ΑΝΤΙΓΟΝΗ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

ΣΤΙΧΟΙ  69-99

Θέματα

·         Η σύγκρουση των δυο αδερφών

·         Η Αντιγόνη εμφανίζεται αποφασισμένη να θάψει ον αδερφό της και δε δέχεται αλλαγή στάσης της Ισμήνης. Την ειρωνεύεται

·         Η Ισμήνη δεν μπορεί να τα βάλει με τους δυνατούς και επιχειρεί να αποτρέψει την αδερφή της, να την προφυλάξει

Αισθητική ερμηνεία

·         Ξεδίπλωμα του μύθου: η άρνηση της Ισμήνης να συμμετέχει στην ταφή, η αντίδραση της Αντιγόνης και η δήλωσή της ότι και μόνη της θα θάψει το νεκρό Πολυνείκη αντιστεκόμενη στην αυθαίρετη, αυταρχική και ασεβή  απόφαση του Κρέοντα

·         Δραματικό στοιχείο: εσωτερική δράση: η αντίθεση των αδερφών φτάνει σε οξύτητα και καθεμιά δηλώνει ότι θα ακολουθήσει διαφορετικό δρόμο.

·         Τραγικό στοιχείο: εμφανής πλέον η τραγική σύγκρουση Αντιγόνης και Ισμήνης

·         Σύνθεση, ενότητα: η Αντιγόνη δικαιολογεί την απόφασή της: προτιμά να αρέσει στους θεούς του Κάτω Κόσμου, όπου και θα περάσει την περισσότερο καιρό της

·         Έλεος, φόβος: για την Αντιγόνη αισθανόμαστε θαυμασμό και συμπάθεια για την Ισμήνη

·         Η από της τραγωδίας ηδονή: ο ανταγωνιστικός διάλογος των αδερφών προσελκύει το ενδιαφέρον των θεατών. Ο θεατής κατά κάποιον τρόπο ικανοποιηείται που δε θα παραμεληθεί το ιερό καθήκον προς τον νεκρό

·         Από σκηνική άποψη: η Αντιγόνη πηγαίνει να θάψει τον αδερφό της και εξέρχεται από τη  αριστερή προς τους θεατές πάροδο, ενώ η Ιμσήνη μπαίνει στα ανάκτορα από τη δεξιά θύρα και η σκηνή μένει κενή

·         Στοιχεία πολιτισμού: η αντίληψη για την αιωνιότητα μετά το θάνατο(στ. 74-75)

·         Γνωμικά: στ. 92

·         Ηθογραφία προσώπων:

v  Αντιγόνη

ü  η Αντιγόνη δικαιολογεί την απόφασή της στηριζόμενη σε ηθικές αρχές.

ü  Μένει σταθερή στις ιδέες της και στις ηθικές της αρχές.

ü  Είναι αποφασιστική και δηλώνει σταθερά ότι θα επιτελέσει το χρέος της.

ü  Χρησιμοποιεί σκληρή γλώσσα για την αδερφή της, την ειρωνεύεται για την απόφασή της

ü  Προτιμά να αρέσει στους θεούς του Κάτω Κόσμου

ü  Δε φοβάται για την πράξη της και προτιμά να τη μάθουν όλοι

ü  Δε φοβάται το θάνατο και θέλει να αρέσει στον αδερφό της, όταν θα βρεθεί κοντά του

ü  Με ηρωισμό προχωρά το θάνατο, ικανοποιημένη που εποτελεί το ιερό της καθήκον και εκφράζει έμπρακτα την αγάπη της

v  Ισμήνη

ü  Δεν μπορεί να ακολουθήσει την  αδερφή της στην απόφασή της

ü  Προσπαθεί να δικαιολογήσει την απόφασή της επισημαίνοντας την αδυναμία υπέρβασης της εξουσίας και της γυναικείας φύσης

ü  Θέλει να βοηθήσει έμμεσα την αδερφή της κρατώντας μυστική την  πράξη της

ü  Εκφράζει την αγάπη και το θαυμασμό της στην αδερφή της που επιδιώκει ακατόρθωτα πράγματα, αλλά η ίδια δεν μπορεί να συμμετέχει

·         Ο Π ρ ό λ ο γ ο ς δείχνει πως η Αντιγόνη εκφράζει μια ουσιαστικά δι- καιολογημένη άρνηση ενός ατόμου να επιτρέψει στην κοινωνία και τους εκπροσώπους της να της στερήσουν το δικαίωμα να επιτελέσει μια υψηλή ιεροπρεπή προσωπική υποχρέωση. Δείχνει ακόμη πως η ενέργεια της έχει ενστικτώδη πηγή και προέλευση κι όχι λογική αφετηρία, αν και στην προσπάθεια της να δικαιολογήσει την επιλογή της μπροστά σ' αυτούς που ασκούν πίεση πάνω της χρησιμοποιεί ποικίλα πειστικά επιχειρήματα με μεταφυσικό χαρακτήρα και περιγραφές που υπαγορεύουν τη δράση της. Δεν μπορεί πάντως κανείς να ισχυριστεί πως η επίκληση συναισθηματικών από τη μια και λογικών από την άλλη επιχειρημάτων προδίδει ασταθή κι αδύναμο χαρακτήρα. Η Αντιγόνη διαμορφώνει τη στάση της σύμφωνα με τις απαιτήσεις της στιγμής και την επιχειρηματολογία των αντιπάλων της.

·         Η Η Αντιγόνη ως ηρωικό πρόσωπο θα σταθεί πάνω από τα μέτρα του κοινού ανθρώπου που είναι η Ισμήνη. Η αντίθεση των χαρακτήρων των δύο αδελφών εκφράζει τη σύγκρουση δύο δυνάμεων της ζωής που προβάλλουν ως; αναγκαιότητες. Η μία ανάγκη είναι να υπηρετηθεί ο νόμος, η άλλη να υπηρετηθεί μια ηθική άγραφη επιταγή κι ένα χρέος. Την πρώτη υπηρετεί ο φόβος του πολίτη, τη δεύτερη ο ηρωισμός του ανθρώπου. Η μία κερδίζει το θαυμασμό μας και η άλλη τη συμπάθειά μας Ο όλος αντιθετικός χαρακτήρας του προλόγου κατατείνει εις το να εξάρει τη σημαντικότητα του προβλήματος που ανακύπτει με την απόφαση της Αντιγόνης. Ο ποιητής πέτυχε τον τελικό του σκοπό : Να υψώσει τον ήρωά του, ώστε μόνος του να επιλέξει τη μοίρα του. Παράλληλα θέτει το πρόβλημα που πρέπει να λυθεί και βάζει τα πρόσωπα στο δρόμο για τη λύση του. Ο θείος νόμος έρχεται σε σύγκρουση με το νόμο του Κρέοντα.

·         Από την αρχή του έργου η Αντιγόνη εισορμά με ένα χείμαρρο από αρνητικές εκφράσεις, στις οποίες αποκρίνεται με τις ζυγισμένες εκφράσεις της η Ισμήνη. Βλέπουμε δύο αδελφές, ίδιες σε κληρονομικότητα, ίδιες σε πείρα και αντιμέτωπες με την ίδια κατάσταση, όμως το φοβερό παρελθόν (στίχ. 1 κ.εξ., 49 κ.εξ.) που εμπνέει στην Ισμήνη διάθεση υποταγής, δυναμώνει απλώς την αμετακίνητη αποφασιστι- κότητα της Αντιγόνης. Δύο αδελφές, δύο αδελφοί (σ’ αυτούς θα πρέπει να επανέλθουμε) και το κράτος, η πόλις. Το ζήτημα, όπως το βλέπει η Αντιγόνη, τίθεται μ’ ένα περίεργο τρόπο στο τέλος της πρώτης ρήσης της. Ο στρατηγός με διάγγελμα του κήρυξε την πόλη σε κατάσταση επιφυλακής: δεν βλέπει άραγε η Ισμήνη ότι «επέρχονται εναντίον των φίλων τα δεινά που πρέπουν σε εχθρούς» (στίχ. 10); Οι φίλοι και οι εχθροί: το μόνιμο δίδυμο μιας αντίθεσης, που αποτέλεσε τη βάση για πολύ μεγάλο μέρος του ηθικού και πολιτικού προβληματισμού των Ελλήνων. Η Αντιγόνη μάχεται στις επάλξεις της φιλίας, με την έννοια των δεσμών συγγένειας, και υπερασπίζεται το χρέος της ταφής που οι δεσμοί αυτοί επιβάλλουν. Αλλά μήπως δεν έχει και η πολιτεία φίλους και εχθρούς; Η πολιτεία, η πόλις, δεν σημαίνει γι' αυτήν τίποτε, όπως δεν σημαίνει ούτε ο Κρέων — ο αγαθός Κρέων, όπως τον αποκαλεί σαρκαστικά. Υπάρχουν για την οικογένεια φίλοι, υπάρχουν και εχθροί, και σε μια τέτοια πολωτική αντίθεση ενδιάμεσες διαβαθμίσεις δεν χωρούν έτσι η Ισμήνη, από τη στιγμή που αρνείται την υποστήριξη της, περνάει αμέσως, αυτόματα, στο αντίθετο στρατόπεδο (στίχοι 45-46, 69 κ.εξ., 86-87, 93-94). “ΣΟΦΟΚΛΗΣ” (Ερμην. Προσέγγιση), Winnington – Ingram

·         Ο Σοφοκλής ηθογραφεί τα δύο πρόσωπα στον πρόλογο, την Αντιγόνη και την Ισμήνη, φροντίζοντας να δώσει κάποια κοινά στοιχεία που τις συνδέουν μεταξύ τους. Έτσι:

Ø  Είναι αδελφές απ’ τη γέννησή τους, απ’ την ανατροφή τους. Όμως δεν είναι όμοιες. Αλλά ούτε και πολύ διαφορετικές.

Ø  Τα συναισθήματά τους τα διακρίνει η ευγένεια (βλ. στίχ. 65 και 99).

Ø  Έχουν και οι δύο ηθική συνείδηση με τη διαφορά ότι μονάχα η συνείδηση της Αντιγόνης σπρώχνει αυτή (δηλ. την Αντιγόνη) σε δράση. Ενώ η συνείδηση της Ισμήνης είναι απλή διάθεση της ψυχής.

Ø  Έχουν και οι δυο συναίσθηση των καθηκόντων και στους θεούς και στο νεκρό αδελφό τους. Είναι θεοσεβείς και φιλάδελφοι, αλλά μονάχα η Αντιγόνη φτάνει σ’ αυτοθυσία, για να υποστηρίξει την ιδεολογία της και τα στοργικά οικογενειακά αισθήματα.

Ø   Έχουν κοινή τύχη, κοινές συμφορές, κοινά βάσανα.

Ø   Παρά τα κοινά στοιχεία που συνδέουν τις δύο αδελφές, αυτές μέσα στον πρόλογο φανερώθηκαν ως διαφορετικές μεταξύ τους φύσεις, όταν ήρθε η ώρα να εκπληρώσουν τα καθήκοντά τους, δηλ. να θάψουν το νεκρό αδελφό τους. Η αντίθεσή τους υπάρχει στη διαφορά του βαθμού των συναισθημάτων και των ψυχικών τους ιδιοτήτων.

Ø  Η Αντιγόνη φτάνει στην αυτοθυσία, για να υποστηρίξει την ιδεολογία της και τα στοργικά οικογενειακά συναισθήματα. Δεν υπακούει στις συμβουλές της φρόνησης και τις απειλές του φόβου, αλλά στις εμπνεύσεις της αδελφικής στοργής. Αφήνει την καρδιά της να λειτουργήσει και να δίνει προσταγές. Η ψυχή της παλεύει με το φόβο και δείχνει τον ηρωισμό εκείνο που είναι ο λαμπρότερος θρίαμβος κάθε ανθρώπινης ψυχής.

Ø  Η Ισμήνη αντίθετα υπακούει στις συμβουλές της φρόνησης και τις απειλές του φόβου. Η φρόνηση , μεστωμένη από την πείρα των οικογενειακών συμφορών, χαλιναγωγεί τα συναισθήματά της και έτσι η Ισμήνη παραμερίζει τα καθήκοντά της.

Ø  Η Αντιγόνη ανήκει στις ενεργητικές φύσεις, βγαίνει από τα όρια της γυναικείας φύσης και αψηφά τον κίνδυνο. Η Ισμήνη αντίθετα ανήκει στις παθητικές φύσεις, μένει σταθερή στη γυναικεία φύση της. Δειλιάζει να αντικρίσει τον κίνδυνο.

Ø  Γι’ αυτό καθεμιά τους ζει διαφορετικά το ίδιο συναίσθημα, την αδελφική στοργή.

·         Διαφαίνεται από τον πρόλογο ο βασικός άξονας πάνω στον οποίο θα οργανωθεί η εξέλιξη της τραγωδίας:

Ø  Ο πρόλογος του Σοφοκλή - στην τραγωδία «Αντιγόνη» - αποτελεί μια ενιαία σκηνή. Είναι διαλογικός - όπως και στα άλλα σωζόμενα έργα του - και διαλέγονται σ’ αυτόν δύο πρόσωπα : η Αντιγόνη και η Ισμήνη μέσα από έναν σχετικά σύντομο διάλογο (στίχ. 1-99). Γενικά με τον πρόλογο ο δραματουργός έχει στόχο  να εισάγει τους θεατές στην υπόθεση της τραγωδίας. Τον πληροφορεί για όσα έχουν προηγηθεί από την καθαυτό δράση του έργου, του παρέχει στοιχεία για τον τόπο, το χρόνο και τα πρόσωπα του δράματος και άλλα απαραίτητα στοιχεία πάνω στα οποία θα εξελιχθεί η υπόθεση του δράματος.Στο συγκεκριμένο πρόλογο ο Σοφοκλής δίνει όλα εκείνα τα στοιχεία με τα οποία πληροφορεί άμεσα το κοινό για τον άξονα πάνω στον οποίο θα στηριχθεί η εξέλιξη και η πλοκή του έργου του.

Ø     Μας δίνει τον πραγματικό - ιστορικό χώρο που διαδραματίζονται τα γεγονότα, και αυτός ο χώρος είναι η πόλη της Θήβας, αλλά και το δραματικό - σκηνικό χώρο, που είναι αυτός που βρίσκεται  μπροστά από τις αύλειες πύλες (στίχ. 18) του βασιλικού ανακτόρου της Θήβας. Δίνεται ο ιστορικός χρόνος που συμπίπτει με την εκστρατεία των επτά Αργείων στρατηγών εναντίον της Θήβας και πιο συγκεκριμένα το τέλος της νύκτας που ακολούθησε την ημέρα της νίκης των Θηβαίων και του αλληλοσκοτωμού των αδελφών Ετεοκλή και Πολυνείκη. Μας ενημερώνει ότι τα δύο πρόσωπα του προλόγου, οι δύο αδελφές Αντιγόνη και Ισμήνη, είναι οι μόνες που έχουν απομείνει από τον οίκο των Λαβδακιδών και για το πλήθος των συμφορών που έχουν υποστεί μέχρι εκείνη τη στιγμή.

Ø    Αναπτύσσονται ακόμα τα κεντρικά ζητήματα, οι βασικές δραματικές αιτίες για την εξέλιξη του έργου. Ανακοινώνεται το απαγορευτικό διάταγμα του Κρέοντα σχετικά με την ταφή του Πολυνείκη (στίχ. 23 και εξής), δίνεται η πεισματική εμμονή και η απόφαση της Αντιγόνης να θάψει τον αδελφό της παρά την απαγόρευση καθώς και η πρώτη σύγκρουσή της με την αδελφή της Ισμήνη που διαφωνεί με την στάση της.

Ø     Η Αντιγόνη έχει ήδη προαποφασίσει την «παράνομη» ταφή. Έτσι διαγράφεται το θέμα της ανωτερότητας των άγραφων νόμων και της αδελφικής αγάπης - κεντρικό ζήτημα της τραγωδίας - με αντίποδα τους νόμους του κράτους και την υποταγή στους άρχοντες. Μέσα από τη σύγκρουση της Αντιγόνης με την Ισμήνη ήδη από τον πρόλογο δίνεται η μοναξιά της ηρωίδας που θα κορυφωθεί με τη δραματική σύγκρουσή της με τον Κρέοντα, όπως αυτή διαβεβαιώνεται από την αμετάκλητη απόφαση για πραγματοποίηση της ταφής (βλ. στίχ. 45-46, 71, 72, 80-81).

Ø     Διαφαίνεται λοιπόν ότι ο βασικός άξονας πάνω στον οποίο θα στηριχθεί η όλη υπόθεση της τραγωδίας είναι όχι η σύγκρουση μεταξύ Αντιγόνης και Ισμήνης, που εκπροσωπούν δύο διαφορετικούς ανθρώπινους χαρακτήρες, αλλά η σύγκρουση μεταξύ της τολμηρής και αποφασιστικής Αντιγόνης και του σκληρού - αυταρχικού Κρέοντα, σύγκρουση μεταξύ δύο διαμετρικά αντίθετων απόψεων που θα προωθηθεί μέσα στο δράμα μέχρι την τελική εξόντωση των δύο εκπροσώπων τους. Αυτό το διαισθάνονται και οι θεατές του έργου και αρχίζουν να αγωνιούν για την τύχη της ηρωίδας.

Οι ερωτήσεις

1.       Στο διάλογο της Ισµήνης µε την Αντιγόνη να επισηµάνετε τις δηλώσεις της Αντιγόνης που φανερώνουν την αποφασιστικότητά της για το έργο που σκοπεύει να εκτελέσει.

2.       Με ποια επιχειρήµατα υποστηρίζει η Αντιγόνη (στ. 69-85) την απόφασή της να θάψει τον αδελφό της;

3.       Να επισηµάνετε τις αντιδράσεις της Αντιγόνης απέναντι στην Ισµήνη, όταν πληροφορείται πως η αδελφή της δε θα τολµήσει να παρακούσει τις εντολές του Κρέοντα. Να διακρίνετε τις αντιδράσεις αυτές σε εξωτερικές (όσες αφορούν τη συµπεριφορά της) και σε εσωτερικές (όσες αφορούν τα συναισθήµατά της).

4.       Η Αντιγόνη προκαλεί την Ισµήνη να µην κρατήσει κρυφή την ταφή που σχεδιάζει για τον Πολυνείκη. Πώς εξηγείτε αυτή την επιµονή της, τη στιγµή µάλιστα που γνωρίζει ότι, αν αποκαλυφθεί η πράξη της, θα ανατραπεί το σχέδιό της και την περιµένει ο θάνατος;

5.       θερµὴν ἐπὶ ψυχροῖσι καρδίαν ἔχεις (88): Να προσδιορίσετε το γεγονός, το πρόσωπο ή την κατάσταση στην οποία αναφέρεται µε το σχόλιό της η Ισµήνη µε τα επίθετα θερµήν και ψυχροῖσι. Ποιο λογοτεχνικό σχήµα χρησιµοποιεί εδώ ο Σοφοκλής και τι επιτυγχάνει µí αυτό;

6.       Με ποια δικαιολογία αποκρούει η Ισµήνη την κατηγορία ότι µε την άρνησή της να συµµετάσχει στην ταφή του Πολυνείκη προσβάλλει τους νόµους των θεών (78-79); Σας πείθει η απάντησή της; Να δικαιολογήσετε την άποψή σας.

7.        Στον πρόλογο του δράµατος ο Σοφοκλής παρουσιάζει δυο χαρακτήρες. Να επισηµάνετε: α) ό,τι κοινό συνδέει την Αντιγόνη µε την Ισµήνη και β) εκείνα τα στοιχεία του χαρακτήρα τους που τις οδηγούν σε σύγκρουση.

8.       Κρίνοντας από τις σκέψεις και τις αντιδράσεις των δυο ηρωίδων ποια πιστεύετε ότι ευθύς εξαρχής κερδίζει τη συµπάθεια των θεατών που παρακολουθούν την παράσταση; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

9.       Να γράψετε το β΄ ενικό πρόσωπο των εγκλίσεων των χρόνων που ζητούνται: Οριστική Ενεστώτα, Προστακτική Ενεστώτα, Ευκτική Αορ. α΄- β΄, Προστακτική Παρακειµένου : κελεύσαιµι ,ποιοῦµαι, ἔσῃ , πορεύσοµαι,  λέξεις ,πείσοµαι

10.   Να συµπληρωθούν τα άλλα γένη των αντωνυµιών στην ίδια πτώση και αριθµό.  ὁποῖα, αὐτοῦ, τοσοῦτον, οἷς ,τάδε, ὅν

11.   Να συµπληρώσετε τα παραθετικά των παρακάτω επιθέτων και επιρρηµάτων: ἡδέως,  καλόν, ὅσια,  φιλτάτῳ,  θερµήν,  µάλιστα,  δεινόν,  καλῶς

12.   οὔτí ἂν κελεύσαιµí οὔτí ἄν, εἰ θέλοις ἔτι πράσσειν, ἐµοῦ γí ἂν ἡδέως δρῴης µέτα (69-70): Να αναγνωρίσετε τις προτάσεις και να χαρακτηρίσετε τον υποθετικό λόγο.

13.   α) Να χαρακτηρίσετε τη συντακτική θέση των επιθέτων στους ακόλουθους στίχους. θερµὴν ἐπὶ ψυχροῖσι καρδίαν ἔχεις (88) ἀλλí εἰ δοκεῖ σοι, στεῖχε· τοῦτο δí ἴσθí, ὅτι ἄνους µὲν ἔρχῃ, τοῖς φίλοις δí ὀρθῶς φίλη (98-99) β) Να εντοπίσετε τις δευτερεύουσες προτάσεις και να τις χαρακτηρίσετε.

14.    Να συµπληρώσετε τα κενά, ώστε να χαρακτηρίζεται η συντακτική θέση που έχουν στο κείµενο οι λέξεις που δίνονται: κεῖνον (71): είναι ......................... στο θάψω ὅσια (74): είναι ......................... στο πανουργήσασα ἀρέσκειν (75): είναι ......................... στο δεῖ ἀµήχανος (79): είναι ......................... στο υποκείµενο του ἔφυν θηρᾶν (92): είναι ......................... στο......................... ἐχθρά (94): είναι ......................... στο .........................

15.   Να µεταφέρετε στη νέα ελληνική τις παρακάτω φράσεις και προτάσεις µε τη σηµασία που έχουν στο κείµενο: • οὔτí ἂν µετí ἐµοῦ γε δρῴης ἂν ἡδέως (70) • ὅσια πανουργήσασα (74) • τὸν σὸν ἐξόρθου πότµον (83). • πολλὸν ἐχθίων ἔσῃ (86) • τὰ τῶν θεῶν ἔντιµα (77) • ἀλλí ἀµηχάνων ἐρᾷς (90) • ἐχθρὰ προσκείσῃ τῷ θανόντι (94)

16.    Να γράψετε στη νέα ελληνική ένα συνώνυµο για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις: στείχω, δρῶ, ἐρῶ, θηρῶ, πάσχω, ἄνους.

Η μετάφραση

ΑΝΤΙΓΟΝΗ
Ούτε και σε παρακαλώ ούτε, κι αν το θελήσεις μαζί μου να συνεργαστείς τώρα πια, θα χαιρόμουν. Έχε τη γνώση που κρατείς· εκείνον θα τον θάψω εγώ· τιμή μου ο θάνατος κάνοντας τέτοια πράξη. Αγαπημένη απ' αυτόν πλάι σ' αγαπημένον θα κείτομαι για ιερό κρίμα· πιότερο χρόνο πρέπει ν' αρέσω στους νεκρούς παρά σε όσους ζούνε.
Εκεί θά 'μαι αιώνια· κι εσύ, αν το νομίζεις, ατίμαζε ό,τι οι θεοί τίμιο θεωρούνε.

ΙΣΜΗΝΗ
Δεν τ' ατιμάζω· δύναμη μονάχα που δεν έχω αντίθετα στη θέληση των πολιτών να πάω.

ΑΝΤΙΓΟΝΗ
Αυτά να προφασίζεσαι· εγώ όμως στον τάφο τον ακριβό μου αδελφό θα πάω να τον βάλω.

ΙΣΜΗΝΗ
Αλίμονό σου, δύστυχη! Για σένα πόσο τρέμω!

ΑΝΤΙΓΟΝΗ
Όχι να τρέμεις και για με· βόλεψε τη ζωή σου!

ΙΣΜΗΝΗ
Τα σχέδιά σου πουθενά να μην τα φανερώσεις· κρύψου, κινήσου μυστικά· έτσι κι εγώ θα κάνω.

ΑΝΤΙΓΟΝΗ
Φώναξε και διαλάλησε· πιο μισητή θα είσαι τη γλώσσα σου άμα κρατάς, αν δεν τα πεις σε όλους.

ΙΣΜΗΝΗ
Θερμή για πράγματα ψυχρά που είναι η καρδιά σου!…

ΑΝΤΙΓΟΝΗ
Μα ξέρω νά 'μαι αρεστή σ' όσους κυρίως πρέπει.

ΙΣΜΗΝΗ
Αν το μπορέσεις βέβαια· τ' αδύνατα γυρεύεις.

ΑΝΤΙΓΟΝΗ
Όταν θα δω πως δεν μπορώ, τότε θα σταματήσω.

ΙΣΜΗΝΗ
Απ' την αρχή τ' αδύνατα να κυνηγάς δεν πρέπει.

ΑΝΤΙΓΟΝΗ
Αν συνεχίσεις να τα λες, κι εγώ θα σε μισήσω, θα σε μισήσει κι ο νεκρός, όταν θα πας κοντά του. Άσε με εμέ και την τρελή, την άμυαλή μου γνώση να πάθουμε τη συμφορά που λες· μα δε θα πάθω τίποτα το φρικτότερο, να μην πεθάνω τίμια.

ΙΣΜΗΝΗ
Αν το νομίζεις, πήγαινε· να ξέρεις όμως ότι χωρίς το νου τραβάς μπροστά, μα φίλη για τους φίλους.