ΔΙΑΛΟΓΟΣ-ΣΗΜΑΣΙΑ-ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΕΠΟΙΚΟΔΟΜΗΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Ο ΔΙΑΛΟΓΟΣ-ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ

Είναι η ανταλλαγή απόψεων πάνω σ' ένα θέμα με στόχο την προσέγγιση της αλήθειας. Είναι ένας δημοκρατικός τρόπος προσέγγισης άλλων απόψεων και γι’ αυτό η αξία του είχε τονιστεί από την αρχαιότητα. Ο διάλογος είναι μια επικοινωνιακή διαδικασία/πράξη μεταξύ δύο ή πε­ρισσότερων ανθρώπων με την οποία διερευνάται η αλήθεια ή το ψεύδος ενός επιχειρήματος, μιας άποψης και επιδιώκεται η αποτελεσματική προ­σέγγιση ενός ζητήματoς ή η ορθή επίλυση των διαφορών.

Μορφές διαλόγου

ü  εσωτερικός = έχει το χαρακτήρα της ενδοσκόπησης, του αυτοελέγ­χου/της αυτοκριτικής με στόχο την αυτοβελτίωση του ανθρώπου, την αναθεώρηση των ιεραρχήσεων, των επιλογών και των προτεραιοτή­των του

ü  διαπροσωπικός = διεξάγεται στο στενό πυρήνα των προσωπικών σχέσε­ων του ατόμου στο πλαίσιο των συναναστροφών του

ü  κοινωνικός = αναπτύσσεται μεταξύ των κοινωνικών ομάδων στο χώρο της εργασίας, της συμμετοχής σε συλλογικά σχήματα έκφρασης

ü  εθνικός = αφορά τη συζήτηση που γίνεται για σοβαρά εθνικής εμβέλειας ζητήματα, όπως η παιδεία, η εξωτερική πολιτική, η υγεία κ.λπ.

ü  διεθνικός/ παγκόσμιος = διεξάγεται σε διακρατικό επίπεδο και έχει ως αντικείμενο θέματα συνεργασιών σε διάφορους τομείς διεθνούς ενδιαφέροντος, την ειρηνική επίλυση των διαφορών κ.λπ.

Προϋποθέσεις εποικοδομητικού διαλόγου

ü  Γνώση και κριτική ικανότητα, προκειμένου το άτομο να μην παρασύρεται από προκαταλήψεις και μισαλλοδοξίες και να αποποιείται το δογματισμό και το φανατισμό που μαραίνουν το διάλογο.

ü  Αυτοκυριαρχία, προκειμένου ένα άτομο να μην ξεπερνά κάποια όρια που εκμαυλίζουν το πνεύμα του διαλόγου.

ü  δημοκρατικό κλίμα, η έλλειψη αιωρούμενων απειλών που θα οδηγούσαν τα άτομα στην επανά­ληψη στερεότυπων και όχι καινοτόμων ιδεών.

ü  καλοπροαίρετη διάθεση, αλλnλoσεβασμός, που σημαίνει εκτίμη­ση της γνώμης του συνομιλητή

ü  Ακόμη, απαιτείται η γνώση του Ζητούμενου θέματος για να τροφοδοτείται ο διάλογος με νέα στοιχεία και να γίνεται χρήση διαφωτιστικής επιχειρημα­τολογίας.

ανασταλτικοί παράγοντες

ü  Ο δογματισμός,

ü  ο φανατισμός και η

ü  απολυτότητα απομακρύνουν από την ορθολογιστική και αντικειμενική θεώρηση των δεδομένων. Οδηγούν σε έριδες, σε αντιγνωμίες, διαπληκτισμούς και εντάσεις. Επιβάλλεται η ά­ποψη του ισχυρότερου και καταλύεται έτσι ο δημοκρατικός διάλογος

Υποκειμενικές και αντικειμενικές προϋποθέσεις διαλόγου

α) Υποκειμενικές - ατομικές προϋποθέσεις

    1) Ειλικρίνεια, διάθεση και ικανότητα για επικοινωνία από τους δύο ομιλητές, συνεργασία στο επίπεδο της εύρεσης του πλαισίου στο οποίο θα διεξαχθεί ο διάλογος.

2) Να υπάρχει σαφήνεια, ακρίβεια, επαρκής και σχετική με το θέμα πληροφόρηση. Ισότιμη συμμετοχή.            .

3) Προσπάθεια για ηθική και πνευματική προσέγγιση. Αμοιβαίος σεβασμός και εκτίμηση. Έλλειψη εριστικής διάθεσης και ηρεμία.

4) Επιθυμία για υγιή ανταλλαγή απόψεων και όχι επιβολής αυτών.

5) Η γνώση του γλωσσικού οργάνου θεωρείται απαραίτητη προϋπόθεση για τη διεξαγωγή του διαλόγου και για τους δύο ομιλητές.

6) Ο αυτοσεβασμός αλλά και ο αλληλοσεβασμός των συνδιαλεγόμενων εξασφαλί­ζουν μια υπoδειγματική κοινωνική συμπεριφορά και μια αξιοπρεπή συζήτηση.

    7) Η ανωτερότητα, πρώτα ηθική, γιατί μόνο μια ευγενική ψυχή μπορεί να δημιουρ­γήσει υγιείς και εποικοδομητικές συνθήκες και να επικοινωνήσει αποτελεσμα­τικά με το συνάνθρωπο. Έπειτα πνευματική δύναμη και γνώση που να θέτει τις Βάσεις για μια σφαιρική αντιμετώπιση του θέματος.

   8) Το θάρρος σε μια τέτοια μορφή επικοινωνίας πρέπει να είναι διττό: πρώτα παρρησία, δηλαδή τόλμη στην έκφραση της ατομικής άποψης, αλλά και θάρ­ρος αποδοχής της θέσης του άλλου, αν τελικά αποδειχτεί πιο σωστή.

   9) Τέλος, η ψυχραιμία, η υπομονή, η ειλικρίνεια, η συνέπεια, η απαλλαγή από εγωισμούς και προκαταλήψεις του κάθε ομιλητή μπορούν να αποτελέσουν το επισφράγισμα ενός απόλυτα πετυχημένου διαλόγου.

β) Αντικειμενικές προϋποθέσεις

1). Ελευθερία λόγου και έκφρασης.

2).Δημοκρατία, δυνατότητα ανταλλαγής πληρο­φοριών χωρίς το φόβο λογοκρισίας και άλλους περιορισμούς.

3). Ελευθερία άσκη­σης κριτικής και διατύπωσης προσωπικών θέσεων.

Διάλογος και Δημοκρατία

1.Ο διάλογος αποτελεί  ασφαλιστική δικλείδα σε μια επο­χή άκρατου ατομικισμού και άγονου εγωισμού. Με αυτόν μπορεί ο άνθρωπος να μετριάσει την ψεύτικη εικόνα της αυτάρκειας και της αυτοδυναμίας του, να έρθει σε αληθινή επικοινωνία με το συνάνθρωπο, να προσεγγίσει την κατάκτηση της γνώσης, να αμφιβάλλει και να ρωτά, χωρίς να δέχεται άκριτα και δογματικά διάφορες αλή­θειες που προβάλλονται διαρκώς. Με τη συζήτηση και την ανταλλαγή απόψεων πραγ­ματώνεται και ολοκληρώνεται ο ίδιος, Καθίσταται μια αυτοτελής προσωπικότητα.

2.Ο διάλογος προωθεί την επίλυση των διαφορών, Βελτιώνει και συ­γκρατεί τις διαπροσωπικές σχέσεις, συμβάλλει στην απρόσκοπτη λειτουργία των θε­σμών, συντελεί στη δημιουργία κλίματος συνεργασίας και ομόνοιας στους κόλπους της κοινωνίας. Ο υγιής και δημοκρατικός διάλογος είναι αναμφισβήτητα πανάκεια για τη στήριξη της κοινωνικής ζωής.

3.Ο διάλογος και η δημοκρατία αποτελούν δύο έννοιες αλληλένδετες, αφού, από τη μια πλευρά, η δημοκρατία στηρίζεται και προϋποθέτει το διάλογο και από την άλλη, ο υγιής διάλογος μπορεί να διεξαχθεί μόνο μέσα σε καθεστώς φιλελεύθερο και δημο­κρατικό, απαλλαγμένο από αυθεντίες, δογματισμό και φανατική εμμονή στην άποψη του ενός. Με την πρόταση και την αντιπρόταση μεταξύ των διαφωνούντων λειτουργεί σωστά η δημοκρατία, γιατί λαμβάνονται υπόψη οι γνώμες όλων των πολιτικών μερί­δων και αντιπροσωπεύονται όλες οι κοινωνικές ομάδες στα κέντρα λήψης αποφάσεων.

4.Ο διάλογος είναι προϋπόθεση δημοκρατίας στην πολιτική ζωή. Γιατί η δημοκρα­τία, ιδίως η κοινοβουλευτική, στηρίζεται στην προσπάθεια εξεύρεσης των ευρύτερα αποδεκτών λύσεων στα προβλήματα μιας χώρας. Και οι λύσεις αυτές μπορούν να βρεθούν μόνο μέσα από εποικοδομητικό διάλογο των διαφόρων πολιτικών παρατά­ξεων, που εκπροσωπούν μερίδες του λαού.

5.Ο διάλογος, όμως, είναι και προϋπόθεση δημοκρατίας στις κοινωνικές σχέσεις. Οι φιλικές, οικογενειακές και ευρύτερες κοινωνικές σχέσεις των ατόμων, για να είναι αληθινές και σταθερές, πρέπει να στηρίζονται στο διάλογο, δηλαδή τη διαρκή προ­σπάθεια προσέγγισης των ανθρώπων μεταξύ τους και την ανταλλαγή απόψεων πάνω στα καθημερινά προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Στο διάλογο αυτό πρέπει να συμ­μετέχουν όλοι ισότιμα και να προσπαθούν να Βρουν λύση αποδεκτή σε γενικές γραμ­μές απ' όλους. Γιατί στις ανθρώπινες σχέσεις κανείς δεν έχει δικαίωμα να αποφασίζει δικτατορικά για τη ζωή του άλλου.

διάλογος και επιστήμη

Ο διάλογος προωθεί την επιστήμη. Γιατί, όταν οι επιστήμονες συγκρίνουν και εξετάζουν από κοινού τα αποτελέσματα των ερευνών τους, είναι πιο εύκολο να δια­πιστώσoυν τυχόν σφάλματα και να οδηγηθούν τελικά στα σωστά συμπεράσματα. Αποφεύγονται πλάνες, που μπορούν να καθυστερήσουν την εξέλιξη της επιστήμης ή να Βλάψουν την ανθρωπότητα. Για τους λόγους αυτούς άλλωστε οργανώνονται επιστημονικά συνέδρια ή πραγματοποιείται ανταλλαγή απόψεων μέσα από επιστημονικά περιοδικά.

διάλογος και τέχνη

Ο ευαίσθητος και δημιουργικός χώρος της τέχνης ανανεώνεται και προωθείται σημαντικά με το διάλογο, τόσο μεταξύ των καλλιτεχνών και του κοινού όσο και ανά­μεσα στους εκπροσώπους της τέχνης. Με αυτόν οι απόψεις και οι θέσεις όλων αυτών αντανακλώνται πάνω στο έργο τέχνης και συνθέτουν την εικόνα της πλουραλιστικής και πολύπλοκης κοινωνίας μας. Η δημιουργική ζύμωση των συνδιαλεγόμενων οδηγεί σε μια θέση με ευρεία αποδοχή και ένα έργο τέχvης απαράμιλλο και μοναδικό.

διάλογος και εκπαίδευση

Η υγιής παιδαγωγική διαδικασία εξασφαλίζεται μόνο με το διάλογο και αναμφί­βολα η γνώση μεταδίδεται και μεταλαμπαδεύεται πιο εύκολα, αφού οι δέκτες της συμμετέχουν και οι ίδιοι στην παιδευτική διεργασία, ερωταποκρινόμενοι διαρκώς. Με τη σωκρατική μέθοδο της διαλεκτικής επιτυγχάνεται η προσέγγιση διδασκόντων και διδασκομένων και χτίζεται σταδιακά ένας δίαυλος επικοινωνίας, χωρίς στεγανά και παγίδες ανάμεσά τους, που παράλληλα εξασφαλίζει μια πιο γερή σχέση αλληλο­κατανόησης και αλληλοσεΒασμού.

 διάλογος και διαπροσωπικές σχέσεις

ο διάλογος φέρνει τα άτομα σε στενή επικοινωνία και οδηγεί σε μια πνευματική και συναισθηματική σχέση, η οποία δημιουργεί τις προϋποθέσεις για το σεΒασμό της γνώμης των άλλων και την αναγνώριση της αξίας τους.

Λύση προβλημάτων και διάλογος

1. Η λύση κάθε προβλήματος εξαρτάται από την προσωπικότητα του ατό­μου που αντιμετωπίζει το πρόβλημα, από τις κρίσεις και τις δεξιότητές του. Από την προσαρμογή και το συναισθηματικό του κόσμο, από τον αισιόδοξο ή απαισιόδοξο τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει τις δυσκολίες της ζωής. Και ασφαλώς η αναζήτηση λύσεων για τα δύσκολα προβλήματα απασχολεί όλους τους ανθρώπους. Ο διάλογος στις περιπτώσεις αυτές θεωρείται αναγκαίος, γιατί:

ü  δίνει τη δυνα­τότητα να εμβαθύνει ο άνθρωπος τον εσωτερικό του κόσμο, ώστε να αποφύγει τις πρώτες επιφανειακές εντυπώσεις και τις επιπόλαιες κρίσεις,

ü  με το διάλογο απορ­ρίπτονται οι αρνητικές περιπτώσεις,

ü   Βγαίνει λύση καθολικά αποδεκτή και αποφεύ­γονται μελλοντικές συγκρούσεις και αναστατώσεις,

ü  δίνεται η δυνατότητα να ακου­στεί και η άλλη άποψη, που ενδεχομένως να είναι καλύτερη ή να συμπληρώνει,

ü  αξιο­ποιούνται περισσότερες κριτικές προϋποθέσεις, μια και ο διάλογος απαιτεί τουλάχι­στον δύο άτομα.

2. Η ελευθερία λόγου στο διάλογο δε σημαίνει ασυδοσία ή κατάχρηση, αλλά ανεξαρτησία στον τρόπο σκέψης και έκφρασης. Αυτό προϋποθέτει κλίμα ή αλλιώς σεβασμό των ομιλητών, τόσο από αυτούς που συνδιαλέγονται μαζί τους, όσο και του συντονιστή ή του φορέα που οργανώνει το διάλογο. Τούτο πάλι με τη σειρά του προϋποθέτει λειτουργία δημοκρατικών θεσμών, όπως ελευθερία έκφρασης, προσδιορισμένη από το Σύνταγμα, ανοιχτές συζητήσεις στην τηλεόραση και στο ραδιόφωνο, συμπόσια, δημόσιες συζητήσεις κτλ.

3. Ως προς τις υποκειμενικές - ατομικές προϋποθέσεις, η ικανότητα των ατόμων που συμμετέχουν στο διάλογο έχει σχέση πρώτα - πρώτα με την πνευματική τους καλ­λιέργεια. Πρέπει να Βρίσκονται στο ίδιο πνευματικό επίπεδο και να κατέχουν ένα Βασικό απόθεμα γνώσεων πάνω στο θέμα. Κατά δεύτερο λόγο πρέπει να χειρίζονται καλά το λόγο, να έχουν την ίδια γλώσσα επικοινωνίας, να έχουν ευπρέπεια, να μη διακόπτουν, να μην εξάπτονται, να απαντούν συγκεκριμένα και, γενικά, να διακρίνο­νται για το ήθος τους.

4. Έναάτομο μπορεί να συζητά με τον εαυτό του σε έντονες συνειδησιακές στιγ­μές, αλλά και στην περίπτωση αυτή θεωρεί τον εαυτό του ως ένα άλλο πρόσωπο.  Μπορεί επίσης να κάνει μονόλογο με τον εαυτό του, αυτοκριτική, κρίνοντας βιώματά του, σκέψεις, πράξεις κτλ.

5. Διάλογος, επίσης. μπορεί να γίνει και με ένα έργο τέχνης ή ένα ΒιΒλίο. Στις περι­πτώσεις αυτές πρόκειται για σκέψεις, κρίσεις ή απορίες, επιδοκιμασίες ή αποδοκιμα­σίες, έγκριση ή απόρριψη, που περνούν από το μυαλό κάποιου όταν διαΒάζει ένα ΒιΒλίο ή όταν μελετά, εξετάζει ή απλώς παρατηρεί ένα έργο τέχνης (π.χ. έναν πίνακα ζωγραφικής).

Διάλογος και οικονομική ζωή

Ο διάλογος εξυπηρετεί όλους τους τομείς της. Με την ανταλλαγή απόψεων στον παραγωγικό τομέα βελτιώνονται οι διαδικασίες της οικονομικής δράσης και αυξάνεται η παραγωγικότητα. Σ’ αυτό συντελεί και ο διάλογος εργαζομένων και εργοδοτών για το συντονισμό των προσπαθειών τους στον κοινό σκοπό. Οι εμπορικές συναλλαγές προωθούνται και βελτιώνονται με το διάλογο.

Διάλογος και κοινωνική ζωή

Στις καθημερινές συναναστροφές ο διάλογος συμβάλλει αποφασιστικά στη στενότερη επαφή και επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων, στην καταπολέμηση της μοναξιάς που αισθάνεται ο σύγχρονος άνθρωπος, με αποτέλεσμα να ενισχύεται η έννοια της φιλίας καλλιεργώντας σταθερά ένα πολυδύναμο πνεύμα συνεργασίας ανάμεσα στα άτομα και τους λαούς αμβλύνοντας τις κοινωνικές αντιθέσεις και περιορίζοντας τις κοινωνικές αντιπαλότητες. Οι πολίτες μέσω του διαλόγου διεκδικούν τα ατομικά και πολιτικά τους δικαιώματα, ασκούν έλεγχο στην εκάστοτε εξουσία και καταδικάζουν απερίφραστα κάθε είδους παρανομίας και ατασθαλίας.

Διάλογος και διεθνής ζωή

Ο διάλογος μεταξύ των λαών αποτελεί τον καλύτερο τρόπο άρσης των αντιπαραθέσεων και διαφωνιών. Οι λαοί αναζητούν κοινούς τρόπους επαφής, συνεργάζονται για την επίλυση των προβλημάτων τους, τηρούν τις διεθνείς συμφωνίες και αναπτύσσουν τις προϋποθέσεις για την παγκόσμια συναδέλφωση και ειρήνη. Σήμερα μάλιστα, σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης, η αρμονία πολιτισμού και ανάπτυξης με σεβασμό στις πολιτιστικές ταυτότητες, συνιστά ένα στόχο στον οποίο πρέπει να συγκλίνουν οι πολιτικές των κρατών

Διάλογος και ηλεκτρονική δημοκρατία

·         Το διαδίκτυο και η σύγχρονη πληροφορική τεχνολογία δίνουν τη δυνατότητα στον πολίτη να δημιουργήσει το δικό του κίνημα διαμαρτυρίας και παρέμβασης αυξάνοντας τις δυνατότητες παρέμβασης του (ενδυναμωμένος πολίτης-empoweredcitizen). Ο πολίτης μπορεί να επιλέξει τον τρόπο, τον τόπο και το ρυθμό ενημέρωσης και της παρέμβασής του, συμμετέχοντας σε οποιοδήποτε βήμα διαλόγου ή παρουσιάζοντας τη δική του «εφημερίδα». Η τεχνολογία διαθέτει τα μέσα για να αυξηθεί τόσο η ποσότητα όσο και ή ποιότητα των πληροφοριών που ανταλλάσσονται παγκοσμίως.

·         Η ηλεκτρονική δημοκρατία αποτελεί προϊόν αυτής της έκρηξης στον τομέα των πληροφοριών. Η μετουσίωση της πληροφορίας σε γνώση, η μετατροπή της ανταλλαγής απόψεων σε ουσιαστικό διάλογο, η σύγκρουση διαφορετικών κοσμοαντιλήψεων, η επεξεργασία και όχι απλή συσσώρευση στοιχείων αποτελούν ευθύνη αυτών που μεσολαβούν σ’ αυτούς τους νέους παγκόσμιους χώρους.

·         Οι δημοκρατίες μας βασίζονται στην παραδοχή ότι υπάρχει μια ελάχιστη ποσότητα πληροφοριών στις οποίες όλοι διαθέτουμε πρόσβαση, ενώ απαιτεί ενημερωμένο και ενασχολούμενο με τα κοινά σύνολο πολιτών.

·         Η ηλεκτρονική δημοκρατία στηρίζεται σε δύο βασικούς άξονες: την ηλεκτρονική διαβούλευση και συμμετοχή (e-engagement/e-participation) και την ηλεκτρονική ψηφοφορία (e-voting).

·         Η έννοια της ηλεκτρονικής διαβούλευσης περιλαμβάνει την εμπλοκή του πολίτη στα κοινά με τη χρήση νέων τεχνολογιών και βασικά του διαδικτύου καθώς και άμεση και γρήγορη πρόσβαση στην πληροφόρηση. Ο πολίτης/χρήστης, μπορεί να εκφράζει τη γνώμη του και να παίρνει μέρος σε δημοσκοπήσεις, έρευνες, online ερωτηματολόγια ή και να προτείνει ο ίδιος θέματα προς συζήτηση

Σημασία του

Κοινωνικός τομέας

ü  συντελεί στην ουσιαστική επικοινωνία των ατόμων με την προσέγγι­ση των απόψεων, την αποφυγή των παρεξηγήσεων και την εύρεση κοινών σημείων επαφής μεταξύ των διαλεγομένων.

ü  αμβλύνει ης διαφορές, απαλλάσσει από αγεφύρωτες αντιθέσεις και συντελεί στη διαμόρφωση υγιών διαπροσωπικών σχέσεων.

ü  καλλιεργείται πνεύμα ομόνοιας, συνεργασίας, επιτυγχάνεται η ισχυ­ροποίηση της ομάδας και έτσι πολλαπλασιάζονται οι πιθανότητες επιτυχούς αντιμετώπισης κοινών προβλημάτων όπως και οι πιθανότητες πραγμάτωσης κοινών ιδανικών. Ως αποτέλεσμα παγιώνεται η κοινωνική ομαλότητα και πρόοδος και καλλιεργείται η κοινωνική ευθύνη.

ü  Ο διάλογος είναι και έρεισμα της αυτογνωσίας, αφού μέσω αυτού ο άν­θρωπος δέχεται κρίσεις για τον εαυτό του από τους συνομιλούντες και έρχεται σε μια ουσιαστικότερη επαφή με τα θετικά και τα αρνητικά στοιχεία της προσωπικότητάς του, τις γνώσεις και τις ελλείψεις του.

ü  Επίσης, με το διάλογο ο άνθρωπος έρχεται σε επαφή με το συνάνθρωπό του, αναγνωρίζει την αξία του και την προσφορά του. Θεωρεί τη σύμπραξη μ' αυτόν αναπόδραστη ανάγκη και έτσι ευαισθητοποιείται ηθικά.

Πνευματικός τομέας

ü  η διαδικασία του διαλόγου απαιτεί την πνευματική εγρήγορση και συνιστά άσκηση των νοητικών λειτουργιών (κρίσης, αντίληψης, στο­χαστικής διάθεσης κλπ), για να ανταποκριθεί το άτομο στις απαιτή­σεις της συζήτησης.

ü  η ανάγκη πειστικής επιχειρηματολογίας καθιστά αναγκαία την γλωσσική και εκφραστική επάρκεια των συνομιλητών για τη σαφή και ευκρινή διατύπωση θέσεων και απόψεων καθώς και την καλ­λιέργεια της συλλογιστικής τους ικανότητας.

ü  Ο διάλογος συμβάλλει στην εμβάθυνση της σκέψης. Δεν διακρίνονται οι ομιλούντες από δογματισμό, φανατισμό και μισαλλοδοξίες, αφού έτσι το άτομο όχι απλά δεν προσεγγίζει την αλήθεια, αλλά συμβάλλει στη συσκό­τισή της. Επιθυμεί ο κάθε μέτοχος του διαλόγου να προσεγγίσει την αλή­θεια και γι' αυτό σκέφτεται και επιχειρηματολογεί.

ü  Ο επιστημονικός, καλλιτεχνικός διάλογος συμβάλλει στην τόνωση του πολιτιστικού επιπέδου μιας χώρας. Μέσα από το διάλογο νέα δεδομένα ανακαλύπτονται και ο τελευταίος αποτελεί ωστική δύναμη για την ανάπτυ­ξη των γραμμάτων, των τεχνών και των επιστημών. Επίσης, στο χώρο της εργασίας μέσω του διαλόγου αναπτύσσεται η άμιλλα, ο ευγενής συνα­γωνισμός, χωρίς δόλια μέσα, αλλά με εκτίμηση και τρόπους θεμιτούς

Πολιτικός τομέας

ü  Ο διάλογος συντελεί στη διαμόρφωση της πολιτικής συνείδησης του ατό­μου και στην ομαλή λειτουργία του πολιτεύματος.

ü  ευνοεί την ανταλλαγή απόψεων που αντιπρoσωπεύουν το ευρύτερο πολιτικοϊδεολογικό φάσμα, απαλλάσσει από το δογματισμό, τη μι­σαλλοδοξία, την κομματική και παραταξιακή εμπάθεια και διαμορ­φώνει μια ευρεία αντίληψη των πραγμάτων, απαλλαγμένη από την ψευδαίσθηση της απόλυτης αλήθειας.

ü  εξαλείφει το φανατισμό, τις ιδεολογικές προκαταλήψεις και αίρει τις τεχνητές, συνήθως, διαχωριστικές γραμμές μεταξύ των πολιτικών αντιπάλων.

ü  δημιουργεί τις αναγκαίες συναινέσεις, σφυρηλατεί το πολιτικό ήθος, τη δημοκρατική συνείδηση και αναπτύσσει τη συμμετοχική διάθεση στο πολιτικό γίγνεσθαι.

ü  κατοχυρώνει τη δημοκρατία και ομαλοποιεί τη λειτουργία του πολι­τεύματος.

ü  Καλλιεργείται το δημοκρατικό ήθος, ο σεβασμός στην άποψη του συναν­θρώπου, αφού χωρίς αυτό διάλογος δεν υφίσταται

Ψυχολογικός τομέας

ü  Ο διάλογος επιδρά ευεργετικά στην ψυχολογική διάθεση του ατόμου

ü  ικανοποιεί την ανάγκη του ανθρώπου να επικοινωνεί απρόσκοπτα με τους άλλους στο  πλαίσιο της καθημερινής ζωής.

ü  απαλλάσσει από την αίσθηση της μοναξιάς, της απομόνωσης και την εσωστρέφεια με την ανάπτυξη δεσμών φιλίας και αλληλοκατανόησης.

ü  η εξωτερίκευση των συναισθημάτων και των ενδόμυχων επιθυμιώναπoφoρτίζει από την εσωτερική ένταση, τη βαρυθυμία και δίνει διέ­ξοδο σε καταπιεσμένα συναισθήματα.

    Διεθνιστικός τομέας

ü  Ο διακρατικός διάλογος αποτελεί σημαντικό παράγοντα ειρηνικής συ­νύπαρξης των λαών 

ü  αποτρέπει το συγκρουσιακό κλίμα, διαμορφώνει τις αναγκαίες συ­ναινέσεις μεταξύ των χωρών και δημιουργεί διάθεση αμοιβαίων υπο­χωρήσεων.

ü  περιστέλλει τον άκρατο εθνικισμό, απελευθερώνει από προκαταλή­ψεις, παραδοσιακά μίση και την αμοιβαία καχυποψία και διαμορ­φώνει πνεύμα οικουμενικής συνείδησης.

ü  ευνοεί την πολυεπίπεδη συνεργασία, τη συνειδητοποίηση  του κοι­νού χαρακτήρα των προβλημάτων ιδιαίτερα σε μια εποχή που τα πολυσύνθετα ζητήματα του παρόντος και του μέλλοντος έχουν προσ­λάβει οικουμενικό χαρακτήρα.

Εκπαίδευση

ü  Στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού θεσμού η αναγκαιότητα του διαλόγου εί­ναι πολυσήμαντη

ü  περιoρίζει το δασκαλοκεντρισμό και ουσιαστικοποιεί την επικοινω­νία μεταξύ διδασκόντων και διδασκομένων

ü  ενεργοποιεί τη διαλεκτική και κριτική διάθεση του νέου, τη διερευ­νητική αντίληψη και διεγείρει το στοχασμό του.

ü  η σφαιρική θέαση των πραγμάτων μέσω του πλουραλισμού των από­ψεων διαμορφώνει δημοκρατικό ήθος και απαλλάσσει από τη δου­λεία της αυθεντίας, της πνευματικής αυταρέσκειας και μονομέρειας.

ü  ο μαθητής εμπλoυτίζει τις εμπειρίες, τους προβληματισμούς του, ενι­σχύει τη συλλογιστική διάθεση, ανακαλύπτει μόνος του τη γνώση, παράγει νέους δρόμους στις αναζητήσεις του και διευρύνει τους γνω­στικούς του oρίζoντες.

 Οικογένεια

ü  συνιστά μέσο βαθύτερης επικοινωνίας και ψυχικής επαφής

ü  γεφυρώνει το "χάσμα" των γενεών και δημιουργεί κλίμα συμπόρευσης στο πλαίσιο των κοινών προβλημάτων

ü  ευνοεί την ομαλή κοινωνικοποίηση των νέων και τη συνειδητοποί­ηση της ανάγκης για επικοινωνία και διαμόρφωση κλίματος ισοτι­μίας που συνθέτει ης αντιθέσεις και εξομαλύνει τις διαφορές.

Προϋποθέσεις του

1. Σαφής γνώση του αντικειμένου

ü  η αποτελεσματικότητα του διαλόγου προϋποθέτει την επαρκή γνώ­ση όλων των επιμέρους πτυχών του θέματος, ώστε να πρoσεγγίζονται ολόπλευρα και να επιτυγχάνεται η εμβάθυνση στην ουσία τους.

ü  με το διάλογο δοκιμάζεται η πληρότητα των γνώσεων που θα συνει­σφέρουν στην εμπεριστατωμένη διερεύνηση ενός θέματος και στην ορθή επίλυση ενός προβλήματος.

2. Πνευματική ευρύτητα

Οι διαλεγόμενοι επιβάλλεται να:

ü  διακρίνονται από την απουσία δογματισμού, φανατισμού, μισαλλο­δοξίας, προσωπικής εμπάθειας και προκαταλήψεων.

ü  αναγνωρίζoυν το αναφαίρετο δικαίωμα να εφράζει ο συνομιλητής τους ελεύθερα τις απόψεις του.

ü  αποδεσμευτούν από αυθεντίες, ιδεοληψίες, τον άκρατο υποκειμενι­σμό, την ψευδαίσθηση του αλάθητου και του κατόχου της απόλυ­της/ αποκλειστικής αλήθειας.

     3. Καλοπροαίρετη διάθεση

ü  αποφυγή επιβολής απόψεων, ισχυρογνωμοσύνης και οξύτητας

ü  ισότιμη αντιμετώπιση των διαλεγομένων χωρίς πνεύμα διακρίσεων και διάθεση υποτίμησης.

ü  διάθεση για αποδοχή της γνώμης του άλλου, εφόσον αποδειχτεί η ορθότητά της.

4. Ορθή χρήση του λεκτικού κώδικα

ü  εκφραστική σαφήνεια, αποφυγή των παρεκβάσεων, της κυκλικής ενασχόλησης με το συζητoύμενo θέμα, του βερμπαλισμού, της αναι­τιολόγητης μακρηγορίας και φλυαρίας.

ü  ετοιμολογία, ακριβής διατύπωση των σκέψεων και των συλλογισμών δίχως λεκτικούς ακροβατισμούς και επιζήτηση της λεξιθηρίας.

ü  ικανότητα επαρκούς και πειστικής επιχειρηματολόγησης και τεκμη­ρίωσης των προσωπικών θέσεων.

   5. Δημοκρατικό κλίμα

ü  εξασφάλιση ελευθερίας στη διατύπωση των απόψεων, παρρησία

ü  πνεύμα σεβασμού της διαφορετικότητας, πνευματική ανεκτικότητα

ü  απουσία λογοκρισίας

ü  αποφυγή των παράλληλων μονολόγων που δυσχεραίνουν την αντιπαραβολή των διαφορετικών θέσεων, αφού δε δημιουργείται κοινό σημείο αναφοράς.

Διάλογος και σύγχρονα προβλήματα

Ο διάλογος σήμερα χωλαίνει Τα αίτια του φαινομένου αυτού είναι πολλά και ανιχνεύονται στις γενικές και ειδικές συνθήκες της σύγχρονης πραγμα­τικότητας.

ü  Το άγχος, τα πολλά προβλήματα και οι αυξημένες απαιτήσεις των καιρών μας δεν αφήνουν το χρόνο για διάλογο και οδηγούν τον άνθρωπο σε ψυχολογική καταρράκωση, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να διαλεχθεί.

ü  Ακόμα η κρίση των αξιών και ο ατομικισμός, εξάλειψαν το σεβασμό προς την άποψη του άλλου και οδήγησαν σε διαμόρφωση σχέσεων αντα­γωνιστικών. Έτσι, ο εποικοδομητικός διάλογος αποκλείστηκε.

ü  Τέλος, σήμερα έπαψε να υφίσταται το πρότυπο του πολιτικού ηγέτη και κατ' επέκταση ο δημοκρατικός διάλογος έπαψε να αποτελεί ιδεώδες. Η ματαιο­δοξία και ο φανατισμός επικρατεί στο χώρο της πολιτικής και ο διάλογος έπαψε να αποτελεί μέσο και στυλοβάτη της δημοκρατίας και ιδανικό των πολιτών.

Προτάσεις: παράγοντες που συμβάλλουν στην καλλιέργεια πνεύματος διαλόγου

ü  Η καλλιέργεια της διαλεκτικής ικανότητας των ατόμων είναι συνισταμένη πολλών παραγόντων. Είναι σημαντικό να καλλιεργείται από τη νεανική ηλικία του ατόμου, αφού έτσι μόνο επιτυγχάνεται η ολοκλήρωση της αν­θρώπινης προσωπικότητας.

ü  Καθοριστικά συμβάλλει προς αυτή την κατεύθυνση  η οικογένεια. Το άτομο διδάσκεται και παραδειγματίζεται από τους γονείς. Εάν τα προ­βλήματα επιλύονται και οι αποφάσεις λαμβάνονται με δημοκρατικό διάλο­γο, τότε αυτή τη μέθοδο θα υιοθετήσει ως τρόπο Ζωής και συμπεριφοράς ο νέος, σε διαφορετική περίπτωση θα καταφύγει σε ολοκληρωτικές και α­πόλυτες στάσεις.

ü  στη διαμόρφωση της προσωπικότητας συμβάλλει ουσιαστικά και το σχολείο, που αποτελεί σημαντικό φορέα κοινωνικοποίησης. Μια εκ­παίδευση προσαρμοσμένη στις ανάγκες των καιρών μας, επιβάλλει τη θέ­σπιση του διαλόγου ως μέσο επίλυσης προβλημάτων και λήψης αποφάσεων. Μέσω τέτοιων διαδικασιών, ο νέος γαλουχείται με δημοκρατικά ορά­ματα και κοινωνικοποιείται ομαλά.

ü  Αξιοσημείωτος είναι και ο ρόλος του πολιτικού ηγέτη που λειτουργεί, ή τουλάχιστον θα πρέπει να λειτουργεί, ως πρότυπο στη συνείδηση του νέου. Ο διάλογος του πολιτικού -τόσο με τους πολιτικούς ηγέτες, όσο και με τους εκπροσώπους του λαού- αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την πάταξη του καιροσκοπισμού, του λαϊκισμού και τη θεσμοθέτηση του διαλό­γου ως στυλοβάτη της δημοκρατίας. Έτσι μόνο ο νέος θα συμμετέχει ενερ­γά στα κοινά, θα επανακτήσει το ενδιαφέρον του γι' αυτά και θα αποδεχτεί τη διαλεκτική μέθοδο ως τη μόνη θεμιτή για την προσέγγιση των συναν­θρώπων του, την αποδοχή ή την απόρριψη ιδεών και αντιλήψεων.

ü  Οι πρόγονοί μας πρόβαλαν το διάλογο ως τη μόνη οδό για τη συναγωγή συμπερασμάτων. Η μαιευτική μέθοδος, διαλεκτική υπήρξαν  εκείνα που οδηγούσαν στην προσέγγιση της αλήθειας. Σήμερα όμως ο διάλογος, έτσι όπως προβάλλεται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης είναι τετριμμένος, με προκαθορισμένες συχνά ερωτήσεις-απαντήσεις, στηρίζεται σε στεγανά και δεν λειτουργεί ως κινητήρια δύναμη στη νόηση του νέου. Ο ρόλος  κυρίως του ηλεκτρονι­κού τύπου  είναι καίριος, αφού ο νέος αντλεί μηνύματα και πρότυπα Ζωής και συμπεριφοράς απ' αυτόν. Επιβάλλεται λοιπόν τα μέσα μαζικής ενη­μέρωσης να μετατραπούν σε μαζικά μέσα επικοινωνίας και να μυούν το νέο στις αρχές του δημοκρατικού διαλόγου.

ü  Η λειτουργία της πολιτικής ζωής: η εξουσία δεν ασκείται ερήμην των πολιτών, αλλά οι αποφάσεις είναι προϊόν κοινωνικού διαλόγου

ü  Αναπτύσσεται δημιουργικός διάλογος μεταξύ κομμάτων για μείζονα θέματα, ώστε να επιτευχθούν οι αναγκαίες συναινέσεις

ü  Απουσιάζει ο ιδεολογικός δογματισμός, η κομματικοποίηση, ο φανατισμός, η μισαλλοδοξία

ü  Υπάρχουν κόμματα ιδεολογικών αρχών με εσωτερική δημοκρατική λειτουργία και όχι προσωποπαγή με μεσσιανικού τύπου ηγεσίες

ΜΑΘΗΤΙΚΕΣ ΚΟIΝΟΤΗΤΕΣ

επιχειρήματα υπέρ της θέσης (κατάφαση)

1) Χάνουν χρόνο οι μαθητές από τα μαθήματά τους.

2) Δυσκολεύουν το έργο των καθηγητών παρεμβαλλόμενοι στις διαδικασίες της αγω­γής και της μάθησης.

3) Αναπτύσσουν εγωιστικό πνεύμα οι πρόεδροι και τα άλλα αιρετά μέλη της κοινότητας.

4) Διαπληκτίζονται μεταξύ τους και αναπτύσσονται έχθρες και μίση.

5) Συνηθίζουν από νωρίς στα ελαττώματα των μεγάλων (κομματισμοί, εριστικότητα, φανατισμοί).

6) Συνηθίζουν στις εκβιαστικές απαιτήσεις (αποχές, αποφυγή τιμωρίας ατακτούντων  συμμαθητών τους, εκδρομές, περίπατοι κτλ.).

επιχειρήματα κατά της θέσης (απόφαση)

1) Η πολιτική αγωγή είναι απαραίτητο συμπλήρωμα της αγωγής.

2) Η πολιτική αγωγή διδάσκεται ως μάθημα, γιατί όχι και στην πράξη;

3) Ο θεσμός προετοιμάζει για τη ζωή. Το σχολείο συνδέεται με τη ζωή και παύει να είναι θεσμός ξεκομμένος από τη ζωή.

4) Η πολιτική αγωγή δεν αφήνεται σε άλλα ανεύθυνα όργανα (φανατισμένος πατέ­ρας, γείτονας, φίλοι κτλ.).

5) Δίνει ενδιαφέροντα στους νέους και τους συνηθίζει στην αυτενέργεια, την ανάλη­ψη ευθυνών, στον έλεγχο.

6) Τους συνηθίζει στη λύση των διαφορών τους με το διάλογο.

7) Φέρνει κοντά τις ηλικίες και μικραίνει το χάσμα.

8) Τους συνηθίζει στην υπακοή της μειοψηφίας στην πλειοψηφία και τους προετοι­μάζει για μια ομαλή ένταξη στο κοινωνικό σύνολο.

9) Ο θεσμός ήταν αναγκαίος.