Θουκυδίδης, ΙΙΙ, 75

Θεματικά κέντρα

-Τρόπος διαμόρφωσης εσωτερικής κατάστασης στην Κέρκυρα μετά την επικράτηση των δημοκρατικών

-εκτίμηση προσωπικότητας Νικόστρατου

-Μέγεθος και συνέπειες δυσπιστίας που προκάλεσε ο εμφύλιος πόλεμος ανάμεσα στους πολίτες

-στόχοι αθηναϊκής πολιτικής

-θεσμός ικεσίας, σημασία του= σταθερή αξία ακόμη και σε καταστάσεις, όπου οι υπόλοιποι κοινωνικοί αλλά και πολιτικοί θεσμοί απαξιώνονται

Λεξιλόγιο

1.ὁ προστάτης= αρχηγός(εδώ)

2.πληρόω-ῶ=γεμίζω,επανδρώνω με πληρώματα(για πλοία)

3.καταλέγω ἐς τὰς ναῦς=στρατολογώ για τα καράβια,καταγράφω για ναυτική υπηρεσία

4..ἀνίστημι=σηκώνω

5.παραμυθέομαι-οῦμαι=παρηγορώ,εμψυχώνω,καθησυχάζω=παρασύνθετο<παρά+

μῦθος

Ερμηνευτικά

Φτάνει στην Κέρκυρα από τη Ναύπακτο ο Νικόστρατος, αθηναίος στρατηγός. Στην Ναύπακτο υπήρχε μόνιμη μοίρα αθηναϊκού στόλου λόγω της καίρια θέσης της περιοχής για τον έλεγχο του Κορινθιακού κόλπου και των θαλάσσιων δρόμων για τη Δύση.

Ο Νικόστρατος επιχειρεί να φέρει σε συμβιβασμό της αντίπαλες παρατάξεις στην Κέρκυρα και οι ενέργειές του χαρακτηρίζονται από μετριοπάθεια, διαλλακτικότητα και πολιτική σκοπιμότητα.

1. Tῇ δὲ ἐπιγιγνομένῃ ἡμέρα: Σύμφωνα με τον Gomme, ΙΙ 367-8, η χρονολογική εξέλιξη των γεγονότων θα πρέπει να είχε ως εξής:με βάση το κεφάλαιο 3, 70, η αθnναϊκή τριήρης έφυγε από την Κέρκυρα μαζί με κάποιους Κερ­κυραίους δημοκρατικούς για την Αθήνα. Μόλις αυτό το πλοίο έφτασε, θα πρέπει να βρήκε εκεί τους πρέσβεις των Κερκυραίων ολιγαρχικών (βλ. κεφάλαιο 3, 71-2). Τότε οι Αθηναίοι θα πρέπει να έστειλαν στον Νικόστρατο, που βρισκόταν στη Ναύπακτo, δυο ιερές ταχύπλοες τριήρεις, την Πάραλο και τη Σαλαμινία, τις οποί­ες χρησιμοποιούσαν σε διάφορες κρατικές αποστολές, με την  εντoλή να επέμβει στην Κέρκυρα. Αν ληφθούν υπόψη οι αντίστοιχε αποστάσεις, μεσολαβούν 5 ημέρες για να ληφθεί η σχετική απόφαση στην εκκλησία του δήμου και να ετοιμαστούν τα δυο ιερά πλοία.4 ημέρες για να φτάσει η Πάραλος και η Σαλαμινία στη Ναύπακτο και 5 περίπου ημέρες για να ετοιμαστεί ο Νικόστρατος να ταξιδέψει στην Κέρκυρα. Άρα ο Νικόστρατος έφτασε στην Κέρκυρα 18-20 ημέρες μετά τη δολοφονία του Πειθία και των άλλων δημοκρατικών.

2.Νικόστρατος ὁ Διειτρέφους: Ο Θουκυδίδτις θα αναφερθεί στoν Νικόστρατο  και στο κεφάλαιο 4, 129. Αναφορά σε αυτόν κάνει και ο κωμικός ποι­ητής Αριστοφάνης (Σφήκες 81). Ήταν ο αρχηγός του αθηναϊκού ναυτικού στη Ναύπακτo  και αρκετά μετριοπαθής στο χειρισμό της κρίσης.

3.βοηθῶν ἐκ Ναυπὰκτου... καὶ Μεσσηνίων πεντακοσίοις όπλίταις: Ήδη από το 459 π.χ. (τέλος του Γ' Μεσστινιακού πολέμου) είχαν εγκατασταθεί στη Ναύπακτo Μεσσήνιοι εξόριστοι. Αυτοί αποτελούσαν στο εξής μάχιμα πληρώματα του αθηναϊκού στόλου, ο οποίος ναυλοχούσε μόνιμα εκεί, καθώς η θέση της Ναυ­πάκτου εξυπηρετούσε τον έλεγχο της εξόδου του Κορινθιακού κόλπου. Οι τριήρεις τις οποίες διοικούσε ο Νικόστρατος στη Ναύπακτο ήταν ειδικά κατασκευα­σμένες για αποβάσεις, με καταστρώματα χωρητικότητας 40-50 οπλισμένων αν­δρών. Ήταν ελαφριές, για να σύρονται εύκολα στην ακτή  και για να έχουν ευελι­ξία στις κινήσεις.

Την πρώτη αυτή στρατιωτική επέμβαση θα ακολουθούσε αργότερα μια δεύτερη πενταπλάσια σε αριθμό πλοίων, απόδειξη της εξαιρετικής σημασίας που απέδιδε η Αθήνα στην υπόθεση της Κέρκυρας.

4. ενέργειες Νικόστρατου

·         Πρώτος όρος συμφωνίας: νικητές και νικημένοι πείθονται να δικαστούν μόνο οι  δέκα πρωταίτιοι του πραξικοπήματος και της σφαγής στο βουλευτήριο. Σ’ ατούς συμπεριλαμβάνονται λογικά και οι πέντε που είχαν κατηγορηθεί για το κόψιμο των χαράκων. Οι δέκα δεν έμειναν να δικαστούν και εξαφανίστηκαν

·         Ολιγαρχικοί και δημοκρατικοί θα συνάψουν συμφωνία, για να επέλθει ηρεμία και να σταματήσει ο εμφύλιος σπαραγμός

·         Κερκυραίοι και Αθηναίοι θα συνάψουν συμφωνία ώστε να θεωρούν τους ίδιους εχθρούς και φίλους

·         Η διαλλακτική αυτή στάση του Νικόστρατου δεν απορρέει μόνο από το μετριο­παθή και διαλλακτικό του χαρακτήρα ή από τη συνείδηση που είχε ενάντια στον α­δελφοκτόνο διχασμό, αλλά εκφράζει και κάποιους πολιτικούς χειρισμούς που ε­ξυπηρετoύν τις άμεσες επιδιώξεις της Αθήνας, δηλ. την πρoσάρτηση του νησιoύ στην Aθηναϊκή συμμαχία.

·         Ο Νικόστρατος είχε συνειδητoπoιήσει ότι με τη συνέχιση της ρευστότητας και της αστάθειας στα πράγματα του νησιoύ, δε θα μπορούσε κα­θόλου να ευδοκιμήσει η σύναψη μιας πλήρους συμμαχίας, για την οποία ενδιαφερό­ταν η αθηναϊκή διπλωματία.

·         Έτσι, πρώτο μέλημα του Νικόστρατου ήταν η αποκα­τάσταση της γαλήνης στην Κέρκυρα και τα κηρύγματα συμφιλίωσης που περιείχαν οι προτάσεις του να βρουν απήχηση στα πνεύματα και τις ψυχές και των δύο αντι­πάλων (ολιγαρχικών και δημoκρατικών).

·         Τελικά το επίτευγμα του Aθηναίoυ στρα­τηγού αποδείχτηκε εφήμερο, λόγω της βαθιάς διαταραχής της κοινωνικής συνοχής και του αγεφύρωτου χάσματος  ανάμεσα στις πολιτικές παρατάξεις.

5.οἱ δὲ τοῦ δήμου προστάται... ξυμπέμψειν: Οι δημoκρατικoί ζήτησαν από τον Νικόστρατο να αφήσει στην Κέρκυρα πέντε αθηναϊκά πλοία, προφανώς για να αποθαρρύνουν με την παρουσία τους οποιαδήποτε αντιδραστική ενέργεια των ολιγαρχικών στο νησί. Ως αντάλλαγμα θα του έδιναν πέντε δικά τους πλοία. Ο Νικόστρατος συμφώνησε. Ο λόγος που επάνδρωναν τα πλοία αυτά με πληρώμα­τα από τους ολιγαρχικούς ήταν ότι ήθελαν να απαλλαγούν από ένα σημαντικό α­ριθμό από αυτούς: αν λάβουμε υπόψη τη χωρητικότητα των πλοίων, αυτοί θα πρέπει να ήταν περίπου διακόσιοι. Αργότερα, πάλι με το σκεπτικό της αποδυνά­μωσης των ολιγαρχικών, οι δημoκρατικoί θα κινηθoύν για να τους αφοπλίσουν. Aνάλoγη τακτική (εκτόπιση των πολιτικών αντιπάλων του σε μέ­ρη όπου γίνονταν ακίνδυνοι) ακoλoύθησε και ο τύραννο ς  της Σάμου Πoλυκράτης(Ηροδ. 3.44.2).

Αντιδράσεις ολιγαρχικών και δημοκρατικών

·         Οι ολιγαρχικοί φοβούνται για την αντιμετώπιση που θα είχαν από τους Αθηναίους και αρνούνται να αποπλεύσουν μαζί τους

·         Οι δημοκρατικοί φοβούνται μήπως οι ολιγαρχικοί προκαλέσουν αναταραχή και εκμεταλλευόμενοι την άρνησή τους να φύγουν ετοιμάζονται να σκοτώσουν μερικούς από αυτούς

·         Όξυνση πολιτικών παθών λόγω καχυποψίας, ανασφάλειας και δυσπιστίας

·         Ο φόβος και το διχαστικό μίσος εμποδίζει κάθε προσπάθεια συνδιαλλαγής και συμφιλίωσης

6.ἐς τὸ Ἣραιον:ο ναός της Ήρας Ακρίας. Δεν έχει εξακριβωθεί πού βρισκόταν. Στο λόφο που ήταν κοντά στο λιμάνι του Αλκίνοου ή στην πεδιάδα που απλώνεται ανάμεσα στην πόλη και το φρούριο στο απέναντι νησί ή εκεί που βρίσκεται το μοναστήρι της Αγίας Ευφημίας. Η μετακίνηση πάντως των ολιγαρχικών από  το ιερό της Ήρας Ακρίας στο νησί Βίδο έγινε για λόγους ασφαλέστερης κράτησής τους και για απομόνωσή τους από άλλους ομόφρονές τους.

Χαρακτηρισμός προσώπων

Νικόστρατος: Ο στρατηγός των Αθηναίων στη Ναύπακτο είναι ο πρωταγωνι­στής των γεγονότων που ιστορεί ο Θουκυδίδης σε αυτό το κεφάλαιο. Σε όλο το κείμενο είναι εμφανής η διαλλακτικότητα και η μετριοπάθεια του χαρα­κτήρα του: αμέσως μετά την άφιξή του στην Κέρκυρα, σπεύδει να συμφιλιώ­σει τις δυο πολιτικές παρατάξεις μεταξύ τους και να oδηγήσει στην υπογρα­φή συμφώνου φιλίας με την Aθήνα. Αργότερα, γλιτώνει τους ολιγαρχικούς από τα δολοφονικά χέρια των δημοκρατικών με παρέμβασή του. Oι ενέργειές του όμως δεν προέρχονται μόνο από τη φύση του χαρακτήρα του. Ήταν και ένας πολιτικός χειρισμός, που θα εξυπηρετούσε τα συμφέρο­ντα της Aθήνας (να προσαρτηθεί το νησί άμεσα στην Aθηναϊκή  συμμαχία).

Κερκυραίοι δημοκρατικοί: Έχοντας την ασφάλεια που τους παρείχε η παρουσία των αθηναϊκών πλοίων, οι δημοκρατικοί δε χάνουν την ευκαιρία να ξεφορτωθούν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο τους πολιτικούς τους αντι­πάλους. Δε θα δίσταζαν μάλιστα να δoλoφoνήσoυν μερικούς από αυτούς, ίσως κατεχόμενοι από πνεύμα εκδίκησης για τις δολοφονίες των ολιγαρχι­κών, αν δεν τους απέτρεπε ο Νικόστρατος. Είναι διαρκώς καχύποπτοι απέναντι σε oπoιαδήπoτε ενέργεια των αντιπάλων τους.

Κερκυραίοι ολιγαρχικοί: Και οι ολιγαρχικοί διακατέχονται από καχυποψία και δυσπιστία σχετικά με τις προτάσεις των δημοκρατικών και του Νικό­στρατου. Αυτό είναι αναμενόμενο, καθώς οι ίδιοι είχαν δείξει απίστευτη σκληρότητα έναντι των αντιπάλων τους, όταν οργάνωσαν το πραξικόπημα. Καθώς λοιπόν βρίσκονταν σε μειoνεκτική θέση, εγκαταλειμμένοι μάλιστα από τους υποστηρικτές τους (Πελοποννησίους), προσπαθούν να σωθούν καταφεύγοντας ως ικέτες άλλοι στο ναό των Διοσκούρων και άλλοι στο ναό της Ήρας.

Οι Διόσκουροι (> Διός+Κούροι), ο Κάστωρ και ο Πολυδεύκης, ήταν παιδιά (δίδυμα) του Δία και της Λήδας και αδέρφια της ωραίας Ελένης. Ήταν θεοί του φωτός και προσωποποιούσαν για τους Έλληνες την εντιμότητα, τη γενναιοψυχία, την τόλμη, την ευγένεια και την αρετή. Ήταν προστάτες των καραβιών και των ναυτικών. Οι Έλληνες τους λάτρευαν και τους τιμούσαν σαν θεούς, ενώ συχνά ζητούσαν από αυτούς συμπαράσταση και βοήθεια στις δύσκολες ώρες. Ήταν οι προστάτες και σωτήρες των θνητών.

Η γέννηση, η λατρεία και ο Θησέας

Σύμφωνα με το μύθο, η Λήδα, από την ένωσή της με τον Δία, γέννησε δυο αβγά. Από το πρώτο γεννήθηκε η Ελένη, ενώ από το δεύτερο δύο δίδυμα αγόρια, οι Διόσκουροι, ο Κάστορας και ο Πολυδεύκης. Οι Σπαρτιάτες τους είχαν σε περίοπτη θέση όσον αφορά τη λατρεία. Επίσης, όταν βαδίζανε να συναντήσουν τον εχθρό τραγουδούσαν έναν παιάνα προς τιμή των Διοσκούρων.

Όταν ο Θησέας, με την βοήθεια του Πειρίθου, απήγαγε την αδελφή τους Ελένη με σκοπό να την παντρευτεί, όταν εκείνη μεγαλώσει, οι Διόσκουροι εισέβαλαν στην Αττική. Εκεί, αφού ελευθέρωσαν την αδελφή τους, απήγαγαν τη μητέρα του βασιλιά της Αθήνας, την Αίθρα και βοήθησαν να ανέβει στον θρόνο της Αθήνας ο Μενεσθέας, εκμεταλλευόμενοι και την απουσία του Θησέα ο οποίος ήταν φυλακισμένος στον Άδη.

Η αφοσίωση

Τα δύο αδέλφια έτρεφαν μεγάλη αγάπη ο ένας για τον άλλον. Ο Κάστωρ σε μία σύγκρουση έχασε τη ζωή του και τότε ο Δίας πρόσφερε στον Πολυδεύκη την αθανασία. Έτσι λοιπόν, όταν αυτός δέχθηκε, ζήτησε από το Δία να μοιραστεί αυτήν την αθανασία με τον αδελφό του. Δεχόμενος ο Δίας όρισε τότε τη μία ημέρα ο ένας να είναι στον Κάτω Κόσμο του Άδη και ο άλλος στον Όλυμπο και την άλλη αντίστροφα.

Ο θάνατος του Κάστορα

Για το θάνατο του Κάστορα υπάρχουν δύο εκδοχές, αλλά και οι δύο βασίζονται στη σύγκρουσή τους με τα ξαδέλφια τους Ίδα και Λυγκέα, γιους του Αφαρέως. Η μια εκδοχή έχει να κάνει με μια ζωοκλοπή, που οργάνωσαν τα τέσσερα ξαδέλφια, αλλά ο Ίδας και ο Λυγκέας κατάφεραν να ξεγελάσουν τους Διόσκουρους και να πάρουν όλη τη λεία. Αργότερα σε σύγκρουση μεταξύ των δύο πλευρών ο Ίδας σκότωσε τον Κάστορα και ο Πολυδεύκης τον Λυγκέα.

Με βάση τη δεύτερη εκδοχή του μύθου, οι Διόσκουροι επιχείρησαν να πάρουν για συζύγους τους τις κόρες του Λεύκιππου, τις ξαδέλφες τους Φοίβη και Ιλάειρα. Τα δύο αδέλφια απήγαγαν τις Λευκιππίδες, οι οποίες όμως προορίζονταν για σύζυγοι των δύο γιων του Αφαρέως (ο οποίος ήταν αδελφός του πατέρα τους Λεύκιππου). Ο Ίδας και ο Λυγκέας επιτέθηκαν στους Διόσκουρους και κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης έχασαν τη ζωή τους και εδώ, ο Κάστορας και ο Λυγκέας.

Η λατρεία τους στην Ιταλία

Η λατρεία των Διόσκουρων μεταφέρθηκε στην Ιταλία. Οι Ρωμαίοι πίστευαν πως τα δύο αδέλφια προστάτευαν το στρατό τους κατά τη διάρκεια της μάχης, ενώ είχε κατασκευαστεί και ναός προς τιμήν τους (Tempio dei Dioscuri) στην περιοχή της Ρωμαϊκής Αγοράς, στη Ρώμη, μετά τη νίκη των Ρωμαίων στη Μάχη της Λίμνης Ρηγίλλης κατά των Ετρούσκων, το 498 π.Χ..