Αντιγόνη Σοφοκλέους, Πάροδος 100-161

Δομή:

·         Στ. 100-109: ο χορός εισέρχεται από τη δεξιά προς του θεατές πάροδο και χαιρετίζει με αγαλλίαση τον ανατέλλοντα ελπιδοφόρο ήλιο της νίκης και της ειρήνης

·         Συ. 110-116: περιγραφή αφίξεως  Αργείων

·         Στ. 117-126: περιγραφή επιθέσεως Αργείων

·         Στ. 127-133: περιγραφή αποκρούσεώς τους: ο θεός Δίας τιμωρεί την Ύβρη

·         Στ. 134-140: Ο Δίας κατακεραυνώνει τον Καπανέα που καυχήθηκε ότι θα πάρει τη Θήβα, είτε το θέλει ο Δίας είτε όχι

·         Στ. 141-146: περιγραφή φυγής Αργείων και μονομαχίας και άδοξου τέλους των δύο αδερφών

·         Στ. 148-154: ο χορός καλεί να δοξολογήσουν και να ευχαριστήσουν τους θεούς και το Βάκχο, που σείει τη Θήβα με χορούς

·         Στ. 155-161: ο εξάρχων βλέπει τον Κρέοντα να εξέρχεται από την κεντρική πύλη των ανακτόρων  και σταματά το άσμα και τον χορό

Θεματικά κέντρα:

·         Προσφώνηση Ήλιου

·         Ο Πολυνείκης αντίπαλος των Θηβαίων

·         Ο Ζευς τιμωρός θεός της ύβρεως

·         Η φυγή των Αργείων και ο αμοιβαίος θάνατος των αδερφών

·         Χαιρετισμός  της πολυύμνητης Νίκης

·         Προσέλευση του Κρέοντα

Δραματικό στοιχείο: εξωτερική δράση: είσοδος χορού και Κρέοντα  και σε δεύτερο πλάνο η δράση γύρω από τη μάχη στη Θήβα

Τραγικό στοιχείο: ο τραγικός κίνδυνος της Θήβας και ο τραγικός θάνατος των δύο αδελφών. Η επίθεση των Αργείων και η απόκρουσή τους από τους Θηβαίους: Ύβρις- Κάθαρσις

Σύνθεση, ενότητα: κεντρική ιδέα του άσματος είναι η ασυγκράτητη χαρά για τη σωτηρία της πόλεως και ο αίνος, η ευχαριστία στους θεούς

Ηθογραφία: ο χορός είναι φιλόπολις και φιλόθεος

Λυρικό ποιητικό στοιχείο: ο χορός  με υψηλό λυρισμό εκφράζει τα συναισθήματα χαράς και ευγνωμοσύνης. Λυρικό και δραματικό στοιχείο συνυπάρχουν και χρωματίζονται εξαίρετα από την  έντονη λυρική διάθεση

Η από της τραγωδίας ηδονή: η πάροδος μας μεταφέρει σε μια σκηνή χαράς και ενθουσιασμού και μας την υποβάλει με άριστο αισθητικό τρόπο

Σκηνικά: ο χορός παίρνει τη θέση του εκατέρωθεν της θυμέλης στη ορχήστρα

Στοιχεία πολιτισμού: επτάπυλο τείχος Θήβας: 101//ο στρατός των Αργείων είχε λευκές ασπίδες: 106// ο στρατός των Αργείων εξεστράτευσε με άρματα: 108-109, όπως στην ηρωική εποχή: 130//συνήθεια να αφιερώνονται τρόπαια νίκης στον Δία: 143//η ευσεβής συνήθεια της ευχαριστήσεως των θεών για ευτυχή γεγονότα: 100-109, 155-161

Γενική θεώρηση:

·         Η πάροδος είναι ένα τραγούδι θριάμβου και ενθουσιασμού. Τα γεγονότα παρουσιάζονται με πρωθύστερη χρονικότητα (εγκιβωτισμός):

Χαρά σωτηρίας της Θήβας από τους εχθρούς-περιγραφή γεγονότγων-ολονύκτιο γλέντι

·         η Πάροδος είναι ποιητικότατη σε σύλληψη και έκφραση

·         ωραία αντίθεση στις σκοτεινές στιγμές αγωνίας που πέρασε η πόλη, ενώ δίνει και τα προ του δράματος συμβάντα

·         συνδυάζει λυρικό, περιγραφικό και δραματικό στοιχείο και την ποιητική έξαρση με μια εξαίρετη δύναμη φαντασίας, την οποία χαρακτηρίζει αρμονία, ευγένεια χάρη και βάθος αισθήματος

·         εκπληκτικά δραματική είναι η πάροδος: σαρώνει τη σχεδόν συνωμοτική ατμόσφαιρα του προλόγου, καθώς από τις ιδιωτικές θλίψεις της Αντιγόνης περνάμε στη γενική χαρά της πόλης για τη λύτρωσή της. Απέναντι στην οικογένεια ορθώνεται η πόλη με τα δικά της μέτρα και τη δική της άποψη για τα γεγονότα.

Παραπομπές

1.      Μοτίβο παρομοίωσης: αετός-φίδι

Μ 195-209

Την ιδίαν ώρα οι δυο τους που 'γδυναν τις στραφτερές αρμάτες, 
του Πολυδάμαντα και του Έχτορα τα παλικάρια, που ήταν 
οι πιο πολλοί κι οι πιο τρανόκαρδοι κι οι πιο που λαχταρούσαν 
να σπάσουν το τειχί, και τ᾿ άρμενα να τους τα κάνουν στάχτη, 
μπρος στο χαντάκι έστεκαν δίγνωμοι κι ουδέ μπροστά τραβούσαν

ι όπως να το διαβούν λαχτάριζαν, σημάδι ξάφνου βλέπουν, 
έναν αϊτό ψηλοπετάμενο, ζερβιά μεριά απ᾿ τ᾿ ασκέρι, 
κι εκράτα αιματωπό στα νύχια του θεριακωμένο φίδι, 
που ζούσε ακόμα και σπαρτάριζε και πάλευε αντρειωμένα᾿ 
κι ως το κρατούσε, αναδιπλώνοντας τον δάγκασε στο στήθος, 
πλάι στο λαιμό, κι αυτός το πέταξε, του πόνου αφανισμένος, 
κι απά στη γη να πέσει το αφήκε, καταμεσός στ᾿ ασκέρι, 
κι έπειτα πέταξε κλαγγάζοντας μες στις πνοές του ανέμου. 
Κι οι Τρώες ανατρίχιασαν βλέποντας το πλουμιστό το φίδι 
πεσμένο εκεί, του βροντοσκούταρου του Δία τρανό σημάδι.

2.      Κατακεραύνωση Καπανέα από Δία

Ευριπίδης, Φοίνισσαι, 1172-1186

ΑΓ. …Του Καπανέα πώς να πω τη λύσσα;

Προχωρούσε βαστώντας μεγάλη σκάλα

Και καυχιόταν φοβερά ότι ούτε

Του Δία θα τον εμπόδιζε η ιερή φωτιά

Να μην πατήσει από άκρη σε άκρη

Της Θήβας την ακρόπολη. Και λέγοντας

τέτοιες ξιπασιές κι ενώ του

έριχναν λιθάρια, αυτός κρυμμένος από

κάτω από την ασπίδα ανέβαινε ένα, ένα

της κλίμακας τα σκαλιά. Κι όταν πατούσε

σρης κορυφής τα τείχη τον κατακεραυνώνει

ο Δίας. Βρόντηξε ο τόπος και όλοι μας

τρομάξαμε. Από τη σκάλα χωριστά τα

μέλη του εκσφενδονίστηκαν, στα ουράνια

τα μαλλιά, στη γη το αίμα, στροβίλισαν τα χέρια

και τα πόδια, καθώς του Ιξίονα ο τροχός, και πέφτει

καμένος και άψυχος στο χώμα

3.      Οι επτά λοχαγοί στις πύλες της Θήβας

Αισχύλος, Επτά επί Θήβας, 120-149

Την  πόλη του Κάδμου Αργείοι

την έχουν κυκλωμένη. Τα πολεμικά όπλα

μας ταράζουν.

Από των αλόγων τα σαγόνια

τα χαλινάρια φωνάζουν προμηνώντας φονικό.

Εφτά αντρειωμένοι, ξεχωριστοί μες στο στρατό,

μ’ αρματωσιές πολεμικές,

Κληρωμένοι, στέκονται μπροστά στις εφτά

πύλες του τείχους μας.

Και συ, διογέννητη πολεμόχαρη δύναμη, σώσε την πόλη μας,

Παλλάδα, και συ καβαλάρη θαλασσοκράτορα

με την τρίαινά σου που τα ψάρια καμακώνει,

Ποσειδώνα,

λύτρωση από τους φόβους μας, λύτρωση δώσε μας.

Και συ, Άρη, αλίμονο, αλίμονο, την πόλη που

έχει όνομα

του Κάδμου φύλαξέ την, φανερά νοιάσου την.

Και συ, Κύπριδα, που είσαι μητέρα της γενιάς μας,

απομάκρυνε το κακό, διότι από το αίμα το δικό σου

είμαστε. Με λιτανείες που τους θεούς καλούν,

φωνάζοντας ερχόμαστε μπροστά σου.

Και συ Λύκειε άρχοντα, γίνε λύκος

Για τον εχθρικό στρατό.

Και συ κόρη της Λητώς, έχε έτοιμο το τόξο σου.

Ερωτήσεις

1.       Να δώσετε ένα γενικό τίτλο που να συνοψίζει το περιεχόµενο της παρόδου.

2.       Πόσα επιµέρους θέµατα (θεµατικά κέντρα) διακρίνετε στο κείµενο της παρόδου; Να τα σηµειώσετε επιγραµµατικά

3.       Με ποιες προσφωνήσεις χαιρετά ο χορός τον ήλιο που ανατέλλει και ποια συναισθήµατά του εκφράζει;

4.       Με ποιο λογοτεχνικό σχήµα παρουσιάζεται η επίθεση των Αργείων κατά της Θήβας και ποια χαρακτηριστικά αποδίδονται ιδιαίτερα στον Πολυνείκη µέσα απí αυτό; Να το αναλύσετε και να σηµειώσετε: α) χαρακτηριστικά και προθέσεις που αποδίδονται στους επιτιθέµενους και β) αρετές των αµυνοµένων.

5.       Ποια στάση τηρεί ο χορός ως προς το θάνατο του Ετεοκλή και του Πολυνείκη σύµφωνα µε όσα αναφέρει στην πάροδο για το γεγονός αυτό;

6.       Ποιος λόγος προκάλεσε την επέµβαση του ∆ία κατά των επιτιθεµένων εναντίον της Θήβας;

7.       Να αναφέρετε σύντοµα τα σχετικά µε την επιχείρηση των ῾Επτὰ ἐπὶ Θήβας. Από πού µας είναι γνωστή και ποια κατάληξη είχε; Να κάνετε ιδιαίτερη αναφορά στη δράση του Ετεοκλή και του Πολυνείκη.

8.        Να συγκρίνετε την εικόνα του αετού και του δράκου (110-126) µε την αντίστοιχη που χρησιµοποιεί ο Όµηρος στην Ιλιάδα (Μ 200-210) και να αναφέρετε την παράδοση που συνδέει τους Θηβαίους µε τη µορφή του δράκου

9.       Με ποιες εορταστικές εκδηλώσεις καλεί ο χορός τους Θηβαίους να γιορτάσουν τη νίκη τους; Ο θεατής µπορεί, κατά τη γνώµη σας, να συµµεριστεί τα συναισθήµατα χαράς του χορού; Να δικαιολογήσετε την άποψή σας

10.   Να συγκρίνετε την πάροδο µε τον πρόλογο και να επισηµάνετε κοινά σηµεία και διαφορές (στη µορφή, το περιεχόµενο, το ύφος, την ατµόσφαιρα κ.λπ.).

11.   Ποιες πληροφορίες µας δίνει ο χορός στο τέλος της παρόδου για τον Κρέοντα και τις αποφάσεις του; Ποιες υπόνοιες δηµιουργούνται στο κοινό γι’ αυτά που θα ακολουθήσουν

Δηνάριο του Ιουλίου Καίσαρα που εικονίζει  Ρωμαϊκό τρόπαιο δίπλα σε καθιστή προσωποποίηση της Γαλλικίας που θρηνεί την ήττα της (46-45 π.Χ., Μουσείο της Περγάμου)