Θουκ. Γ, Κεφ.79-81

https://www.google.gr/maps/place/%CE%9A%CE%AD%CF%81%CE%BA%CF%85%CF%81%CE%B1/@38.7897805,20.696668,12z/data=!4m2!3m1!1s0x135b5eddaa2d0a7f:0x19414e6a72b21d0

Θεματικά κέντρα-δομικά στοιχεία

1.Ενέργειες των Κερκυραίων και αξιολόγηση των κινήσεων του Πελοποννησιακού στόλου μετά τη ναυμαχία

2.Διάκριση της ανάγκης που ώθησε τους δημοκρατικούς να έρθουν σε συνεννόηση με τους ολιγαρχικούς και να εκτιμήσουν τη δυνατότητα συνδιαλλαγής μεταξύ τους.

3.Μέσα επικοινωνίας εκείνης της εποχής για μεγάλες αποστάσεις και η σημασία τους για την έκβαση της κρίσης στην Κέρκυρα

4. Επηρεασμός των πολιτικών εξελίξεων στην Κέρκυρα από την παρουσία του πελοποννησιακού στόλου

5.Οι επιπτώσεις της στάσης των Πελοποννησίων στη συμπεριφορά των Κερκυραίων

6.Αξιολόγηση των πράξεων και συμπεριφοράς των δημοκρατικών στους ικέτες ολιγαρχικούς (αρνητική)

7.Να αντιληφθούν οι μαθητές τα όρια του ανθρώπινου πάθους σε έναν εμφύλιο πόλεμο, τα συναισθήματα των αντιπάλων και τις ενέργειές τους που καθοδηγούνται από έντονη συναισθηματική φόρτιση

8.Σύγκριση στάσης Ευρυμέδοντα με αυτή του Νικόστρατου απέναντι στους Κερκυραίους και εκτίμηση της ευθύνης της αθηναϊκής δύναμης για τη συνέχιση των σφαγών στην πόλη.

Λεξιλόγιο

1.ἰσόψηφος,ος,ον<ἲσος+ ψῆφος

2.ἀποβαίνω=ποβιβάζομαι/Παγ.βάση,βήμα,βάθρο,νακρηρία,βέβαιος,άβατος,

βαθμίδα, βωμός, βάδην, επιβάτης, αναβάτης…

3.περιδεής γίγνομαι =πανικοβάλλομαι<περί+ δέος

4.οἱ λόγοι =συνομιλίες, διαπραγματεύσεις

5.πληρόω-ω=επανδρώνω πλοίο με πλήρωμα

6.δῃόω-ω=καταστρέφω,λεηλατώ,ερημώνω

7.φρυκτωρέω-ω=αναγγέλλω με φωτεινάσήματα(πυρσούς)<φρυκτωρός

<φρυκτός=δαυλός,πυρσός+ὢρα=φροντίδα

8.πυνθάνομαι=πληροφορούμαι,Μέλλ.[πεύσομαι και πευσοῦμαι/ Πγ. πύστις=ερώτηση,πληροφορία,έκπυστος=γνωστός,πευστέον

9.ἡ στάσις=επανάσταση, εμφύλιος πόλεμος,αναταραχή

10.υπερενεγκόντες=υπερφέρω=μεταφέρω πάνω από ένα μέρος σε άλλο,/Ομ.

φερνή,πολύφερνος νύφη,φέρετρο,φορά,φώρ-ρός=κλέφτης,δίφρος,φαρέτρα,

διένεξις,διηνεκής, οἰστός=αυτός που πρέπει κανείς να υπομείνει

11.οἲχομαι=αναχωρώ,έχω φύγει, είμαι φευγάτος

12.αἱ νῆες περιεκομίζοντο=τα πλοία περιφέρονταν

13.ἀποχράομαι-ῶμαι+αιτ.=σκοτώνω

14.καταγιγνώσκω τινός θάνατον=καταδικάω κάποιον σε θάνατο.

15.ἀπάγχομαι=απαγχονίζομαι/Ομ..άγχος,αγχόνη,απαγχονισμός

16.ἀποθνῄσκω ὑπό τινος=φονεύομαι=παθ./Ενεργ.ἀποκτείνω τινά=σκοτώνω κάποιον

17.ἴδιος,α,ον και ος,ον=ιδιαίτερος,ιδιωτικός/παραθ.ἰδιαίτερος,ἰδιαίτατος/επιρρ.

ἰδίως

18.ἀφικνέομαι-οῦμαι=φτάνω,παρκ.ἀφῖγμαι/Ομ.άφιξη,ικέτης,ίχνος,προίκα,

ικανός

Ερμηνευτικά

1.   Καὶ οἱ Κερκυραῖοι δείσαντες…: Οι Κερκυραίοι, αφού επέστρεψαν έχοντας χάσει 13 πλοία, μη γνωρίζοντας τις προθέσεις των Πελοποννησίων μετά τη νίκη τους και βλέποντας πως υπάρχει πλέον απειλή και για την πόλη τους, όρισαν επιφυλακή στην πόλη και μετέφεραν στο Ηραίο τους ολιγαρχικούς που είχαν εκτοπίσει στην απέναντι νήσο. Στο κεφ. 80 φαίνεται πως πρόθεση των Κερκυραίων ήταν να ζητήσουν τη συνεργασία των ολιγαρχικών για την αντιμετώπιση του εξωτερικού κίνδυνου

2.   Οἱ δ’ ἐπὶ τὴν πόλιν οὐκ ἐτόλμησαν…: οι Πελοποννήσιοι δεν επιτέθηκαν στην Κέρκυρα, παρόλο που οι συνθήκες ήταν ευνοϊκές γι’ αυτούς: είχαν συλλάβει 13 Κερκυραϊκά πλοία και στην Κέρκυρα επικρατούσε αναταραχή. Επιπλέον, ο Βρασίδας συνηγορούσε υπέρ της επίθεσης. Ο Θουκυδίδης ως μοναδική ερμηνεία της απροθυμίας των Πελοποννησίων να επιτεθούν θεωρεί την έλλειψη τόλμης, ερμηνεία που ακούγεται περίεργη με δεδομένο ότι οι Πελοποννήσιοι είναι νικητές και το εχθρικό στρατόπεδο είναι διασπασμένο. Μπορούμε να υποθέσουμε  ότι ο Αλκίδας φοβόταν την άφιξη ισχυρής αθηναϊκής δύναμης, γεγονός το οποίο θέλοντας να προλάβει, αποβιβάστηκε στην Λευκίμμη.

3.   Ο  Αλκίδας περιορίστηκε απλώς σε «περιπολίες» στο θαλάσσιο χώρο-κοντά στην Κέρκυρα και σε λεηλασίες σε τμήματα του νησιού μακριά από την πόλη για ανεφοδιασμό. Αν δεχτούμε κάτι τέτοιο, τότε δεν μπορεί να γίνει λόγος για κάποιο σχέδιο ή τακτική του ναυάρχου των Πελοποννησίων. Φαίνεται όμως, όπως προείπαμε, ότι υπήρχαν κάποιοι λόγοι που έκαναν τον Αλκίδα να μην προχωρήσει σε απόβαση στην πόλη της Κέρκυρας:

·         ο στόλος των Κερκυραίων δεν ήταν καθόλου ευκαταφρόνη­τος: σε περίπτωση λοιπόν απόβασης των Πελοποννησίων στην Κέρκυρα θα μπορούσαν οι δημοκρατικοί να παρατάξουν εναντίον τους το στόλο τους και να τους κατατροπώσουν.

·         Μετά τα γεγονότα της ναυμαχίας ήταν εύλογο να καταφτάσουν περισσότερα πλοία των Αθηναίων στην περιοχή (κάτι που εξάλλου συνέβη αργότερα).

·         Τα πλοία των Πελοποννησίων είχαν ήδη διανύσει γύρω στα 40 με 45 μίλια: λογικό λoιπόν ήταν τα πληρώματα (ιδίως οι κωπηλάτες) να είναι κουρα­σμένοι και να μην μπορούν να αντεπεξέλθουν στις ανάγκες μιας απόβασης στο νησί.

4.   Γι' αυτούς τους λόγους ο Αλκίδας ακολούθησε την τακτική του ελέγχου του θαλάσσιου χώρου κοντά στο νησί και του ανεφοδιασμού με λεηλασίες από μέρη όπως το ακρωτήριο Λευκίμμη. Σκοπός του ήταν να επιτηρεί το θαλάσσιο χώρο, ώστε να αντιδράσει έγκαιρα σε ενδεχόμενη έλευση περισσότερων αθηναϊκών πλοίων και να παρεμποδίζει τις προσπάθειες ανεφοδιασμού των κατοίκων (σε τρόφιμα ιδίως) από περιοχές κοντά στην πόλη της Κέρκυρας, για να εξαντληθούν και να αναγκαστούν να υποκύψουν.

5.   Οι Κερκυραίοι,καθώς είναι τρoμoκρατημένoι από την ήττα που δέχτηκαν από τον πελοποννησιακό στόλο, επαναφέρουν τους 400 ολιγαρχι­κούς από το νησί Βίδο στο ναό της Ήρας, για να τους ζητήσουν να συνεργαστούν για τη σωτηρία της πόλης. Βλέποντας τις καταστροφές που υπέστη το νησί τους από την εμφύλια διαμάχη τους με τους ολιγαρχικούς αλλά και από την παρέμβαση των ξένων δυνάμεων προσεγγίζουν τρομοκρατημένοι τους ολιγαρχικούς. Η έκκλησή τους βρήκε απήχηση σε ορισμένους, έτσι κατάφεραν να επανδρώσουν τριάντα(30)πλοία.

6.    Ο Βρασίδας κινούμενος από τα πατριωτικά του αισθήματα και διαθέτοντας γενναίο ήθος, παρακινεί τον Αλκίδα να προχωρήσει σε απόβαση στην πόλη της Κέρκυρας

7.   Ο Αλκίδας ήταν συνετός ναύαρχος και λιγότερο παρoρμητικός από τον Βρασίδα (άτολμος, κατά κάποιους ερευνητές), αποφεύγει να προχωρήσει σε απόβασn στην Κέρκυρα, σταθμίζοντας τις δυνατότητες του στόλου του και τις δυνά­μεις που διέθεταν οι αντίπαλοι (Αθηναίοι και Κερκυραίοι).

8.    Έτσι οι Πελοποννήσιοι, αφού λεηλάτησαν όσο μπορούσαν περιοχές της Κέρκυρας, αποφάσισαν να αναχωρήσουν. Ιδίως μόλις πληροφορήθηκαν για την άφιξη μοίρας του αθηναϊκού στόλου αποφάσισαν να επιστρέψουν στη βάση τους(στην Κυλλήνη). Η ενέργειά τους αυτή κρίνεται συνετή, καθώς θα δυσκολεύονταν να αντιμετωπίσουν τους Αθηναίους.

9.   ἐπλήρωσαν δ’ ὃμως τριάκοντα: η αντίθεση ερμηνεύεται με πολλούς τρόπους.

·         Μερικοί τονίζουν το γεγονός πως οι Κερκυραίοι είχαν ηττηθεί και βρίσκονταν σε διάσταση.

·         Άλλοι τονίζουν τη φοβερή πείρα που απεκόμισαν οι Κερκυραίοι απ’ τα προηγούμενα γεγονότα. Αυτοί βρίσκουν ικανοποιητικό τον αριθμό των πλοίων.

·         Άλλοι πάλι δε βρίσκουν ικανοποιητικό τον αριθμό των πλοίων και τονίζουν ότι οι διαπραγματεύσεις και το γεγονός πως πολλοί ολιγαρχικοί πείσθηκαν να επιβιβαστούν στα πλοία, θα έπρεπε να δώσουν τη δυνατότητα στους Κερκυραίους να εξοπλίσουν πάνω από 47 πλοία, καθώς στην πρώτη εμφάνιση των Πελοποννησίων οι Κερκυραίοι επάνδρωσαν 60 πλοία. Φαίνεται πως και πολλοί δημοκρατικοί αρνήθηκαν να επιβιβαστούν στα πλοία.

10.                         Για τις φρυκτωρίες βλ. http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A6%CF%81%CF%85%CE%BA%CF%84%CF%89%CF%81%CE%AF%CE%B1

http://www.erepublik.com/en/article/-1-854578/1/20

http://www.hellinon.net/NeesSelides/Fryktories.htm

https://www.youtube.com/watch?v=wFF_rGjrhNU (23.58)

11.                          

12.                         Η Λευκάδα παλιότερα ήταν χερσόνησος ενωμένη με ισθμό με την Ακαρνανία. Αυτόν οι Κορίνθιοι που στάλθηκαν από τον Κύψελο και το Γόργο άνοιξαν, γι’αυτό και ονομάζεται από τον Πολύβιο Διόρυκτος. Αργότερα τον γέμισαν με άμμο και τέλος κατέληξε στην κατάσταση που τον βρήκε ο Θουκυδίδης. Έγινε πορθμός.

13.                         ὃπως μή περιπλέoντες ὀφθῶσιν: μερικοί εξοβελίζουν την πρόταση αυτή. Πι­στεύουν πως ο λόγος για τον οποίο οι Πελοποννήσιοι μετέφεραν τα πλοία πά­νω απ' τον ισθμό δεν ήταν ο φόβος μη γίνουν αντιληπτοί, αλλά για να κερδί­σουν χρόνο. Ο περίπλους του νησιού θα απαιτούσε περισσότερο χρόνο. Υπο­στηρίζεται πως αν τα πλοία των Αθηναίων είχαν αποπλεύσει απ' τη Λευκάδα, όπως αναγγέλθηκε, τότε αυτά θα βρίσκονταν στα κερκυραϊκά νερά, όταν οι Πελοποννήσιοι θα βρίσκονταν στον ισθμό. Υπάρχει, όμως, και μια άλλη εξή­γηση, ότι τα αθηναϊκά πλοία δεν είχαν προσπεράσει τη Λευκάδα, όταν αναγγέλθηκαν, αλλά θεάθηκαν απ' τη Λευκάδα και σε κάποια απόσταση απ' αυτή. Έτσι ο κίνδυνος να γίνει αντιληπτός ο πελοποννησιακός στόλος είναι πραγματικός. Πάντως η νυχτερινή ακτοπλοία είναι το αίτιο για το οποίο ο πε­λοποννησιακός στόλος διέφυγε την προσοχή των Αθηναίων (GMM. ΙΙΙ. 81.1).

14.                          

15.                         Ο Θουκυδίδης παρουσιάζει τις ενέργειες των δημoκρατικών μετά την οριστική επικράτησή τους στο νησί (αφού είχαν αποχω­ρήσει οι Πελοποννήσιοι και είχε φτάσει πια ο Ευρυμέδοντας):

ü  Σκότωναν όποιον ολιγαρχικό συλλάμβαναν κατά τη διάρκεια της μετα­φοράς των πλοίων στο Υλλαϊκό λιμάνι (τῶν ἐχθρῶν εἴ τινα λάβοιεν, ἀπέκτεινον).

ü  Δε δίστασαν να σκοτώσουν ακόμα και όσους ολιγαρχικούς είχαν επιβι­βαστεί στα κερκυραϊκά πλοία, έτοιμοι να αγωνιστούν εναντίον των ο­μοϊδεατών τους Πελοποννησίων για το καλό του νησιού τους (καὶ ἐκ τῶν νεῶν ὃσους ἒπεισαν ἐσβῆναι ἐκβιβάζοντες ἀπεχρῶντο).

ü  Έπεισαν περίπου 50 ολιγαρχικούς από αυτούς που είχαν καταφύγει στο ναό της Ήρας να περάσουν από δίκη. Η δίκη όμως ήταν παρωδία, καθώς τους καταδίκασαν όλους σε θάνατο (ἐς τὸ Ἠραῖόν τε ἐλθόντες... καὶ κα­τέγνωσαν πάντων θάνατον).

Οι ενέργειες αυτές των δημοκρατικών φανερώνουν σκληρότητα και αναλγη­σία. Χρησιμοποιούν δόλο, για να σκοτώσουν τους πολιτικούς τους αντιπάλους, χωρίς να κάνουν εξαίρεση ούτε για όσους είχαν ταχθεί στο πλευρό τους στο τέλος των συγκρούσεων.

15.

Βλ. την ανάλογη περίπτωση: (ΘΟΥΚ 1.126.1–1.134.4: Οι προφάσεις για την έναρξη του πολέμου και το τέλος του Παυσανία) Αιτιάσεις των Λακεδαιμονίων για το "Κυλώνειον άγος"

Αθηναίοι απεσταλμένοι, που έτυχε να βρίσκονται στην Σπάρτη, απάντησαν στις αιτιάσεις των Κορινθίων (βλ. ΘΟΥΚ 1.66.1–1.71.7), οι Σπαρτιάτες, ωστόσο, αποφάσισαν ότι οι Αθηναίοι είχαν παραβιάσει τις "τριαντάχρονες σπονδές" και ζήτησαν από τους συμμάχους τους να συναινέσουν στην κήρυξη κοινού πολέμου εναντίον της. Στο δεύτερο συνέδριο που έγινε στη Σπάρτη οι Πελοποννήσιοι αποφάσισαν να ξεκινήσουν τις προετοιμασίες για πόλεμο ενάντια στους Αθηναίους.

Βλ. http://www.greek-language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/corpora/anthology/content.html?m=1&t=174

http://www.mikrosapoplous.gr/thucy/vivlia/vivlio1.htm

16.                         .ὁ Eὐρυμέδων... παρέμεινε: Ο ιστορικός αφήνει να διαφανούν οι ευθύνες του Αθηναίου Ευρυμέδοντα. Αν όχι η αδιαφορία του, τουλάχιστον η ανοχή του επέτρε­ψε την αποχαλίνωση των παθών και την τρομοκρατία ανάμεσα στον πληθυσμό του νησιού. Εντελώς διαφορετική ήταν η στάση του Νικόστρατου στο κεφάλαιο Γ 75).

17.                         Ο Θουκυδίδης δεν κάνει παραπέρα λόγο για τον Νικόστρατο. Κρατώντας τον στη σκιά των γεγονότων, θέλει ίσως να αποσιωπήσει τυχόν ηθική συνενοχή του στην αιματηρή σύρραξη και να διασώσει τη μετριοπαθή προσωπικότητά του. Κα­τά πάσα πιθανότητα ο Νικόστρατος είχε αναχωρήσει ήδη για τη Ναύπακτο ή α­πλώς δεν μπόρεσε να αντιδράσει, καθώς ήταν ιεραρχικά κατώτερος από τον Ευρυμέδoντα.

18.                         Οι Πελοποννήσιοι θορυβημένοι από την πληροφορία για την άφιξη του αθη­ναϊκού στόλου αναχωρούν για την πατρίδα τους περνώ­ντας με τα πλοία τους τον ισθμό της Λευκάδας. Μερικοί θεωρούν ότι η ανα­φορά του Θουκυδίδη στην αποχώρηση των Πελοποννησίων γίνεται με ειρω­νικό τρόπο. Στην πραγματικότητα όμως η κίνησή τους αυτή κρίνεται συνετή, καθώς τα πλοία των Αθηναίων μαζί με εκείνα που είχαν ετοιμάσει οι Κερκυ­ραίοι θα δημιουργούσαν υπεροπλία των αντιπάλων τους, επικίνδυνn για τους ίδιους.

19.                         Οι Κερκυραίοι δημοκρατικοί μόλις πληροφορήθηκαν την άφιξη των αθηναϊκών πλοίων επιδόθηκαν σε βάναυσες ενέργειες έναντι των πο­λιτικών αντιπάλων τους: σκότωναν όποιους ολιγαρχικούς έβλεπαν τυχαία και όσους αποβιβάζονταν από τα πλοία που είχαν επανδρώσει λίγο πριν. Επιπλέον προχώρησαν σε δίκη-παρωδία κάποιων ολιγαρχικών από εκείνους που είχαν καταφύγει ως ικέτες στο ναό της Ήρας. Σύμφωνα με τον ιστορικό η πρόφαση που οδήγησε τους δημοκρατικούς σε αυτές τις ενέργειες ήταν η αντεκδίκηση, επειδή οι ολιγαρχικοί είχαν επιχειρήσει να καταλύσουν τη δημοκρατία. Στην πραγματικότητα όμως η αιτία όπως λέει ο ιστορικός ήταν οι μεγάλες κοινωνικές και οικονομικές διαφορές που είχαν δημιουργήσει προσωπικά μίση. Οι ολιγαρχικοί, βλέποντας την τύχη των ομοϊδεατών τους, από τρόμο μή­πως πέσουν στα χέρια των δημοκρατικών σκότωναν ο ένας τον άλλον ή αυ­τοκτονούσαν με κάθε τρόπο.

20.                         Ο Ευρυμέδοντας, τέλος, σε αντίθεση με τον Νικόστρατο που, όπως είχε αναφέρει ο Θoυκυδίδης στο κεφάλαιο Γ 75, είχε επιδείξει μετριοπαθή στάση έναντι των ολιγαρχικών, αδιαφόρησε για την τύχη των 'Ολιγαρχικών της Κέρκυρας και ανέχτηκε την αποχαλίνωση των παθών και την τρομοκρατία στο νησί. Ο Θουκυδίδης αφήνει να διαφανούν οι ευθύνες του.

21.                         Τα Κερκυραϊ κά χαρακτηρίστηκαν εύστοχα σαν παθολογία του εμφύλιου πο­λέμου. Ο ίδιος ο Θουκυδίδης μετά την περιγραφή των ωμοτήτων και των βιαι­οτήτων της Κέρκυρας ανάγεται σε γενικές εκτιμήσεις και παρατηρήσεις για τις φοβερές συνέπειες των συγκρούσεων αντίθετων πολιτικών συστημάτων και γε­νικότερα των εμφύλιων πολέμων. Ο Θουκυδίδης θεωρεί τον κόσμο με κάποια μελαγχολία και διαπιστώνει πως και η πιο ευγενική φύση μεταβάλλεται κάτω απ' την επίδραση δυσχερών περιστάσεων, και η πιο ευγενική σκέψη συνταράσ­σεται, εξαγριώνεται και υποτάσσει κάθε ιδανικό στο ένστικτο της αυτοσυντή­ρησης (ΙΙΙ. 82- 84).

22.                         Οι αρχηγοί των δυο πολιτικών μερίδων, ιδιαίτερα οι δημοκρατικοί, με εύ­σχημα προσχήματα προσπαθούν να επιβληθούν στους αντιπάλους τους και τολμούν τα πιο φοβερά πράγματα. Επιβάλλουν τιμωρίες μεγαλύτερες απ' ό,τι ορίζει το δίκαιο και απαιτεί το συμφέρον της πολιτείας. Επιδιώκουν πάντα αυτό που εξυπηρετεί το ατομικό τους συμφέρον και καταφεύγουν σε βιαιότη­τες και αυτοδικίες ή και προκατασκευασμένες παράνομες δίκες, για να εξο­ντώσουν τους αντιπάλους τους. Η αδικία και η ασέβεια χαρακτηρίζουν κάθε πράξη τους. Έτσι, όπως λέει ο Θουκυδίδης, πᾶσα ἰδέα κατέστη κακοτροπίας διά τάς στάσεις τῷ Ἑλληνικῷ (ΙΙΙ.83.1).