ΕΞΟΥΣΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Εξουσία

·         Είναι η δύναμη ή το δικαίωμα που έχει κάποιος να κάνει ή να μην  κάνει κάτι

·         (νομ.) εξουσία είναι η δύναμη του περιορισμού της ελευθερίας των ανθρώπων με νόμους ή με καταναγκασμό

Κρατική εξουσία

Πρόκειται για το δικαίωμα του κράτους να καθορίζει τις ελευθερίες και τις υποχρεώσεις των πολιτών του και να τους εξαναγκάζει να τηρούν τους νόμους

Η κρατική εξουσία διακρίνεται σε:

·         Νομοθετική εξουσία

·         Εκτελεστική εξουσία

·         Δικαστική εξουσία

Χαρακτηριστικά της εξουσίας:

·         Η ανώτατη θέληση της κοινωνίας

·         Πρωτογενής

·         Οργανώνεται με σκοπό τη διάρκεια

Ορθή διακυβέρνηση

·         Μοναδικός γνώμονας η πρόοδος του λαού, η ευημερία του συνόλου των πολιτών

·         Εδράζεται στις αρχές της ελευθερίας και του ανθρωπισμού

·         Επιδιώκει ατομικά και κοινωνικά οφέλη

·         Θεσμοθετεί δίκαιους νόμους

·         Επιδιώκει την κοινωνική ευρυθμία και αγαστή συνεργασία μεταξύ των πολιτών

·         Παρέχει ασφάλεια, καταπολεμά την αναρχία και την ανομία, την αναξιοκρατία και την αδικία

·         Διαμορφώνει κλίμα σταθερότητας και επιδιώκει την απρόσκοπτη πρόοδο σε όλες τις εκφάνσεις της ανθρώπινης δράσης

Κατάχρηση της εξουσίας

·         Όταν η εξουσία διαφθείρεται  ή γίνεται κατάχρησή της, επικρατούν η αδικία, η αναρχία, οι κοινωνικές αναταραχές που οδηγούν στη βία, στην τυραννία, στην πολιτική αποσταθεροποίηση, στη στέρηση των ελευθεριών του ατόμου

·         Επικρατεί ανασφάλεια, εγκληματικότητα, βία

·         Παραβιάζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα, εκμηδενίζεται η προσωπικότητα, υπονομεύεται το δημοκρατικό πολίτευμα

·         Κυριαρχεί η ευνοιοκρατία, ο νεποτισμός και η αναξιοκρατία

Γνωρίσματα του χαρισματικού ηγέτη

·         Τιμιότητα, ειλικρίνεια, αξιοπρέπεια, ακεραιότητα, αμεροληψία, εντιμότητα

·         Ευρύτητα σκέψης, διορατικότητα, πνευματική εμβρίθεια, κριτική αντίληψη

·         Κοινωνική υπευθυνότητα, γνώμονας το όφελος του κοινωνικού συνόλου

·         Πολιτικός ήθος, πίστη στους δημοκρατικούς θεσμούς

·         Προτεραιότητα το συμφέρον της πατρίδας, γνήσιος πατριώτης

·         Φωτισμένος ηγέτης, προωθεί πολιτικές ιδέες που λειτουργούν ενοποιητικά

·         Διαθέτει πολιτικό ρεαλισμό, ορθολογική εκτίμηση των συνθηκών, στοχοθέτηση εφικτών επιδιώξεων, αποφεύγει την ακραία ρητορική, τις ουτοπικές διακηρύξεις, ακραιφνής πολιτικός ρεαλισμός

Γνωρίσματα αυταρχικής ηγεσίας

·         Καπηλεία ελπίδων και προσδοκιών του λαού για πρόοδο και ευημερία

·         Με όπλο την προπαγάνδα διαστρεβλώνει την αλήθεια, καταργεί την ελεύθερη βούληση

·         Στρατολογεί σε κομματική ιδεολογία τους πολίτες, απαιτεί τυφλή υποταγή, εγκλωβίζει τη σκέψη των πολιτών

·         Αποδίδει φαινομενικά προνόμια σε ομοϊδεάτες και εξοβελίζει τους αντιφρονούντες

·         Δε διαθέτει πολιτικό ήθος, καταπατά την ελευθερία, επιδεικνύει αλαζονική σμπεριφορά

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

·         Είναι η τέχνη της διακυβέρνηση του κράτους

·         Αριστοτέλης: η πολιτική είναι η κυριότερη των επιστημών που σκοπεύει τα καλά και δίκαια

·         Διακρίνεται σε εσωτερική και εξωτερική  και ανάλογα με το ενδιαφέρον της σε οικονομική, φορολογική, κοινωνική κλπ.

·         Απαιτεί πλήθος γνώσεων, πείρα, ταλέντο και έμπνευση

·         Συνήθως δεν έχει ηθικές αρχές, χρησιμοποιεί διάφορους τρόπους για την επιβολή της σε αδύναμα κράτη ή ανίσχυρες κοινωνικές ομάδες

·         Η πολιτική, για να είναι επιτυχής, χρειάζεται ορθό προγραμματισμό, επιλογή προτεραιοτήτων, στόχους πραγματοποιήσιμους, συνέπεια και σταθερότητα

Πολιτικοποίηση

·         Εννοείται η διαδικασία απόκτησης πολιτικής συνείδησης και πολιτικών ενδιαφερόντων από τα άτομα, ενασχόληση με τα κοινά

Κομματικοποίηση

·         Είναι η απόλυτη υποταγή στις αρχές και τα ιδεώδη ενός κόμματος, η δουλική αποδοχή των απόψεών του

Υγιής πολιτικοποίηση

·         Γνήσιο ενδιαφέρον για τα κοινά με πολύπλευρη ενημέρωση, διεύρυνση πνευματικών οριζόντων, δημοκρατικό ήθος, υγιή μαχητικότητα, αίσθηση ευθύνης, αγάπη στο συνάνθρωπο, πάθος για κοινωνική και εθνική προοδο

Πολιτική αγωγή

·         Μέσο με το οποίο θα επιτευχθεί η ανάπτυξη της πολιτικής συνείδησης.

·         Μαθητεία στη δημοκρατία και την προάσπιση των αρχών της δημοκρατίας, της πολυφωνίας, της δικαιοσύνης

Αξία της πολιτικοποίησης

·        Έλεγχος της εξουσίας με στόχο την αποφυγή σκανδάλων , κατασπατάλησης του δημοσίου χρήματος , εξασφάλιση της διαφάνειας

·        Αποτροπή αυθαιρεσιών και κατάχρησης της εξουσίας

·        Πρόοδος με συμμετοχή όλων των πολιτών

·        Σωστή λειτουργία νόμων – θεσμών

·        Αποφυγή ατομικιστικού πνεύματος

·        Ολοκλήρωση του ατόμου , αυτοπραγμάτωση μέσα από συλλογικές διαδικασίες

Αίτια της ελλιπούς πολιτικοποίησης

·        Κυριαρχία ατομικισμού , έλλειψη συλλογικών διαδικασιών

·        Φαινόμενα πολιτικής διαφθοράς

·        Το ευδαιμονιστικό και χρησιμοθηρικό πνεύμα της εποχής μας

·        Η χρεοκοπία των ιδεολογιών

·        Η εντύπωση ότι η συμμετοχή στα κοινά είναι ανώφελη , ατελέσφορη

·        Η απουσία δημοκρατικών διαδικασιών στο εσωτερικό των κομμάτων

·        Η οικογένεια όπως και η παιδεία ενισχύουν κάποιες φορές την αδιαφορία .

·        Τα ΜΜΕ μέσω της ισοπεδωτικής κριτικής τους οδηγούν στην απαξίωση συλλήβδην των πολιτικών και των θεσμών

Συνέπειες της αδιαφορίας για τα κοινά

·        Αδυναμία ελέγχου της εξουσίας , κατάχρησή της από τους κυβερνώντες

·        Υπονόμευση της δημοκρατίας

·        Υπολειτουργία των νόμων και των θεσμών

·        Έλλειψη προόδου – εξέλιξης σε όλους τους τομείς , αφού δεν υπάρχει συμμετοχή όλων των δυνάμεων του τόπου στη λήψη των αποφάσεων

·        Κυριαρχία ατομικιστικού πνεύματος σε όλες τις εκφάνσεις της ανθρώπινης δράσης .

Τρόποι αντιμετώπισης του προβλήματος

·        Ολοκληρωμένη παιδεία που θα καταστήσει σαφή την ανάγκη για συμμετοχή στις υποθέσεις της πολιτείας

·        Απόλυτος εκδημοκρατισμός των κομμάτων

·        Περιορισμός του ευδαιμονιστικού πνεύματος της εποχής μας

·        Σημαντικός είναι ο ρόλος των ΜΜΕ τα οποία οφείλουν να ελέγχουν τα μηνύματα που μεταδίδουν ώστε να αναδεικνύονται και οι ικανοί πολιτικοί .

·        Η συνειδητοποίηση της ανάγκης συμμετοχής των πολιτών στα κοινά ως βασική προϋπόθεση λειτουργίας του δημοκρατικού πολιτεύματος .

Ο ρόλος του σχολείου στη διαμόρφωση της πολιτικής συνείδησης των νέων

·         Μύηση στην αξία ου διαλόγου, στη νηφάλια ανταλλαγή απόψεων, στην  ανεκτικότητα στην αντίθετη άποψη

·         Γνώση των χαρακτηριστικών του ορθού πολιτικού λόγου και των γνωρισμάτων της προπαγάνδας

·         Αντικειμενική προσέγγιση όλων των ειδών των πολιτευμάτων μέσα από την ιστορική γνώση, ώστε οι μαθητές να διαμορφώσουν προσωπική άποψη για την αξία και τα οφέλη της δημοκρατίας

·         Ανάπτυξη της κριτικής ικανότητας, καλλιέργεια γόνιμης αμφιβολίας, κατίσχυση δημοκρατικής αμφισβήτησης ως μέσων προστασίας από κάθε προσπάθεια χειραγώγησης

·         Κατανόηση αξίας δημοκρατίας και θεσμών οικονομικο-πολιτικής και κοινωνικής οργάνωσης

·         Συμμετοχή στους αγώνες αντιλογίας, θεσμός των μαθητικών κοινοτήτων, συμμετοχή στα ευρωπαϊκά σχολικά προγράμματα= συνδράμουν στη διαμόρφωση ενεργών πολιτών

Αρνητικά γνωρίσματα της πολιτικής ζωής

·         Μικροπολιτικές σκοπιμότητες και κομματικά συμφέροντα

·         Κατάχρηση  της εξουσίας και ωφελιμιστική αντίληψη των δημόσιων αγαθών

·         Μισαλλοδοξία και φανατισμός, στείρα κομματικοποίηση, έλλειψη συνεργασίας των πολιτών

·         Διαφθορά: κατασπατάληση δημόσιου χρήματος, σκανδαλοθηρία, αριβισμός, ευνοιοκρατία, νεποτισμός, σκανδαλοθηρία, υποσχεσιολογία

·         Λαϊκισμός, προπαγάνδα και δημαγωγία

·         Ποδηγέτηση της κοινωνικοπολιτικής ζωής

·         Πολιτικαντισμός, ανειλικρίνεια, αναξιοπρέπεια, έλλειψη ηικών αρχών, ανευθυνότητα και ασυνειδησία

 Τρόπος άσκησης της εξουσίας σήμερα

Μικροπολιτική

Ø  Κύριο μέλημα η επανεκλογή των πολιτικών

Ø  Εξουσιομανία και στυγνός επαγγελματισμός

Ø  Ασυνέπεια λόγων-έργων-πελατειακές σχέσεις

Ø  Φόβος ανάληψης πολιτικού κόστους=αναξιοπρεπείς επιλογές

Ø  Ανηθικότητα και διαφθορά: το ατομικό τους συμφέρον σε βάρος του κονωνικού

Συνέπειες: απαξίωση της πολιτικής-απογοήτευση των πολιτών-υπονόμευση αξιοκρατίας

Γραφειοκρατία

Ø  Υπερτροφική και δύσκαμπτη δημόσια διοίκηση

Ø  Υποβολή πολίτη σε πολλαπλές διαδικασίες και ταλαιπωρία

Ø  Δυσλειτουργία κοινωνικού μηχανισμού

Πολιτικός φανατισμός

Ø  Δημαγωγία-δημοκοπία

Ø  Όξυνση πολιτικών παθών

Ø  Κομματικοκρατία

Παγκοσμιοποίηση

Ø  Συγκεντρωτισμός εξουσίας

Ø  Υποταγή πολιτικών στους νόμους της αγοράς

Ø  Από ιδεολόγοι οι πολιτικοί τρέπονται σε διαχειριστές της αξουσίας

Ø  Αποφάσεις ερήμην του λαού και υπέρ των πολυεθνικών εταιιών και των funds

Συνέπειες: αποχή από την πολιτική-αποπολιτικοποίηση

Ανεπάρκεια πολιτικών

Ø  Ανεργία-ανισότητες-λαϊκισμός

Τεχνοκρατία

Ø  Διανοητικός φασισμός τεχνοκρατών

Ø  Υπονόμευση δημοκρατίας= οι αποφάσεις σε όλα τα επίπεδα λαμβάνονται από αυτή την ανερχόμενη τάξη

Ø  Οι πολιτικοί ηγέτες δέσμιοι των τεχνοκρατών

Κατάχρηση εξουσίας

Ø  Αστυνομικό κράτος

Ø  Περιθωριοποίηση

Ø  Αυταρχισμός

Ø  Αδυναμία αστικής τάξης να διατηρήσει την εξουσία της δίχως τις παλιές εξωκοινοβουλευτικές μεθόδους: τρομοκρατία-βία

Προπαγάνδα-χειραγώγηση και πειθαναγκασμός

Τί είναι εξουσία για τον Foucault;

Τί είναι, λοιπόν, η εξουσία; Ο Foucault ορίζει την εξουσία ως ένα “πλήθος σχέσεων δύναμης” που“ενυπάρχουν στο χώρο όπου ασκούνται και είναι συστατικές της οργάνωσής τους”. Αυτές οι δυνάμεις διαμορφώνονται, ενδυναμώνονται, αντιστρέφονται μέσα σε ένα παίγνιο αδιάκοπων αγώνων και συγκρούσεων, βρίσκουν μεταξύ τους στηρίγματα και αναντιστοιχίες που σχηματίζουν αλυσίδες ή συστήματα δυνάμεων, ενεργοποιούνται μέσα σε στρατηγικές των οποίων το γενικό σχέδιο αποκρυσταλλώνεται μέσα στους κρατικούς μηχανισμούς, στους νόμους, στις κοινωνικές ηγεμονίες(Foucault, 1978b: 115). Ωστόσο, μας συμβουλεύει ο Foucault, “δεν πρέπει να ξεγελιόμαστε”παραγνωρίζοντας την εξουσία ως μία απλή διάδραση φυσικών δυνάμεων, καθώς μιλώντας για εξουσία“υποθέτουμε ότι κάποιοι ασκούν εξουσία σε κάποιους άλλους”, άρα η εννοιολογική και πραγματική συγκρότηση της εξουσίας επί των ανθρώπων, σε διάκριση από την εξουσία επί των πραγμάτων, προϋποθέτει ατομικούς ή συλλογικούς “συμπαίκτες” (Foucault, 1991: 88)³. Επιπλέον η εξουσία, έχοντας ως φορείς των δυνάμεων και των στρατηγικών τους συγκεκριμένους ανθρώπινους δρώντες, “ασκείται μόνο σε ελεύθερα υποκείμενα”, στο βαθμό που κάθε εξουσία και κάθε μορφή διακυβέρνησης ανθρώπου από άνθρωπο οροθετείται από το πεδίο δυνατότητας των διαφορετικών διαγωγών, αντιδράσεων, τρόπων συμπεριφοράς, αντιστάσεων. Σε αυτό το πλαίσιο “η ελευθερία τείνει να εμφανιστεί ως συνθήκη ύπαρξης της εξουσίας (ως η προϋπόθεσή της, εφόσον πρέπει να υπάρχει ελευθερία για να ασκηθεί η εξουσία)”(όπ.π: 93)⁴. Μάλιστα, ο Foucault φτάνει στο σημείο να γράψει πως “η εγγύηση της ελευθερίας είναι η ελευθερία” (Foucault, 1987: 58). Επομένως, η φουκωική μικροφυσική της εξουσίας, παρά τη πληθωριστική, προνομιακή χρήση του φυσικο-επιστημονικού κοσμοειδώλου, ειδικά της φυσικής του πεδίου, δεν υποβιβάζει τις ανθρώπινες σχέσεις σε απλές σχέσεις φυσικών δυνάμεων, αντίθετα αναγνωρίζει τον πυρήνα αλήθειας της νεωτερικής σύλληψης του “ελεύθερου υποκειμένου” εγγράφοντάς τη σε μια νέα μέθοδο ανάλυσης. Άλλωστε, οι σχέσεις εξουσίας δεν μπορούν να νοηθούν και να κατανοηθούν χωρίς τη νεωτερική επίγνωση της ελεύθερης υποκειμενικότητας. Διερωτάται λοιπόν κανείς, πόσο πραγματικά διαφέρει η θεώρηση του Foucault από τις νεωτερικές αντιλήψεις, κυρίαρχα του φυσικού δικαίου και του κοινωνικού συμβολαίου, που αντιλαμβάνονταν εξουσία υπό τη δεσπόζουσα της ελεύθερης βούλησης των υποκειμένων;

Ο Foucault αρνείται τη νεωτερική διϋποκειμενική σύλληψη της ελευθερίας, σύμφωνα με την οποία κάθε ελεύθερο υποκείμενο είναι αρχικά αυτοτελές, αυτόνομο και ανεξάρτητο, και έρχεται έπειτα σε επικοινωνία με άλλα ανεξάρτητα και ελεύθερα υποκείμενα, συνάπτοντας σχέσεις αντιπαλότητας και συναίνεσης, πολέμου και συμβολαίου. Αντίθετα, ο Foucault θέτει, σε ένα πρώτο λογικό χρόνο συγκρότησης του εννοιολογικού του πλαισίου, την ελευθερία ως υπερβατολογική υποκειμενική συνθήκη και την εξουσία ως φυσικο-μηχανική, αντικειμενότροπη σχέση σωμάτων, ώστε να τις συνθέσει, σε ένα δεύτερο λογικό χρόνο, καθώς η μία συνϋποθέτει και ενυπάρχει στο όριο (α)δυνατότητας την άλλης. Η ελευθερία εξωτερικεύεται και αντικειμενοποιείται, μεταβαίνοντας από τη δυνατότητα στην ύπαρξη, σε πραγματικές, σχεσιακές καταστάσεις εξουσίας δυνητικά ελεύθερων υποκειμενικών φορέων, και αντίστροφα, οι πραγματικές καταστάσεις εξουσίας απεξαρθρώνονται και ρευστοποιούνται με τους αγώνες, μεταβαίνοντας από την ύπαρξη στη δυνατότητα της ελευθερίας. Στα σημεία και στις στιγμές ανυποταξίας στις σχέσεις εξουσίας, η αντίσταση τις απο-πραγμοποιεί, σχετικοποιεί την αντικειμενικότητά τους, τις ρηγματώνει, αποκαλύπτοντας πως διαρκής, μετατοπιζόμενη πραγματολογική συνθήκη τους είναι η ελευθερία. Στο σχήμα αυτό, η υποκειμενικότητα συνειδητοποιεί εκ των υστέρων, εμπειρικά, πρακτικά, a posteriori, πως εκ των προτέρων, υπερβατολογικά, a priori, καταστατικά ήταν ελεύθερη, και πως η ελευθερία είναι εγγενής στις σχέσεις εξουσίας. Εντός, εκτός, και ενάντια στις σχέσεις εξουσίας πραγματώνεται, κατ’αποτέλεσμα, το υποκείμενο και η ελευθερία.

Καθώς η δυνητική ελευθερία των υποκειμένων ενεργοποιείται σε πραγματικές καταστάσεις εξουσίας, όπου η ελευθερία του ενός περιορίζει την ελευθερία του άλλου με ασύμμετρο, εξουσιαστικό τρόπο, η εξουσία μπορεί να οριστεί ως εξωτερίκευση και αλλοτρίωση της ελευθερίας από τον εαυτό της. Καθώς σε κάθε πραγματική, αλυσιδωτή ενεργή σχέση δυνητικά ελεύθερων υποκειμένων μεταξύ τους, δεν έχουμε, οντολογικά, παρά την εξουσία ως πραγμάτωση μιας αλλοτριωτικής, αυτοπεριοριστικής σχέσης της ελευθερίας με τον εαυτό της.