Η διάρθρωση του διαλόγου Πρωταγόρας και τα πρόσωπα

1.Εισαγωγή: Ο Σωκράτης διηγείται τη συζήτησή του με τον Πρωταγόρα σ’ έναν φίλο του.

ü  Βγαίνει από το σπίτι του Καλλία και συναντά έναν φίλο του

ü  διήγηση πώς και γιατί βρέθηκε εκεί //ποιους συνάντησε και τι συζητήθηκε

ü  αφήγηση επομένως διαλόγου του με Πρωταγόρα= αφηγημένος διάλογος

ü  λειτουργικότητα αυτής της εισαγωγής= όχι μονότονη, αλλά ζωντανή διήγηση

ü  κερδίζει σε ζωντάνια και αμεσότητα ως λογοτεχνικό έργο

ü  αντιρρήσεις: έλεγχος πειστικότητας:δυσκολία να μείνεις πιστός και ακριβής στην αναπαραγωγή λεπτομερειών και λεπτών αποχρώσεων της αντιπαράθεσης τόσο περίπλοκων θεμάτων

ü  αντιστάθμισμα: παραστατικότητα και γλαφυρότητα της αφήγησης του Σωκράτη =γοητεύει

2.Πρόλογος: Ο Ιπποκράτης και η σφοδρή επιθυμία να γίνει μαθητής του Πρωταγόρα.

ü  Χαράματα ο νεαρός φίλος του Σωκράτη Ιπποκράτης, με πάθος για τη μόρφωση και θαυμασμό στους μεγάλους διανοητές, έρχεται στο σπίτι του Σωκράτη= ειδοποίηση:Ο Πρωταγόρας στην Αθήνα

ü  Θέλει ο Ιπποκράτης να γίνει μαθητής του Πρωταγόρα, βοήθεια από Σωκράτη να παρουσιαστεί σ’ αυτόν

ü  Ερωτήσεις Σωκράτη:γιατί θέλει να μαθητεύσει σ’ αυτόν και τι θέλει να μάθει= αδυναμία απάντησης νεαρού= ο Σωκράτης θα ρωτήσει στο σπίτι του Καλλία για λογαριασμό του: τι μπορεί να διδάξει στο νεαρό ο Πρωταγόρας

ü  Τίθεται από την αρχή το θέμα της φιλοσοφικής συζήτησης: ποια η αξία της σοφιστικής και αν μπορούν οι σοφιστές να διδάξουν στους νέους αρετή

3. Ο Σωκράτης στο σπίτι του Καλλία. Περιγραφή του Πρωταγόρα και των άλλων προσώπων του διαλόγου.

ü  Σκηνή στο σπίτι του Καλλία, αφού με δυσκολία μπαίνουν Σωκράτης και Ιπποκράτης…

ü  Περιγραφή Πρωταγόρα, Ιππία και Πρόδικου= ο κάθε σοφιστής περικυκλωμένος από ομάδα μαθητών και θαυμαστών

ü  Κύκλος γνωστών συντρόφων Σωκράτη= Ιπποκράτης, Αλκιβιάδης, Κριτίας= ελάχιστη συμμετοχή//επεμβάσεις σε δύσκολη στιγμή καμπής του διαλόγου Σωκράτη και Πρωταγόρα από Αλκιβιάδη και Καλλία

ü  Πρόδικος, Ιππίας= γελοιογραφικά σχεδιασμένοι = επιδεικτικά πολυμαθείς= ο πρώτος μανιακός των εννοιών =ο δεύτερος μεγαλόστομος και ρητορικός//ρηχότητα και μεγαλομανία

ü  Πρωταγόρας= αλαζονικός και με αυτοπεποίθηση// δεν υποβαθμίζεται όμως η θέση του στην ιστορία της ελληνικής σκέψης=άξιος σεβασμού ο πρωταγορικός στοχασμός=διακριτική σωκρατική ειρωνεία

4.Η αρχή της συζήτησης.Είναι δυνατόν να διδαχθεί η πολιτική αρετή, όπως ισχυρίζεται ο Πρωταγόρας;

ü  Το μάθημα του Πρωταγόρα: ευβουλία =ικανότητατα σωστής σκέψης και απόφασης για κάθε θέμα ιδιωτικού και δημόσιου βίου

ü  Όλοι οι άνθρωποι ανεξαρτήτως καταγωγής, κοινωνικής τάξης, οικονομικής κατάστασης

     =μπορούν να διδαχτούν την πολιτική αρετή

     =υπάρχουν άνθρωποι ικανοί να τους διδάξουν

ü    Αντιρρήσεις Σωκράτη: παράδειγμα αθηναϊκής εκκλησίας του δήμου

     = αποπέμπεται ο μη ειδικός σε τεχνικό θέμα

     =σε θέματα πολιτικής και καλής διοίκησης δεκτή η  γνώμη κάθε-

       νός

     =οι πολιτικοί άνδρες, όπως ο Περικλής, δεν μπόρεσαν να διδά-

       ξουν στα παιδιά τους πολιτική αρετή

     = οι καλύτεροι δάσκαλοι δεν πέτυχαν με μαθητές ανίκανους

      ΑΡΑ:διδακτή η οποιαδήποτε τέχνη//δε διδάσκεται η πολιτική

      Αρετή

5.Η απάντηση του Πρωταγόρα και ο μύθος για τη δημιουργία της ανθρώπινης κοινωνίας

ü  Απάντηση του Πρωταγόρα  με έναν μεγάλο λόγο =θυμίζει δημόσιες διαλέξεις σοφιστών

ü  Διακρίνεται στο μύθο του Προμηθέα= απάντηση στην αντίρρηση του Σωκράτη ότι δεν υπάρχουν ειδικοί σε θέματα πολιτικής// απάντηση στην αντίρρηση αδυναμίας διδασκαλίας της από καλούς πολίτες στους γιους τους

ü  Ο μύθος αποδεικνύει την αξία παραχώρησης σε κάθε πολίτη του δικαιώματος λόγου σε ζητήματα καλής διοίκησης της πόλης: το βουλεύεσθαι (σκέψη/αποψεις/ευθύνες/ψήφιση) σε πολτικά θέματα εξαρτάται από δικαιοσύνη και λογική= συνιστούν την αρετή του πολίτη

ü  Όποιος δε διαθέτει αυτές τις ιδιότητες =τρελός

ü  Η έννοια των ποινών και τιμωρίας για πράξεις αδικίας αποδεικνύει ότι ο καλός πολίτης δεν είναι θέμα τύχης, αλλά απόρροια διδασκαλίας και κατάκτησης=εντελώς παράλογη η τιμωρία, αν υπήρχε αδυναμία διόρθωσης

ü  Β΄μέρος λόγου=ο Πρωταγόρας απαντά με λογικά επιχειρήματα=η αρετή διδακτή

ü  Με την αρετή συμμετέχει κανείς στην κοινωνικο-πολιτική ζωή

ü  Αυτή καθιστά δυνατή την ύπαρξη κοινωνιών –πόλεων

ü  Δίχως αρετή, δικαιοσύνη,σωφροσύνη,οσιότητα δεν υπάρχουν κοινωνίες

ü  Κοινωνίες και γονείς διδάσκουν τα παιδιά τους//όποιος δε θέλει να διδαχθεί= τιμωρείται(θάνατος,εξορία)ως νόσος της πόλεως

ü  Η διδαχή από τους μεγάλους πολιτικούς δε γίνεται με τη μορφή μαθήματος, αλλά με νουθεσίες, παραδείγματα,φοίτηση σε δασκάλους για εκμάθηση μέσω της ποίησης, μουσικής της αρετής.

ü  Η πόλη με τους νόμους διδάσκει πολιτική αρετή

6.Η φιλοσοφική σημασία του διαλόγου

ü  Θέματα Πρωταγόρα= δύο

     =φύση της αρετής

     = ποιος μπορεί να τη διδάξει//οι σοφιστές ικανοί διδασκαλίας της;

ü  Στο έργο αντιπαρατίθενται

     = απόψεις καθενός των δυο συνομιλητών για την αρετή

     =μέθοδοι προσέγγισης της αλήθειας

ü  Θέμα αρετής = θέμα συζήτησης//το θέμα αν η αρετή είναι διδακτή διαπερνά όλον το διάλογο

ü  Μέθοδος Σωκράτη= διαλεκτική=με ρωτήσεις επιδιώκεται ακρίβεια και διευκρίνιση κάθε θέματος=απόλυτη γνώση και κατανόηση του πράγματος μελέτης

ü  Μέθοδος Πρωταγόρα

     =μύθος= αφήγηση με ποιητικό χαρακτήρα από την παράδοση

       ή θρύλο, κατασκευή διανοητή//ποιητικός και συμβολικός

       χαρακτήρας μύθου=δεν οδηγεί με ακρίβεια στη φιλοσοσφι-

       κή και επιστημονική γνώση//χρήση και από τον Πλάτωνα,

       αλλά ως συμπλήρωμα φιλοσοφικής απόδειξης//αυτόνομος

       τρόπος, ισοδύναμος με φιλοσοφικές μεθόδους από σοφι-

       στές για κατάκτηση γνώσης

      =διάλεξη= την ειρωνεύεται ο Σωκράτης, καθώς είναι μακρο-

         σκελής και ο ακροατής δεν μπορεί να ελέγξει τις διάφο-

         ρες ιδέες= μέθοδος πειθούς, όχι μέθοδος προσέγγισης

      της αλήθειας

      =σχολιασμός ποιητικών κειμένων=βασική παιδεία ομη-

         ρικών επών, ΄Ομηρος και άλλοι ποιητές =αυθεντίες//οι

         σοφιστές, αν και η αναφορά σε ποιήματα  δεν ήταν ιδιαί-

         τερο χαρακτηριστικό τους, καλλιέργησαν τις ανθρωπι-

         στικές επιστήμες= πρωτοπόροι λογοτεχνικής ανάλυσης,

         φιλολογίας,γλωσσολογίας

ü  Αντίρρηση Σωκράτη=καχυποψία του στο γραπτό λόγο=το γραπτό = βουβό σ’ αυτόν που θέτει ερωτήματα= ΑΡΑ:περιορισμένες δυνατότητες σοφιστικής, ανάδειξη αξίας σωκρατικής διαλεκτικής ως μοναδικής φιλοσοφικής μεθόδου για την κατάκτηση της αλήθειας

ü  Το θέμα πάντως της φύσης της αρετής δε λύνεται, μένει μετέωρο, όπως και σε άλλους νεανικούς διαλόγους=δε διατυπώνεται συμπέρασμα=καθαρότητα ωστόσο απόψεων αντιπάλων=Ο Πρωταγόρας ασπάζεται τη σχετικότητα, ο Σωκράτης αναζητά την γενική, καθολική, απόλυτη αλήθεια= η σωκρατική-πλατωνική θέση για την αρετή μένει ανολοκλήρωτη στο διάλογο, για να ολοκληρωθεί στην «Πολιτεία».