Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Οι άνθρωποι αναζητώντας τον ιδανικότερο τρόπο συμβίωσης κατέληξαν στο πολίτευμα της δημοκρατίας, επειδή προστατεύει τα αναφαίρετα δικαιώματα του ανθρώπου και του επιτρέπει ν' αναπτύξει ολόπλευρα την προσωπικότητά του.Στην εφαρμογή του, όμως, αποδείχτηκε ιδιαίτερα εύθραυστο, αφού διαρκώς συντελούνται βιασμοί της δημοκρατικής ιδέας, που τείνουν να λάβουν μεγάλες διαστάσεις στην εποχή μας.

ΟΡΙΣΜΟΣ - ΕΙΔΗ

Δημοκρατία ονομάζεται το πολίτευμα, στο οποίο ανώτατο όργανο της πολιτείας είναι ο λαός. Αυτός ασκεί την κυρίαρχη εξουσία, η βούλησή του είναι η ανώτατη πολιτειακή βούληση, στην οποία υποτάσσονται τα όργανα του κράτους και τα άτομα. Στο δημοκρατικό πολίτευμα κάθε εξουσία πηγάζει από το λαό και υπάρχει για να τον ωφελεί. Συγκεκριμένα, ο λαός ασκεί τη νομοθετική εξουσία έμμεσα (όπως γίνεται σήμερα στην κοινοβουλευτική δημοκρατία=έμμεση δημοκρατία) ή άμεσα(όπως γινόταν στην αρχαία Αθήνα=άμεση δημοκρατία).

Η δημοκρατία διακρίνεται σε:

-πολιτική=ανθρώπινηελευθερία,σεβασμός ανθρώπινων δικαιωμάτων,ελευθερίαγνώμης,λαϊκή κυριαρχία,

-κοινωνική=δικαίωμα του πολίτη να διεκδικήσει τα δικαιώματά του,που περιλαμβάνουν και οικονομικά αιτήματα,το δικαίωμα του πολίτη να ζει σε μια κοινωνία χωρίς ταξικούς διαχωρισμούς και-διακρίσεις

-οικονομική= παρέχει τη δυνατότητα της ισότητας ευκαιριών για την κατανομή των αγαθών

-πνευματική= κατοχυρώνει τις ελευθερίες του ατόμου, όπως την ελευθερία της σκέψης, της έκφρασης και της πίστης σε προσωπικά ιδεώδη.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

1)Ελεύθερη έκφραση της λαϊκής βούλησης, που εκδηλώνεται μέσω εκλογών.

2) Κοινοβουλευτισμός, όταν η εξουσία ασκείται από αντιπροσώπους.

3)Πολυκομματισμός, στην περίπτωση που η λαϊκή βούληση εκφράζεται διά μέσου πολλών κομμάτων, που διεκδικούν την εξουσία στις εκλογές.

4)Εναλλαγή κομμάτων στην εξουσία, όταν τα πολιτικά κόμματα διαδέχονται το ένα το άλλο στη διακυβέρνηση του τόπου ανάλογα με τις προτιμήσεις του λαού.

5)Ισονομία, που εξασφαλίζει την ισότητα όλων των πολιτών απέναντι στο νόμο.

6)Αξιοκρατία, που παρέχει σε όλους τις ίδιες ευκαιρίες για ανάδειξη στα ανώτατα αξιώματα.

7)Ελευθερία και αυτοδιάθεση, σύμφωνα με τις οποίες ο πολίτης είναι ελεύθερος να ζει χωρίς κρατικούς περιορισμούς.

8)Σεβασμός ανθρώπινων δικαιωμάτων.

9)Ενδιαφέρον για τα κοινά, χωρίς το οποίο η κοινή προσπάθεια για την επίλυση των προβλημάτων αποβαίνει αναποτελεσματική.

10)Η προσωπική ελευθερία θεωρείται απαραβίαστη.Κανόνας του δημοκρατικού δικαίου είναι η ισότητα των πολιτών και η υπακοή στην πλειοψηφία.

11)Η ελευθερία των πολιτών υπόκειται στο νόμο που εφαρμόζει τη δικαιοσύνη και στον οποίο υπακούν οι πολίτες συνειδητά και από εσωτερική επιταγή

12)Συμμετοχή στα κοινά ως στοιχείο πνευματικής ωρίμανσης και ακεραίωσης του πολίτη.Ανεπίτρεπτη η πολιτική αδιαφορία.

13)Ύπαρξη ηθικού μέτρου,που είναι αντίθετο σε κάθε υπερβολή και ακρότητα.

14)Σεβασμός και προστασία της αξίας του ανθρώπου

15)Δημοκρατικός διάλογος:ως

-ηθική έκφραση=ελευθερίαλόγου,συνέρχεσθαι,θρησκευτική ελευθερία

-πολιτική έκφραση=γνήσιος αγώνας κομμάτων για εξυπηρέτηση του κοινού συμφέροντος και όλων των τάξεων

-ως κοινωνική έκφραση=άρνηση της δημοκρατίας να θεσπίζει εξαιρέσεις και να προβαίνει σε παραχωρήσεις είτε σε πρόσωπα είτε σε τάξεις,με ελευθερία και αδέσμευτη δράση του Τύπου.Πλουραλιστική ενημέρωση

16)Συνεργασία Δημοκρατιών με στόχο την κατοχύρωση των ανθρώπινων δικαιωμάτων και την αποτελεσματικότερη άμυνα κατά του ολοκληρωτισμού σε παγκόσμια κλίμακα

17)Πρόταξη κοινωνικού συμφέροντος και μεταστροφή του ιδιωτικού και εγωκεντρικού ανθρώπου σε δημόσιο και υπεύθυνο πολίτη

18)Δημοκρατική συνείδηση,πολιτικόήθος,ευθύνηπολίτη,συνείδηση μέτρου και διαλόγου,αντίληψη δόκιμης χρήσης της ελευθερίας,αγάπη στις ανθρωπιστικές αξίες.Μέτρα αξιών της δημοκρατίας:πνεύμα και αρετή.

19)Η δημοκρατική κοινωνία είναι απόρροια πνευματικής αλληλεξάρτησης των μελών της όσο και της μορφής άσκησης της εξουσίας

20)Άμεση σχέση δημοκρατίας και παιδείας.Σχέσηαλληλεπίδρασης.Ως πολίτευμα καθορίζει το σκοπό και τις επιμέρους επιδιώξεις της εκπαίδευσης.Η παιδεία προάγει το δημοκρατικό ιδεώδες σε θεωρητικό τομέα με τη διαμόρφωση των δημοκρατικών ιδεών και σε πρακτικό τομέα με τη δημοκρατική οργάνωση των σχολείων και την καλλιέργεια δημοκρατικού ήθους και γνωρισμάτων του δημοκρατικού πολίτη.

Η ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

1)Αυξάνεται η αποτελεσματικότητα των πολιτικών ενεργειών, αφού συντoνίζεται η ατομική προσπάθεια και -μέσω της συνεργασίας- πολλαπλασιάζεται η εμβέλειά της.

2)Λαμβάνεται υπόψη η βούληση της πλειοψηφίας και τα αιτήματα της ελευθερίας και της δικαιοσύνης.

3)Εξασφαλίζει ήρεμη ζωή, ωθεί στην πρόοδο και στην ευημερία, παγιώνει την ειρήνη.

4)Σέβεται τα ατομικά δικαιώματα και τις βασικές ελευθερίες, με αποτέλεσμα να αναβαθμίζεται η ανθρώπινη αξία.

5)Επιτρέπει στον άνθρωπο να καλλιεργεί τον εαυτό του, να διαμορφώνει αβίαστα την προσωπικότητά του και να ανάγεται σε υποδειγματικό ελεύθερο πολίτη.

6)Προάγει την οικονομία, το εμπόριο, ενώ παράλληλα συντελεί στην πνευματική και ηθική πρόοδο.

7)Διασφαλίζει την κοινωνική ισορροπία, τη γαλήνη και παρέχει το αίσθημα της ασφάλειας.

8)Εγγυάται την αξιοκρατία

9)Δε στηρίζει τη δύναμή της στο φόβο του ποινικού νόμου,αλλά στο σεβασμό των πολιτών στους νόμους

10)Σεβασμός στη μοναδικότητα του ανθρώπου και στην ανεπανάληπτη αξία του.Προστασία μειονοτήτων και προσφύγων

Η ΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ-ΜΑΖΟΠΟΙΗΣΗ-ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ

1)Η δημιουργία του καταναλωτικού τύπου ανθρώπου περιόρισε τη δυνατότητα του αυτοκαθορισμού του, την ελευθερία του και τον αποπροσανατόλισε από την ενασχόληση με τα κοινά.

2)Οι αντιπρόσωποι του λαού δεν προωθούν τα συμφέροντά του, αλλά γίνονται φερέφωνα των ιδιαίτερων συμφερόντων των οικονομικών τάξεων.

3)Οι ηλεκτρονικοί μηχανισμοί επηρεασμού της κοινής γνώμης την κατευθύνουν, καθιστώντας τον πολίτη πιστό υπήκοο αλλότριων επιδιώξεων και εμπορευματοποιούν την ψήφο, μετατρέποντάς την σε εξαγοράσιμο αγαθό.

4)Δε συνυπάρχουν η πολιτική και η κοινωνική δημοκρατία. Η δημοκρατία περιορίζεται σε πολιτικό αποκλειστικά επίπεδο και δε διαχέεται σε κοινωνικούς χώρους, όπως η εργασία, η παιδεία, οι διοικητικοί μηχανισμοί.

5) Στη σημερινή εποχή παντοδυναμίας της ηλεκτρονικής τεχνικής δεν ελέγχει ο πολίτης την εξουσία, αλλά η εξουσία ασκεί αμείλικτο έλεγχο στους υπηκόους της, ενεργώντας συχνά μυστικά και ερήμην τους.

6)Η εξέλιξη του τεχνοκρατισμού ανέδειξε μία ελίτ ειδικών, που κατέχουν τη γνώση και τη δυνατότητα επίλυσης των πολύπλοκων σύγχρονων προβλημάτων με αποτέλεσμα την απομάκρυνση του μέσου πολίτη από τα κέντρα λήψης αποφάσεων.

7)Η εξουσία οργανώνεται από την κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας προς τη βάση δημιουργώντας δαιδαλώδη γραφειοκρατικά φαινόμενα.

8)Δημαγωγία,καταπάτηση ανθρώπινων δικαιωμάτων,ατελής ανάπτυξη κοινωνικών θεσμών,διεφθαρμένη διοίκηση,ωμός ατομισμός

9)Αλλοτριωτικές συνθήκες εργασίας,υπερεκτίμηση προσώπου, περιφρόνηση ατόμου. Αποπροσωποίηση,μοναξιά,φαινόμενανομίας,κοινωνικής παθογένειας,έλλειψη ανθρωπιστικών αξιών,ανηθικότητα,ανευθυνότητα,εμπορευματοποίηση τέχνης,κουλτούρας,λαϊκισμός

10)Πολιτικές,θρησκευτικές και άλλες οργανώσεις ενδιαφέρονται για την ικανοποίηση προσωπικών φιλοδοξιών κι έτσι εκμεταλλεύονται τα μέλη τους μετατρέποντάς τα σε πειθήνια όργανα και άβουλη μάζα

ΑΙΤΙΑ

1)Δυσπιστία απέναντι στην πολιτική και τους φορείς της εξουσίας:ο μέσος πολίτης αισθάνεται ότι η συμμετοχή του στα κοινά είναι αναποτελεσματική και ότι ο ίδιος γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης και εμπαιγμού. Γι' αυτό απορρίπτει την ενασχόληση με τα πολιτικά δρώμενα και αμφισβητεί την ίδια τη δημοκρατία ως πολίτευμα.

2)Αρρυθμία στη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος:τα κόμματα αρχών που λειτουργούν με δημοκρατικές διαδικασίες και σέβονται τις αποφάσεις της βάσης απουσιάζουν από την πολιτική πραγματικότητα.Οι υπάρχοντες κομματικοί σχηματισμοί λειτουργούν ανορθόδοξα,ενώ παράλληλα ο πολίτης αδυνατεί να εκφραστεί πολιτικά έξω απ' αυτούς.

3)Εσφαλμένη πολιτικοποίηση - κομματικοποίηση:λόγω έλλειψης προβληματισμού, η κοινή γνώμη προβαίνει σε απλουστεύσεις και γενικεύσεις ή δογματικές θέσεις και γίνεται εκφραστής συνθημάτων και απλός οπαδός.

4)Ατομικισμός:η ηθική κρίση που χαρακτηρίζει την εποχή μας, οδήγησε στην υποβάθμιση της ανθρώπινης αξίας και στον παραγκωνισμό του "εμείς" και του "εγώ". Ο μέσος άνθρωπος, επομένως, προτάσσει ως μοναδικό στόχο την ικανοποίηση των προσωπικών του επιδιώξεων καταφεύγοντας σε ατομικές λύσεις και στα πολιτειακά ζητήματα.

5)Κυρίαρχη νοοτροπία για την πολιτική:καλλιεργείταιέvτεχνα, με τη βοήθεια των μέσων ενημέρωσης, η αvτίληψη ότι η πολιτική είναι συνώνυμη με την απάτη και το ψεύδος, ώστε να παρουσιαστούν τα κακώς κείμενα ως "αναγκαία κακά" και να εφησυχάσει η κοινή γνώμη.

6)Δυσλειτουργία των φορέων κοινωνικοποίησης:η οικογένεια και το σχολείο δεν καλλιεργούν το δημοκρατικό ήθος, αφού δεν προωθούν πάvτα το διάλογο και παράγουν πειθήνιους υπηκόους και όχι ενεργούς πολίτες.

7)Επιπλέον,λειτουργούν αvτιδημoκρατικά οι περισσότεροι κοινωνικοί χώροι και φορείς, με αποτέλεσμα ο πολίτης να μην εθίζεται στις δημoκρατικές διαδικασίες.

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

α. Στο άτομο:

1)Kαλλιεργoύvται τάσεις περιθωριοποίησης, απολιτικοποίησης και ιδιώτευσης.

2)Ενθαρρύνεται η αναζήτηση ατομικών - προσωπικών λύσεων και προβάλλεται ως αυτοσκοπός η προσωπική ικανοποίηση, με επακόλουθο την αποξένωση από τους άλλους.

3) Οι αποτυχημένες ατομικές ενέργειες οδηγούν από τη μία πλευρά στην απογοήτευση και στο σκεπτικισμό, ενώ από την άλλη στην υιοθέτηση της μοιρολατρίας ως στάσης ζωής.

4)Ενισχύεται η αvτικoινωνική συμπεριφορά αφού θεωρείται ιδανικός τρόπος απόδοσης δικαιοσύνης και δυναμιτίζεται η επίλυση των κοινωνικών προβλημάτων.

5)Καλλιεργείται ο φανατισμός και ο δογματισμός, με αποτέλεσμα το άτομο να απομακρύνεται από την αλήθεια και την ουσιαστική γνώση.

β. Στην κοινωνία:

1)Η κοινωνία καταδικάζεται σε στασιμότητα, αφού δεν ανανεώνεται, ούτε εκσυγχρονίζεται με τη βοήθεια του διαλόγου και την απρόσκοπτη λειτουργίατων δημοκρατικών θεσμών.

2)Ελλοχεύει ο κίνδυνος εξάπλωσης ολοκληρωτικών αvτιλήψεων και επιβολής αυταρχικών καθεστώτων.

3)Επαπειλείται η ειρήνη τη στιγμή που ο άνθρωπος χαμένος στη μάζα υποκύπτει σε μηνύματα δημαγωγών και επιτήδειων πολιτικών.Το άτομο εμπλέκεται σε δράση(νεοναζισμός,ρατσισμός,εθνικισμόςκλπ)που καταστρέφει και το ίδιο και το σύνολο

4)Χάνεται το πραγματικό νόημα της δημοκρατίας.Οι μάζες αλληλοσπαράσσονται κάτω από την επιρροή των πολιτικών παθών και της ουσιαστικής έλλειψης ελευθερίας(=Φανατισμός).

6)Κατακερματισμός ανθρώπου,ηθικού συναισθήματος και ψυχικής γαλήνης.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

1) Η δημοκρατία δεν είναι μόνο πολιτικό σύστημα, αλλά και τρόπος ζωής.

2) Ο κοινωνικός - πολιτικός προβληματισμός προϋποθέτει σωστή ενημέρωση και διάλογο.

3) Η ελεύθερη έκφραση και η ανταλλαγή απόψεων αποτελούν τις βάσεις της δημοκρατίας.

4) Χρειάζεται η δημιουργία στέρεας και πολυδιάστατης πολιτικής - πολιτιστικής κουλτούρας.

5) Καθοριστικός αποβαίνει ο ρόλος του σχολείου, που χρειάζεται να παρέχει πολλαπλές ευκαιρίες, πολύπλευρη γνώση και να προωθεί το διάλογο,την έρευνα, την κριτική.

6) Αναγκαία θεωρείται η επανένταξη του πολίτη και των πολιτικών δυνάμεων στις πολιτικές διαδικασίες.

7) Αναθεώρηση και ουσιαστικοποίηση του ρόλου του κοινοβουλίου,εκδημοκρατισμός των κομμάτων και ριζική αναδιοργάνωση των διοικητικών θεσμών.

8) Συντονισμός δράσης όλων των κοινωνικοπολιτικών φορέων,που θα στοχεύει στην τελειοποίηση της κοινωνίας και στην εύρυθμη λειτουργία της σε όλους τους τομείς.

ΜΑΖΟΠΟΙΗΣΗ

Η μαζοποίηση κλείνει μέσα της διαβρωτική και διαλυτική δύναμη, η οποία πρσβάλλει κατά προτίμηση την ανθρώπινη προσωπικότητα, την αυθυπαρξία του ανθρώπου και κατ’ επέκταση ενισχύει τη φυγή του ατόμου από την κοινωνική του ευθύνη.» (Ι. Ξηροτύρης)

ΟΡΙΣΜΟΣ:

Μαζοποίηση: η διαδικασία και το φαινόμενο εκείνο κατά το οποίο η ατομική βούληση παύει να υφίσταται, οι άνθρωποι παθητικοποιούνται, μετατρέπονται σε μάζα και χαρακτηρίζονται από απόλυτη ομοιομορφία στον τρόπο σκέψης. Η διαδικασία αυτή συνήθως πραγματοποιείται μέσα από έντεχνους μηχανισμούς υποβολής διαβρωτικών μηνυμάτων, οι οποίοι αποσκοπούν στην εξυπηρέτηση «ιδίων συμφερόντων»

EΙΔΗ:

Πολλά παραδείγματα σε κάθε έκφανση της ανθρώπινης δράσης επαληθεύουν τα φαινόμενα της μαζοποίησης σήμερα:

-        η μόδα

-        η μαζική κουλτούρα στην τέχνη

-        ο τρόπος ομιλίας

-        ο καταναλωτισμός

-        η νόθη ψυχαγωγία

-        οποαδοποίηση (χουλιγκανισμός)

      ΑΙΤΙΑ:

-        Ο φόβος της κοινωνικής απόρριψης και κατ’ επέκταση της μοναξιάς, εφόσον το άτομο έχει ανάγκη να αποτελεί μέρος του συνόλου.

-        Τα κοινά πρότυπα και ο ομοιόμορφος τρόπος ζωής που προβάλλονται από τα Μ.Μ.Ε., τα οποία επηρεάζουν πλέον όλο τον κόσμο.

-        Η ξενομανία και ο μιμητισμός. Οι οικονομικά ισχυρότερες χώρες επιβάλλουν τον τρόπο ζωής τους, τον οποίο υιοθετούν οι αναπτυσσόμενες χώρες που διακατέχονται από συμπλέγματα κατωτερότητας.

-        Η βιομηχανία του ελεύθερου χρόνου – προωθούνται συγκεκριμένοι τρόποι διασκέδασης (νόθη ψυχαγωγία)

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ:

-        Το άτομο χάνει την μοναδικότητα και την αυθεντικότητά του.

-        Υιοθέτηση ξένων απόψεων, τις οποίες οικειοποιείται χωρίς να τις κρίνει και να προβληματίζεται.

-        Απουσία ηθικών γραμμών, αφού το άτομο πια δεν έχει δικό του κώδικα αξιών, αποδέχεται την ψυχολογία της μάζας  και αποβάλλει κάθε αίσθημα ευθύνης για τις πράξεις του.

-        Αδιαφορία για τα κοινά. Οι πολίτες βρίσκονται σε διαρκή ύπνωση και το μόνο που τους προσφέρει ικανοποίηση είναι η κάλυψη των υλικών αναγκών τους.

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ:

-         Η οικογένεια οφείλει να γαλουχήσει τα παιδιά με ανοχή απέναντι στο διαφορετικό και με διαλλακτικότητα.

-        Το σχολείο με την παροχή ανθρωπιστικής παιδείας καλλιεργεί την κριτική σκέψη των παιδιών, εδραιώνοντας έτσι τον ορθολογισμό.

-        Τα άτομα πρέπει να έρχονται σε επαφή με την τέχνη, αποκτώντας έτσι αισθητικά κριτήρια, ώστε να μην ασχολούνται πια με τη νόθη ψυχαγωγία.

-        Το κάθε άτομο ξεχωριστά θα πρέπει να ιεραρχεί τις ανάγκες του, να εκτιμά τον εαυτό του, να είναι συνετό και να λειτουργεί με εγκράτεια.

ΑΞΙΟΚΡΑΤΙΑ

Αιώνες πριν, ο Ισοκράτης ανέφερε: «Σύμφωνα με την αξία του πρέπει να πράττει και να τιμάται ο κάθε άνθρωπος». Στις μέρες μας, όμως, δεν είναι λίγες οι φορές που ακούγεται πικρόχολα ότι είμαστε «η χώρα των αξιοποιημένων αναξιοτήτων και των αναξιοποίητων αξιών». Με βάση τις παραπάνω σκέψεις, να απαντήσετε στα παρακάτω ερωτήματα:

α) Πώς αντιλαμβάνεστε την έννοια της αξιοκρατίας και ποια είναι η σημασία της σε μια σύγχρονη δημοκρατική και ευνομούμενη πολιτεία;

β) Πού οφείλεται η απουσία της στη σύγχρονη κοινωνική ζωή και ποιες συνέπειες επιφέρει η απουσία αυτή;

Η συγκεκριμένη εκφώνηση συνίσταται σε ένα δεδομένο και τέσσερα, ουσιαστικά, ζητούμενα, που θ’ αναλυθούν σε αντίστοιχες ενότητες.

Α. ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ:

Ο όρος αξιοκρατία δηλώνει την αρχή σύμφωνα με την οποία η ανάληψη αξιωμάτων και θέσεων δημοσίων ή μη, η αναγνώριση και η επιβράβευση προσπαθειών γίνονται με βάση την προσωπική αξία του καθενός, χωρίς να παρεμποδίζονται απ’ την καταγωγή, τον πλούτο, την πολιτική ιδεολογία ή την κοινωνική του θέση.

Αντίθετες έννοιες είναι: η αναξιοκρατία, η ευνοιοκρατία, το ρουσφέτι, ο νεποτισμός, ο φαβοριτισμός.

Β. ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΑΞΙΟΚΡΑΤΙΑΣ:

Η αξιοκρατία ορθά χαρακτηρίστηκε βασικό θεμέλιο κάθε δημοκρατικής και ευνομούμενης κοινωνίας και ουσιαστικός παράγοντας για την πρόοδο των ατόμων και τη σωστή λειτουργία των κοινωνιών. Ειδικότερα:

Α) ΑΤΟΜΟ:

1. Επιβεβαιώνει και καταξιώνει το άτομο.

2. Το άτομο αποκτά κύρος, θάρρος, αυτοπεποίθηση, εμπιστοσύνη στις προσωπικές του δυνάμεις και διαμορφώνει τις φιλοδοξίες του, που αγωνίζεται για να πραγματοποιήσει με βάση τις δυνάμεις αυτές.

3. Παράλληλα, οδηγείται στην αυτογνωσία και στην επίγνωση των πραγματικών αδυναμιών, τις οποίες προσπαθεί ν’ αποβάλλει, αλλά και των ικανοτήτων του που τις επιστρατεύει για την επίτευξη του στόχου του.

4. Το άτομο ηθικοποιείται και ολοκληρώνει την προσωπικότητα και το χαρακτήρα του με βάση τις αξίες που προβάλλονται (υπευθυνότητα, συνέπεια, ήθος, ευσυνειδησία, εντιμότητα).

5. Η αξιοκρατία οδηγεί στη συναισθηματική πλήρωση και στην προσωπική ικανοποίηση, εφόσον το άτομο δικαιώνεται απέναντι στον εαυτό του και αναγνωρίζεται κοινωνικά ανάλογα με τις προσπάθειες που κατέβαλε.

6. Προσδίδει αίσθημα ασφάλειας για το μέλλον του, για μια σταδιοδρομία που μπορεί να την οργανώσει και να την προγραμματίσει.

7. Συνιστά κίνητρο για ενεργοποίηση των δυνάμεων, μεγαλύτερη προσπάθεια, ανάληψη πρωτοβουλιών και αύξηση της αποδοτικότητας του ατόμου. Εγείρει τη αγωνιστικότητά του, με την οποία αντιμάχεται κάθε εμπόδιο για την πραγμάτωση των στόχων του.

Β) ΚΟΙΝΩΝΙΑ:

1. Αναπτύσσεται η ευγενής άμιλλα μεταξύ των μελών της κοινωνίας.

2. Καλλιεργείται η κοινωνική συνείδηση, τα άτομα κοινωνικοποιούνται ομαλά και αισθάνονται οργανικά δεμένα με το κοινωνικό σύνολο, με αποτέλεσμα να αναπτύσσεται η συνεργασία και η αλληλεγγύη και να προάγεται η κοινωνική συμβίωση.

3. Εξασφαλίζεται η κοινωνική ισορροπία και η δικαιοσύνη, ενώ, παράλληλα, μειώνονται οι κοινωνικές και ταξικές ανισότητες και οι οικονομικές διαφορές μεταξύ των πολιτών.

4. Αξιολογούνται οι πολίτες με δίκαια και αντικειμενικά κριτήρια, ικανοποιείται το δημόσιο περί δικαίου αίσθημα και αναπτύσσεται εμπιστοσύνη στους κοινωνικούς θεσμούς και πολιτειακούς νόμους.

5. Τοποθετούνται στην κρατική μηχανή οι άξιοι και ικανοί πολίτες, οργανώνεται η πολιτεία και επαληθεύεται το γνωμικό «ο κατάλληλος άνθρωπος στην κατάλληλη θέση», με αποτέλεσμα την αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών και την άριστη λειτουργία της πολιτείας.

6. Δημιουργούνται πρότυπα ήθους και εργατικότητας προς μίμηση, αφού όλοι γνωρίζουν ότι μόνο αυτά παίζουν ρόλο για την ανάληψη κάποιου αξιώματος.

7. Η αξιοκρατία στηρίζει τη δημοκρατία, διαμορφώνει το δημοκρατικό ήθος των πολιτών, διασφαλίζει τους δημοκρατικούς θεσμούς, αναβαθμίζει την πολιτική ζωή, αφού οι άριστοι των πολιτών ασκούν την εξουσία προς όφελος του συνόλου.

8. Γενικότερα, η κοινωνία ευδοκιμεί και προοδεύει σ’ όλους τους τομείς (ανάπτυξη της παιδείας, της επιστήμης, των τεχνών, της πολιτικής, της οικονομίας, του βιοτικού επιπέδου).

Γ. ΠΟΥ ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ Η ΑΠΟΥΣΙΑ ΤΗΣ ΑΞΙΟΚΡΑΤΙΑΣ:

1. Στη νοοτροπία των σύγχρονων Νεοελλήνων, σύμφωνα με την οποία το ρουσφέτι – κατάλοιπο της περιόδου της τουρκοκρατίας – αποτελεί κλειδί για την ανάδειξη και την καταξίωση.

2. Στην έλλειψη παιδείας αλλά και αληθινής κοινωνικής αγωγής και κοινωνικής συνείδησης, που ευνοούν τον ατομικισμό και την ικανοποίηση των προσωπικών στόχων και συμφερόντων, ανεξάρτητα από το κοινωνικό όφελος.

3. Το παραπάνω ενισχύεται από τον αστικό τρόπο ζωής, που ενισχύει την ανωνυμία, ευνοεί την έλλειψη κοινωνικού ελέγχου και υπηρετεί την αυθαιρεσία και την εκμετάλλευση.

4. Η επικράτηση ευδαιμονιστικού και ωφελιμιστικού πνεύματος, η προσήλωση στην ύλη και η θεοποίηση του χρήματος ερμηνεύουν προσπάθειες για επιτυχία του επιδιωκόμενου στόχου με θεμιτό ή αθέμιτο μέσο.

5. Ο αθέμιτος ανταγωνισμός και η ανεργία τροφοδοτούν την επιζήτηση της σταδιοδρομίας του ατόμου με κάθε μέσο.

6. Τα ανθρώπινα πάθη και οι αδυναμίες, όπως ο εγωισμός, η αυτοπροβολή, η φιλαυτία και η φιλαρχία υπερνικούν τις ηθικές αξίες.

7. Οι διάφοροι πολιτικοί και οικονομικοί κύκλοι που με παρασκηνιακές δραστηριότητες προωθούν τους «δικούς» τους ανθρώπους, προκειμένου να εξασφαλίσουν τα συμφέροντα και τις επιδιώξεις τους.

Δ. ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΕΙΨΗΣ ΑΞΙΟΚΡΑΤΙΑΣ:

1. Καλλιεργούνται τα ανθρώπινα πάθη και ένστικτα, νοθεύεται το πνεύμα και η ψυχή, υποβαθμίζεται η προσωπικότητα.

2. Εκπίπτουν οι ηθικές αξίες, τα ιδανικά και ευνοούνται η ανηθικότητα, ο εξευτελισμός , η συναλλαγή των συνειδήσεων.

3. Μειώνεται η αποδοτικότητα, η παραγωγικότητα και οι πρωτοβουλίες των ικανών ατόμων, απογοητεύονται και, κατά συνέπεια, παθητικοποιούνται, αφού στερούνται φιλοδοξιών.

4. Επικρατεί ανασφάλεια και πνεύμα απαισιοδοξίας για το μέλλον.

5. Αίρεται η εμπιστοσύνη, η συνεργασία ανάμεσα στα άτομα, επιβάλλεται ο αθέμιτος ανταγωνισμός και το δίκαιο του ισχυρότερου.

6. Οξύνονται οι κοινωνικές ανισότητες και διαφορές, προκαλείται το δημόσιο περί δικαίου αίσθημα με κίνδυνο συνεχών αναταραχών και εξεγέρσεων.

7. Καταλύονται οι θεσμοί και οι νόμοι, εκτραχηλίζεται η κοινωνική και πολιτική ζωή.

8. Υπονομεύεται η δημοκρατία, αφού αναδεικνύονται συμφέροντα που αντιστρατεύονται το γενικό κοινωνικό συμφέρον.

9. Δημιουργούνται δύσκολα προβλήματα για την κοινωνία (οικονομικά, κοινωνικά, πολιτικά) που αδυνατούν να επιλυθούν, αφού τα χειρίζονται ανάξια άτομα.

10. Ανακόπτεται ο πολιτισμός, η ατομική και κοινωνική πρόοδος.

ΜΕΤΡΑ ΕΞΑΛΕΙΦΗΣ

• Σωστή αξιολόγηση σ' όλους τους τομείς, επιβράβευση των ικανών, αδύνατη η άνοδος των ανίκανων,

• προβολή αξιών, ιδανικών και σωστών προτύπων μέσα απ' την παιδεία,

• καταπολέμηση της αναξιοκρατίας απ' την πολιτεία και σωστή λειτουργία της δικαιοσύνης,

• παραδοχή της ανωτερότητας και των ικανοτήτων των άλλων ανθρώπων,

• δημοκρατικό ήθος και πολίτευμα.

Η δημοκρατία των δημοσκοπήσεων

Τι είναι

1)      Σε μια εποχή καταιγιστικών αλλαγών, οικονομικών τριγμών και υφέσεων, απότομων πολιτικών εξελίξεων, προσβολών του δημοκρατικού πολιτεύματος σε ένα περιβάλλον παγκοσμιοποίησης και προϊόντος κοσμοπολιτισμού σημαντική θέση καταλαμβάνουν οι δημοσκοπήσεις, οι σφυγμομετρητές της κοινής γνώμης ή οι διαμορφωτές εν τέλει της κοινής γνώμης.

2)      Στα μέσα του 20^ου  αι. δόθηκε έμφαση στην έρευνα της αγοράς για εμπορικούς σκοπούς, αλλά και στην προώθηση της άμεσης δημοκρατίας. Η μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε για την καταγραφή της κοινής γνώμης είναι η σφυγμομέτρηση ή δημοσκόπηση ή γκάλοπ. Η έντυπη και ηλεκτρονική δημοσιογραφία κατακλύζονται από έρευνες τέτοιου είδους.

3)      Συχνά και κατά παραγγελία των κομμάτων πραγματοποιούνται ποικίλες σφυγμομετρήσεις, για να εκτιμηθούν:

ü  Η πρόθεση ψήφου των πολιτών

ü  Ο βαθμός δημοτικότητας των πολιτικών ηγετών

ü  Η στάση του λαού απέναντι στους πολιτικούς χειρισμούς

ü  Η άποψη του λαού για κρίσιμες αποφάσεις των κυβερνήσεων από τις οποίες εξαρτάται το μέλλον του

ü  Η σφυγμομέτρηση της κοινής γνώμης για θεσμοθέτηση αποφάσεων που άπτονται οικονομικών και πολιτικών εξελίξεων ή δημιουργίας ή ανατροπής θεσμών κλπ

4)      Συχνά γίνονται και σφυγμομετρήσεις ανάμεσα σε διαφορετικές χώρες, ώστε να συγκριθεί η στάση των ατόμων σε διεθνές επίπεδο σε ποικίλα πολιτικά και κοινωνικά θέματα, Πχ. η έρευνα για τη Διαφθορά που διεξήχθη σε 64 χώρες από την οργάνωση «Διεθνής Διαφάνεια» με αποστολή 50 000 ερωτηματολογίων σε αντιπροσωπευτικό δείγμα πολιτών

Η επίδρασή τους στην κοινή γνώμη και στη διαμόρφωση του πολιτεύματος

1. Η τηλεόραση είναι κυρίως το μέσο που κατακλύζεται από μετρήσεις της κοινής γνώμης, οι οποίες αναφέρονται στην πρόθεση ψήφου των πολιτών, στη δημοτικότητα των πολιτικών αρχηγών κλπ Συχνά όμως τα ερωτηματολόγια κατασκευάζονται με τρόπο που επηρεάζει και σχεδόν υπαγορεύει τις απαντήσεις των πολιτών ή οι εταιρείες δημοσκοπήσεων δε δημοσιεύουν, όπως οφείλουν, όλα τα στοιχεία της έρευνάς τους ή ακόμη γίνεται μεροληπτική παρουσίαση αποτελεσμάτων και αποσιωπούνται και αποτελέσματα που διεξάγουν άλλοι φορείς. Έτσι επιχειρείται επηρεασμός της κοινής γνώμης
2. Δεν έχει πάντως επιβεβαιωθεί ότι η κοινή γνώμη επηρεάζεται καθοριστικά από τις σφυγμομετρήσεις. Έχουν καταγραφεί και περιπτώσεις όπου οι δημοσκοπήσεις έφεραν αντίθετο αποτέλεσμα από το επιθυμητό
3. Από τη στιγμή που οι εκπρόσωποι του λαού εκλεγούν  αποδεσμεύονται από τη βούληση των εντολέων τους. Μπροστά στο φάντασμα της ακυβερνησίας αυτή η κολοβή κυβερνητική πρακτική φαντάζει ουσιαστική
4. Η δυσαρμονία ανάμεσα στις ενέργειες της νόμιμης εξουσίας και στο λαϊκό αίσθημα δεν μπορεί να γεννά άμεσες θεσμικές συνέπειες. Με την εισβολή όμως των δημοσκοπήσεων οι κανόνες του παιγνιδιού μεταβάλλονται. Η κοινή γνώμη αναγορεύεται σε πρωταγωνιστή του παιγνιδιού. Όλα συμβαίνουν σα να βρισκόμαστε σε μόνιμη προεκλογική περίοδο. Όλα φαίνονται να εξαρτώνται από τη διαφαινόμενη έκβασή τους.
5. Η συχνή προσφυγή στην κοινή γνώμη μέσω των δημοσκοπήσεων δημιουργεί ένα κλίμα προεκλογικής περιόδου. Με την εισβολή των δημοσκοπήσεων στη ζωή μας το πολιτικό παιγνίδι παίζεται προτού αρχίσει. Ανά πάσα στιγμή καταγράφεται η κοινή γνώμη
6. Μέσα από τις δημοσκοπήσεις και τη συνεχή προβολή και ανάλυσή τους από τα ΜΜΕ ο πολιτικός χρόνος εξελίσσεται δίχως ανάσα και ανάπαυλα. Φαίνεται ότι ο ρόλος τους καθίσταται σημαντικός και ικανός να υπερβεί την αντιπροσωπευτική δημοκρατία στα δυτικά πολιτικά συστήματα
7. Προφανώς οι εικονικές εκλογές δεν υποκαθιστούν τις πραγματικές, καταγράφουν τις γνώμες, αλλά και τις προσανατολίζουν, όπως και τις συμπεριφορές
8. Επηρεάζει τους κυβερνώντες ανατρέποντας ενδεχομένως τις πολιτικές τους κατευθύνσεις και τα προγράμματα που επικυρώθηκαν από τις εκλογές.
9. Οι δημοσκόποι τεχνηέντως υφαρπάζουν, ερμηνεύουν και ταξινομούν τις δηλώσεις του λαού, τον παροπλίζουν μέσω της υποτιθέμενης συμμετοχής του.
10. Φαίνεται ότι επαναφέρουν στο προσκήνιο σκηνές άμεσης δημοκρατίας. Η συγκυριακή πολιτική αλήθεια της στιγμής κατασκευάζεται μέσα από την έντεχνη μετάφραση ενός ασαφούς κλίματος σε αψευδείς αριθμούς και τάσεις.
11. Οι δημοσκοπήσεις απεικονίζουν όχι την πραγματικότητα αλλά τα πολιτικά ρεύματα που αυτοτροφοδοτούνται μέσα από την τεκμηρίωσή τους.
12. Η πολιτική σκηνή εξελίσσεται σε συνάρτηση με την αποτύπωση μια μεταβλητής εμπιστοσύνης. Ο λαός πιεζόμενος να φλυαρήσει, να βαθμολογήσει, να ανακαλέσει στην τάξη τους εντολοδόχους βαυκαλίζεται ότι συμμετέχει ενεργά στην πολιτική ανακτώντας ένα μέρος της λησμονημένης φαντασιακής εξουσίας του.
13. Οι δημοσκοπήσεις αποτελούν προσομοιωτές του πολιτικού παιγνιδιού που θα μπορούσε δυνάμει να μη λάβει ποτέ χώρα
14. Οι δημοσκοπήσεις αποτελούν ένα νεόκοπο λαϊκισμό. Λειτουργούν στη θέση της πολιτικής. Οι πολιτικοί υποστηρίζουν ότι λαμβάνουν μεν υπόψη τις δημοσκοπήσεις ακολουθούν δε αταλάντευτα το πολιτικό τους-κυβερνητικό τους πρόγραμμα. Έτσι, ο πολιτικός λόγος φαίνεται να θέλει να αποκομίσει δημοσκοπικά οφέλη από την επίφαση του θάρρους και της παρρησίας του
15. Η δημοσκοπική δημοκρατία ωθεί τον πολιτικό να κρύβει επιμελώς και μονίμως την πονηρή του πολιτική και να εκφράζει την επίφαση της γνησιότητας.
16. Ειρωνεία: η επίκληση της λαϊκής βούλησης για τη νομιμοποίηση πολιτικών αποφάσεων δε συνιστά την επισφράγιση της δημοκρατίας, αλλά την ήττα της. Από τη στιγμή που έχουμε μέτρηση του πολιτικού κόστους όλοι υποκρίνονται.
17. Διαφοροποιούνται οι όροι της πολιτικής υποκρισίας. Από τη στιγμή που οι πολιτικοί γνωρίζουν τις βουλήσεις του λαού δε χρειάζεται να αναλώνονται στην τύρβη της καθημερινότητας των απλών πολιτών, αλλά απολαμβάνουν τα αγαθά της εξουσίας μακριά από τη λαϊκή μόλυνση. Ατάραχα και μακριά και ανέξοδα πληροφορούνται για τον τρόπο που οι υπήκοοί τους βιώνουν την ανέχεια και δυστυχία τους

Θετικά αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων

1. Οι δημοσκοπήσεις καταγράφουν τη στάση της κοινής γνώμης απέναντι σε λιγότερο ή περισσότερο  σημαντικά θέματα και προβλήματα της κοινωνικοπολιτικής ζωής
2. αποκαλύπτουν αθέατες πλευρές ενός προβλήματος, αποτυπώνουν τις διαστάσεις του
3. ευαισθητοποιούν, προβληματίζουν και κινητοποιούν τον πολίτη να αντιμετωπίσει τα προβλήματα
4. προάγουν το δημόσιο διάλογο
5. αποτυπώνουν τον τρόπο σκέψης της  κοινωνίας
6. συντελούν συχνά στη διαμόρφωση της άποψης των πολιτών προς το καλύτερο
7. οι πολιτικοί διαμορφώνουν την πολιτική τους στάση προς το δημοκρατικότερο, αποφεύγουν τις αυθαιρεσίες, στηλιτεύουν τη διαφθορά, διορθώνουν τα λάθη τους, αποφασίζουν με γνώμονα το κοινωνικό συμφέρον
8. συνειδητοποιούν οι πολίτες το επίπεδο που βρίσκεται η πολιτική σκέψη και ο κοινωνικός προβληματισμός
9. προστατεύονται τα δικαιώματα και οι ελευθερίες των πολιτών, καταπολεμούνται τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις
10. ασκείται πίεση στα πολιτικά κόμματα αναπροσαρμογής της λειτουργίας και του λόγου τους
11. ενισχύονται η συνεκτικότητα και οι δεσμοί των μελών της κοινωνίας

Αρνητικά αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων

1. Συχνά οι εταιρείες των δημοσκοπήσεων κατασκευάζουν τα ερωτηματολόγια, έτσι ώστε να επηρεάζουν ή να υπαγορεύουν τις απαντήσεις των πολιτών
2. οι εταιρείες δημοσκοπήσεων εξυπηρετούν τα κόμματα που τους επιφόρτισαν με τη διενέργεια μιας δημοσκόπησης. Δίνουν λόγο στους εργοδότες τους
3. δε δημοσιεύουν όλα τα στοιχεία της έρευνάς τους, ώστε οι πολίτες να μπορούν να αξιολογήσουν  την αξιοπιστία αυτών
4. μεροληπτούν στο θέμα της παρουσίας των αποτελεσμάτων
5. Οι δημοσκοπήσεις συχνά αποκρύπτουν όλη την αλήθεια, παραπληροφορούν ή αποπροσανατολίζουν τον πολίτη, κατευθύνουν τη σκέψη του, με σκοπό την εξυπηρέτηση ποικιλώνυμων οικονομικών και πολιτικών συμφερόντων
6. άλλοτε προκαλούν σύγχυση και πανικό
7.  καλύπτουν λάθη, αδυναμίες και ανεπάρκειες, σκοπιμότητες των εξουσιαστικών μηχανισμών
8. θέτουν σε κίνδυνο τη δημοκρατία, προάγουν την ακρισία, την παθητικότητα και αδράνεια, μαζικοποιούν τον πολίτη

Τι πρέπει

1. από τα ΜΜΕ πρέπει να τηρούνται οι κανόνες διεξαγωγής και δημοσιοποίησης των δημοσκοπήσεων
2. οι δημοσκοπικές εταιρείες δεν πρέπει  να κατευθύνονται στο έργο τους από τα κόμματα ή τους τηλεοπτικούς σταθμούς, τους πελάτες τους δηλαδή
3. τα ερωτήματα πρέπει να διαμορφώνονται, έτσι ώστε να  μην κατευθύνουν τον πολίτη ούτε να του υπαγορεύουν την απάντηση που θα δώσει
4. όλες οι δημοσκοπήσεις πρέπει να δημοσιεύονται και να μην παρουσιάζονται επιλεκτικά
5. να δημοσιοποιούνται όλα τα στοιχεία της έρευνας και να τίθενται οι δημοσκοπήσεις σε πολύπλευρο σχολιασμό

βλ. http://www.vlioras.gr/Philologia/Composition/Axiokratia.htm

http://www.protothema.gr/blogs/blogger/post/395700/axiologisi-kai-axiokratia/

http://www.cceia.unic.ac.cy/gr/index.php?option=com_content&task=view&id=99&Itemid=50

http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.article&id=35886