοινωνικής ζωής. Πρέπει να κάνουμε το ίδιο. Πρέπει να απευθυνθούμε...
◼ Σ’ ένα είδος πρωτοπορίας εννοείτε...
Ναι, αν θέλετε πείτε το πρωτοπορία. Εγώ προτιμώ να μιλήσω για παραγωγικούς πυρήνες, για τον παγκόσμιο πυρήνα, για μια παγκόσμια Σίλικον Βάλεϊ.
Η Σίλικον Βάλεϊ είναι το μέρος όπου μπορούν να αλλάξουν όλα.
Πρέπει να απευθυνθούμε στην παγκόσμια Σίλικον Βάλεϊ, η οποία δεν βρίσκεται στην Καλιφόρνια.
Είναι εδώ, είναι παντού η παγκόσμια Σίλικον Βάλεϊ.
◼ Τελικά, υπάρχει εναλλακτική στην ΤΙΝΑ (στο Δεν Υπάρχει Εναλλακτική);
Απολύτως ναι. Εάν καταλάβουμε ότι ο τρόπος της πολιτικής έχει τελειώσει, πρέπει να αρχίσουμε ένα νέο μετα-πολιτικό τρόπο, με την έννοια ότι πρέπει να επικεντρώσουμε στη δύναμη της επινόησης, της τεχνολογίας, ενός επαναπρογραμματισμού της παγκόσμιας μηχανής, τότε υπάρχει εναλλακτική.
Το πρόβλημα είναι ότι η Αριστερά έχει παραλύσει σε μια διάσταση όπου η εναλλακτική δεν υπάρχει.
Η εμπειρία του ελληνικού λαού, του ΣΥΡΙΖΑ, δείχνει ότι ο τρόπος της πολιτικής έχει μπλοκαριστεί.
Πρέπει να δοκιμάσουμε άλλο τρόπο και ο άλλος τρόπος είναι αυτός του Λεονάρντο ντα Βίντσι: το μυαλό, η επινόηση, η δημιουργία μιας νέας δυνατότητας της γνώσης.
◼ Μιλήσατε προηγουμένως για την επανεφεύρεση της Ευρώπης.
Η επανεφεύρεση της Ευρώπης είναι πρώτα απ’ όλα η επανεφεύρεση του συστήματος γνώσης, του τεχνολογικού συστήματος, των τρόπων παραγωγής της καθημερινής ζωής.
Αυτή είναι κατά τη γνώμη μου η εναλλακτική. Μια μετα-πολιτική εναλλακτική.
Ποιος είναι
Γεννημένος το 1948 στην Μπολόνια, είναι από τους γνωστότερους σύγχρονους θεωρητικούς και το έργο του επικεντρώνεται στη σχέση μεταξύ πολιτισμού, Μέσων Ενημέρωσης και κοινωνικών κινημάτων.
Ιδρυτής του περιοδικού A/Traverso και μέλος του Radio Alice, του πρώτου πειρατικού ραδιοφωνικού σταθμού της Ιταλίας (1967-1978), συμμετείχε στο κίνημα της Αυτονομίας στην Ιταλία τη δεκαετία του 1970 και στη συνέχεια πήγε στο Παρίσι όπου ασχολήθηκε με την ψυχανάλυση και εργάστηκε δίπλα στον Φελίξ Γκουαταρί.
Στην Αθήνα βρέθηκε στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της έκθεσης Documenta 14.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου