Ξενοφώντας Ελληνικά, βιβλίο 2, κεφ. 3.&11-16

 

 

Θ.Κ. Αυθαιρεσίες και εγκλήματα των Τριάκοντα Τυράννων-Αντιθέσεις στο εσωτερικό τους.

Στόχος: Να  διαπιστωθεί ότι τα ανελεύθερα καθεστώτα οδηγούνται αναπότρεπτα στη διάλυσή τους συμπαρασύροντας και άλλους σε ποικίλες συμφορές.//Συσχετισμοί  με τα φασιστικά καθεστώτα του 20^ου αι.

 

1.Οι τριάκοντα τύραννοι: Ο όρος «τριάκοντα» δε σημαίνει αριθμό αλλά πολιτική αρχή. Γι' αυτό, κι όταν αργότερα κάποιοι από αυτούς σκοτώθηκαν σε συγκρούσεις με τους δημοκρατικούς, οι υπόλοιποι ονομάζονταν πάλι τριάκοντα. Η αρχή των τριάκοντα κράτησε περίπου οχτώ μήνες (Ιούλιος του 404 - Φεβρουάριος του 403 π.χ.), οπότε και καταλύθηκε από το Θρασύ­βουλο και τους εξόριστους δημοκρατικούς. Τύραννοι ονομάστηκαν για πρώτη φορά από τον Αριστοτέλη και ύστερα από το Διόδωρο το Σικελιώτη. Κυβέρνησαν την πόλη τυραννικά και αυθαίρετα εξαπατώντας το λαό. Στη διάρκεια της εξουσίας τους σκότωσαν περίπου 1500 χωρίς δίκη, εξόρισαν περισσότερους από 5000 και δήμευσαν τις περιουσίες τους

(Ίσοκρ. Άρεο­παγιτικός 67).

«ἀλλὰ μὴν οὐδὲ τὴν πραότητα δικαίως ἄν τις ἐπαινέσειεν τὴν ἐκείνων μᾶλλον ἢ τὴν τοῦ δήμου. οἱ μὲν γὰρ ψηφίσματι παραλαβόντες τὴν πόλιν πεντακοσίους μὲν καὶ χιλίους τῶν πολιτῶν  ἀκρίτους ἀπέκτειναν, εἰς δὲ τὸν Πειραιᾶ φυγεῖν πλείους ἢ πεντακισχιλίους ἠνάγκασαν· οἱ δὲ κρατήσαντες καὶ μεθ’ ὅπλων κατιόντες, αὐτοὺς τοὺς αἰτιωτάτους τῶν κακῶν ἀνελόντες, οὕτω τὰ πρὸς τοὺς ἄλλους καλῶς καὶ νομίμως διῴκησαν ὥστε μηδὲν ἔλαττον ἔχειν τοὺς ἐκβαλόντας τῶν κατελθόντων».

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Αλλά βέβαια ουδέ την πραότητα εκείνων (των τριάκοντα) δύναται τις να επαινέση δικαίως περισσότερον από την πραότητα της δημοκρατίας. Διότι εκείνοι μεν (οι τριάκοντα) παραλαβόντες διά ψηφίσματος την διοίκησιν της πόλεως χιλίους πεντακοσίους μεν πολίτας άνευ δίκης εφόνευσαν, ηνάγκασαν δε περισσοτέρους των πεντακισχιλίων να καταφύγουν εις τον Πειραιά. Ούτοι (οι καταφυγόντες εις τον Πειραιά δημοκρατικοί) νικήσαντες (τους ολιγαρχικούς) και επανελθόντες ένοπλοι εις την πατρίδα των, αφού μόνον τους αιτιωτάτους των συμφορών των εφόνευσαν, τόσον καλώς και νομίμως εφέρθησαν προς τους άλλους ολιγαρχικούς, ώστε οι εκβαλόντες (οι ολιγαρχικοί) ουδόλως είχον μικρότερα δοκαιώματα των επανελθόντων δημοκρατικών.

 

            Στην ταπεινωτική συνθήκη παράδοσης της Αθήνας δεν προβλεπόταν πολιτειακή αλλαγή. Πόλεμος ξέσπασε ανάμεσα στους μετριοπαθείς και ακραίους ολιγαρχικούς για το ποιο πολίτευμα θα εγκαθιδρυθεί Και τη λύση έδωσε ο Λύσανδρος που τάχθηκε με το μέρος των φανατικών. Οι Αθηναίοι μάλιστα αιφνιδιάστηκαν όταν άκουσαν τον ίδιο το Λύσανδρο να υποστηρίζει στην κρίσιμη συνεδρίαση της εκκλησίας του δήμου ότι πάτριος πολιτεία δε σημαίνει τη δημοκρατία, αλλά την προσολώνεια ολιγαρχία. Τότε πολλοί δημοκρατικοί πολίτες υποχώρησαν, όσοι όμως παρέμειναν αναγκάστηκαν να υποκύψουν ψηφίζοντας την εκλογή των Τριάκοντα τυράννων. Την πρόταση έκανε ο Δρακοντίδης ο Αφιδναίος, φαύλος πολιτικός που συγκαταλέχτηκε ανάμεσα στους Τριάκοντα.

            Ο Ξενοφών είναι λιτός και σύντομος και αποφεύγει να θίξει το θλιβερό ρόλο του Λύσανδρου. Από άλλες πηγές μαθαίνουμε ότι(Αριστ.Αθ.Πολ.34.3,Λυσίας, Κατά Ερατοσθένους,71-76, Διόδωρος Σικελιώτης, ΧΙV,  Πλούταρχος, Λύσανδρος 15) ο Σπαρτιάτης ναύαρχος απείλησε απερίφραστα τους Αθηναίους και τους κατηγόρησε μάλιστα ότι παρασπόνδησαν, γιατί τάχα δεν γκρέμισαν τα μακρά τείχη στην προκαθορισμένη προθεσμία που προέβλεπε η συνθήκη παράδοσης. Κάτω από την επιφανειακή νομιμότητα που αφήνει να διαφανεί το κείμενο του Ξενοφώντα λανθάνει βία, αυθαιρεσία, εξαναγκασμός.

 

Αριστοτέλης, Αθηναίων Πολιτεία, 34.3

τῆς εἰρήνης γενομένης αὐτοῖς ἐφ’ ᾧτε πολιτεύσονται τὴν πάτριον
πολιτείαν, οἱ μὲν δημοτικοὶ διασῴζειν ἐπειρῶντο τὸν δῆμον, τῶν δὲ γνωρίμων οἱ μὲν ἐν ταῖς ἑταιρείαις ὄντες καὶ τῶν φυγάδων οἱ μετὰ τὴν εἰρήνην κατελθόντες ὀλιγαρ-
χίας ἐπεθύμουν, οἱ δ’ ἐν ἑταιρείᾳ μὲν οὐδεμιᾷ συγκαθε- στῶτες ἄλλως δὲ δοκοῦντες οὐδενὸς ἐπιλείπεσθαι τῶν πολιτῶν τὴν πάτριον πολιτείαν ἐζήτουν· ὧν ἦν μὲν καὶ
Ἀρχῖνος καὶ Ἄνυτος καὶ Κλειτοφῶν καὶ Φορμίσιος καὶ ἕτεροι πολλοί, προειστήκει δὲ μάλιστα Θηραμένης. Λυσάνδρου δὲ προσθεμένου τοῖς ὀλιγαρχικοῖς καταπλαγεὶς ὁ
δῆμος ἠναγκάσθη χειροτονεῖν τὴν ὀλιγαρχίαν. ἔγραψε δὲ τὸ ψήφισμα Δρακοντίδης Ἀφιδναῖος.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Είχαν κάνει ειρήνη με τον όρο να εφαρμόσουν το προγονικό τους πολίτευμα και οι δημοκρατικοί προσπαθούσαν να σώσουν την δημοκρατία ενώ όσοι ήσαν μέλη των πολιτικών σωματείων καθώς και οι φυγάδες που είχαν επιστρέψει μετά την ειρήνη επιδίωκαν να εγκατασταθεί ολιγαρχία. Όσοι δεν ήσαν μέλη κανενός σωματείου αλλά και ανήκαν στην καλή τάξη επιζητούσαν να εφαρμοσθεί το προγονικό τους πολίτευμα. Μεταξύ τους ήσαν ο Αρχίνος, ο Άνυτος, ο Κλειτοφών, ο Φορμίσιος και άλλοι πολλοί και πρώτος μεταξύ τους ο Θηραμένης. Όταν όμως ο Λύσανδρος πήρε το μέρος των ολιγαρχικών ο λαός, τρομοκρατημένος, αναγκάστηκε να ψηφίσει ολιγαρχία. Το ψήφισμα το συνέταξε ο Δρακοντίδης από την Αφίδνα.

 

Λυσίας Κατά Ερατοσθένους, 71-76

καὶ τὸ τελευταῖον, ὦ ἄνδρες δικασταί, οὐ πρότερον εἴασε τὴν ἐκκλησίαν γενέσθαι, ἕως ὁ λεγόμενος ὑπ’ ἐκείνων καιρὸς ἐπιμελῶς ὑπ’ αὐτοῦ ἐτηρήθη, καὶ μετεπέμψατο μὲν τὰς μετὰ Λυσάνδρου ναῦς ἐκ Σάμου, ἐπεδήμησε δὲ τὸ τῶν πολεμίων
στρατόπεδον. τότε δὲ τούτων ὑπαρχόντων, καὶ παρόντος Λυσάνδρου καὶ Φιλοχάρους καὶ Μιλτιάδου, περὶ τῆς πολιτείας τὴν ἐκκλησίαν ἐποίουν, ἵνα μήτε ῥήτωρ αὐτοῖς
μηδεὶς ἐναντιοῖτο μηδὲ διαπειλοῖτο ὑμεῖς τε μὴ τὰ τῇ πόλει συμφέροντα ἕλοισθε, ἀλλὰ τἀκείνοις δοκοῦντα ψηφίσαισθε. ἀναστὰς δὲ Θηραμένης ἐκέλευσεν ὑμᾶς τριάκοντα ἀνδράσιν ἐπιτρέψαι τὴν πόλιν καὶ τῇ πολιτείᾳ χρῆσθαι ἣν Δρακοντίδης ἀπέφαινεν. ὑμεῖς δ’ ὅμως καὶ οὕτω διακείμενοι ἐθορυβεῖτε ὡς οὐ ποιήσοντες ταῦτα· ἐγιγνώσκετε γὰρ ὅτι περὶ δουλείας καὶ ἐλευθερίας ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ ἠκκλησιάζετε. Θηραμένης δέ, ὦ ἄνδρες δικασταί, (καὶ τούτων ὑμᾶς αὐτοὺς μάρτυρας παρέξομαι) εἶπεν ὅτι οὐδὲν αὐτῷ μέλοι τοῦ ὑμετέρου θορύβου, ἐπειδὴ πολλοὺς μὲν Ἀθηναίων
εἰδείη τοὺς τὰ ὅμοια πράττοντας αὑτῷ, δοκοῦντα δὲ Λυσάνδρῳ καὶ Λακεδαιμονίοι λέγοι. μετ’ ἐκεῖνον δὲ Λύσανδρος ἀναστὰς ἄλλα τε πολλὰ εἶπε καὶ ὅτι παρασπόνδους ὑμᾶς ἔχοι, καὶ ὅτι οὐ περὶ πολιτείας ὑμῖν ἔσται ἀλλὰ περὶ σωτηρίας, εἰ μὴ ποιήσεθ’ ἃ Θηραμένης κελεύει. τῶν δ’ ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ ὅσοι ἄνδρες ἀγαθοὶ ἦσαν, γνόντες τὴν παρασκευὴν καὶ τὴν ἀνάγκην, οἱ μὲν αὐτοῦ μένοντες ἡσυχίαν ἦγον, οἱ δὲ ᾤχοντο ἀπιόντες, τοῦτο γοῦν σφίσιν αὐτοῖς συνειδότες, ὅτι οὐδὲν κακὸν τῇ πόλει ἐψηφίσαντο· ὀλίγοι δέ τινες καὶ πονηροὶ καὶ κακῶς βουλευόμενοι τὰ προσταχθέντα ἐχειροτόνησαν. παρήγγελτο γὰρ αὐτοῖς δέκα μὲν οὓς Θηραμένης ἀπέδειξε χειροτονῆσαι, δέκα δὲ οὓς οἱ καθεστηκότες ἔφοροι κελεύοιεν, δέκα δ’ ἐκ τῶν παρόντων· οὕτω γὰρ τὴν ὑμετέραν ἀσθένειαν ἑώρων καὶ τὴν αὑτῶν δύναμιν ἠπίσταντο, ὥστε πρότερον ᾔδεσαν τὰ μέλλοντα ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ πραχθήσεσθαι

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Και στο τέλος, δικαστές, δεν άφησε να πραγματοποιηθεί η απαραίτητη συνέλευση του λαού, παρά μόνο όταν είχε τηρήσει με επιμέλεια την προθεσμία που του είχαν ορίσει εκείνοι, οπότε έστειλε και έφερε από τη Σάμο τα πλοία που ήταν μαζί με το Λύσανδρο, και έτσι εγκαταστάθηκε στην πόλη μας το στρατόπεδο των εχθρών. Τότε ακριβώς, κάτω από αυτές τις συνθήκες, και ενώ ήταν παρόντες ο Λύσανδρος, ο Φιλοχάρης και ο Μιλτιάδης, κάλεσαν την εκκλησία του δήμου για την αναθεώρηση του πολιτεύματος, έτσι που κανείς από τους ρήτορες να μην μπορεί να αντιδράσει ή να τους απειλήσει, και εσείς να μην αποφασίσετε αυτά που σύμφεραν στην πόλη, αλλά να ψηφίσετε τα όσα σχεδίαζαν εκείνοι. Σηκώθηκε λοιπόν τότε ο Θηραμένης και πρότεινε να αναθέσετε τη διακυβέρνηση της πόλης σε τριάντα άντρες και να υιοθετήσετε το πολιτικό σύστημα που παρουσίασε ο Δρακοντίδης. Εσείς όμως, παρόλο που βρισκόσασταν κάτω από τέτοια πίεση, δείχνατε με τις φωνές σας ότι δε σκοπεύετε να δεχτείτε τις προτάσεις τους. Γιατί ξέρατε ότι εκείνη τη μέρα είχατε συγκεντρωθεί για να αποφασίσετε για τη δουλεία ή την ελευθερία σας. Και ο Θηραμένης, δικαστές, (και για όλα αυτά θα έχω μάρτυρες εσάς τους ίδιους) δήλωσε ότι ο ίδιος δε δίνει καμιά σημασία στις αποδοκιμασίες σας, επειδή ήξερε ότι πολλοί από τους Αθηναίους ακολουθούσαν την ίδια πολιτική μ' αυτόν, και εξάλλου οι προτάσεις του έβρισκαν σύμφωνους το Λύσανδρο και τους Λακεδαιμόνιους. Μετά από εκείνον σηκώθηκε ο Λύσανδρος, που είπε πολλά και διάφορα και ακόμα ότι σας είχε απέναντί του ένοχους για παράβαση των συνθηκών, και ότι, επομένως, τώρα δεν πρόκειται να αποφασίσετε για το πολίτευμα, αλλά για τη σωτηρία σας, αν δε συμμορφωθείτε με τις προτάσεις του Θηραμένη. Απ' όσους βρίσκονταν στη συνέλευση, όσοι ήταν τίμιοι πολίτες, επειδή είχαν αντιληφθεί τη σκευωρία και το αδιέξοδο, άλλοι έμειναν εκεί και σώπασαν, ενώ άλλοι σηκώθηκαν και έφυγαν, έχοντας τουλάχιστο τη συναίσθηση ότι δεν ψήφισαν τίποτε επιζήμιο για την πόλη. Και μόνο ελάχιστοι, που ήταν και φαύλοι και κακόβουλοι, επιδοκίμασαν με την ψήφο τους τις εντολές που είχαν δοθεί. Συγκεκριμένα, είχαν πάρει γραμμή να ψηφίσουν δέκα άντρες που είχε υποδείξει ο Θηραμένης, δέκα που πρότειναν αυτοί που είχαν χρηματίσει έφοροι και δέκα από τους παρόντες. Αντιλαμβάνονταν τόσο καλά την αδυναμία σας και ήταν τόσο βέβαιοι για τη δύναμή τους, ώστε ήξεραν από πριν τα όσα θα διεξάγονταν στη συνέλευση

Διόδωρος ο Σικελιώτης, Ιστορική Βιβλιοθήκη 14, 2

Παρὰ μὲν γὰρ Ἀθηναίοις τριάκοντα τύραννοι γενόμενοι διὰ τὴν ἰδίαν πλεονεξίαν τήν τε πατρίδα μεγάλοις ἀτυχήμασι περιέβαλον καὶ αὐτοὶ ταχὺ τὴν δύναμιν ἀποβαλόντες ἀθάνατον ἑαυτῶν ὄνειδος καταλελοίπασι, Λακεδαιμόνιοι δὲ περιποιησάμενοι τὴν τῆς Ἑλλάδος ἀρχὴν ἀναμφισβήτητον, τότε ταύτης ἐστερήθησαν, ὅτε πράξεις ἀδίκους κατὰ τῶν συμμάχων ἐπιτελεῖν ἐπεχείρησαν· αἱ γὰρ τῶν ἡγεμόνων ὑπεροχαὶ τηροῦνται μὲν εὐνοίᾳ καὶ δικαιοσύνῃ, καταλύονται δὲ ἀδικήμασι καὶ μίσει τῶν ὑποτεταγμένων.

Πλούταρχος, Λύσανδρος 15, 4-5

ὁ δ' οὖν Λύσανδρος ἐνδόντων τῶν Ἀθηναίων πρὸς ἅπαντα, πολλὰς μὲν ἐξ ἄστεος μεταπεμψάμενος αὐλητρίδας, πάσας δὲ τὰς ἐν τῷ στρατοπέδῳ συναγαγών, τὰ τείχη κατέσκαπτε καὶ τὰς τριήρεις κατέφλεγε πρὸς τὸν αὐλόν, ἐστεφανωμένων καὶ παιζόντων ἅμα τῶν συμμάχων, ὡς ἐκείνην τὴν ἡμέραν ἄρχουσαν τῆς ἐλευθερίας. εὐθὺς δὲ καὶ τὰ περὶ τὴν πολιτείαν ἐκίνησε, [5] τριάκοντα μὲν ἐν ἄστει, δέκα δὲ ἐν Πειραιεῖ καταστήσας ἄρχοντας, ἐμβαλὼν δὲ φρουρὰν εἰς τὴν ἀκρόπολιν, καὶ Καλλίβιον ἁρμοστήν, ἄνδρα Σπαρτιάτην, ἐπιστήσας. ἐπεὶ δὲ οὗτος Αὐτόλυκον τὸν ἀθλητήν, ἐφ' ᾧ τὸ συμπόσιον ὁ Ξενοφῶν πεποίηκε, τὴν βακτηρίαν διαράμενος παίσειν ἔμελλεν, ὁ δὲ τῶν σκελῶν συναράμενος ἀνέτρεψεν αὐτόν, οὐ συνηγανάκτησεν ὁ Λύσανδρος, ἀλλὰ καὶ συνεπετίμησε, φήσας αὐτὸν οὐκ ἐπίστασθαι ἐλευθέρων ἄρχειν. ἀλλὰ τὸν μὲν Αὐτόλυκον οἱ τριάκοντα τῷ Καλλιβίῳ χαριζόμενοι μικρὸν ὕστερον ἀνεῖλον.

 

 

2. Εκλογή: Η Σπάρτη επέβαλλε στις πόλεις που προσαρτούσε ολιγαρχικό καθεστώς, τις δεκαρχίες. Στην Αθήνα όμως που είχε βαθιά δημοκρατική παράδοση εγκαθίδρυσε τους τριάκοντα, που εκλέχτηκαν με δημοκρατικές τυπικά διαδικασίες. Μετά την εξόντωση του Κλεοφώντα, αρχηγού των δημο­κρατικών, επικράτησαν οι ολιγαρχικοί. Ύστερα από πρόταση του Δρακοντί­δη και τη στήριξη του Θηραμένη, ενώ παραβρισκόταν ένοπλος ο στρατός του Λύσανδρου, ο Κριτίας και ο Θηραμένης επέλεξαν από δέκα ολιγαρχικούς άρχοντες και ο λαός άλλους δέκα. Όμως η ψηφοφορία ουσιαστικά εκβιάστη­κε, γιατί έγινε κάτω από την απειλή των όπλων και ο λαός εξαπατήθηκε από τον ασαφή όρο «πολιτεύσονται τήν πάτριον πολιτείαv».

 

Τα ονόματα των Τριάκοντα τυράννων κατά φυλές είναι τα εξής:

                 Φυλή                             ονόματα Τριάκοντα Τυράννων

α)            Έρεχθηίς                          Πολυχάρης, Κριτίας, Μηλόβιος

β)            Αίγηίς                               Ίππόλοχος, Εύκλείδης, Ίέρων

γ)            Πανδιονίς                         Μνησίλοχος, Χρέμων, Θηραμένης

δ)           Λεοντίς                             Άρεσίας, Διοκλης, Φαιδρίας

ε)           Άκαμαντίς                          Χαιρέλεως, Άναίτιος, Πείσων

στ)         Οίνηίς                                Σοφοκλης, Έρατοσθένης, Χαρικλης

 

ζ)            Κεκροπίς                           Όνομακλης, Θέογνις, Αίσχίνης

η)           Ίπποθοωντίς                      Θεογένης, Κλεομήδης, Έρασίστρατος

θ)           Αίαντίς                              Φείδων, Δρακοντίδης, Εύμάθης

ι)            Άντιοχίς                            'Αριστοτέλης, Ίππόμαχος, Μνησιθείδης

 

 

3.Των Μακρών τειχών: Πρόκειται για τα τείχη που ένωναν την Αθήνα με τον Πει­ραιά (βλ Β.ΙΙ,3). Ο Κίμων έθεσε τις βάσεις τους (461-456 π.χ.), αλλά ο Περι­κλής τα τροποποίησε και τα ολοκλήρωσε. Είχαν μήκος επτά περίπου χιλιομέ­τρων. Η κατασκαφή τους ήταv αναγκαίος για την ειρήνn όρος, όπως επιβλήθη­κε από τους νικητές (βλ. Β.ΙΙ,20). Όμως αργότερα (393) τα ξαναέχτισε ο Κόνων.

Των Τειχών του Πειραιά: Χτίστηκαν την εποχή του Θεμιστοκλή, μετά την απόκρουση των Περσών, και ολοκληρώθηκαν το 470 π.χ., ενώ ο Περι­κλής πρόσθεσε συμπληρωματικές οχυρώσεις.

 

4. να συντάξουν ένα σύνταγμα: Ο κύριος όρος της εκλογής των τριάκοντα τυράννων ήταν η σύνταξη και δημοσίευση νόμων σύμφωνα με τους οποίους θα διοικούσαν την πόλη. Με αυτήν την προϋπόθεση τους εξέλεξε ο δήμος (ἒδοξε τῷ δήμῳ τριάκοντα ἂνδρας ἑλέσθαι, οἳ τούς πατρίους νόμους συγγρά­ψουσι, καθ' οὓς πολιτεύσουσι๋ Β.ΙΙΙ,2). Αλλά ο όρος «πάτριος πολιτεία» ήταν ασαφής. Κήρυτταν, λοιπόν, ότι θα αποκαταστήσουν το πατροπαρά­δοτο πολίτευμα καταργώντας τις ακραίες δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις. Όμως ο Λύσανδρος και οι πιο φανατικοί ολιγαρχικοί εννοούσαν την επανα­φορά του ολιγαρχικού καθεστώτος που υπήρχε πριν από δύο αιώνες, πριν από τις μεταρρυθμίσεις του Δράκοντα, του Σόλωνα και του Κλεισθένη. Έτσι ο λαός εξαπατήθηκε.

 

5.όλο ανέβαλλαν τη σύνταξη: Το νομικό πλαίσιο που θα καθόριζε στοιχειω­δώς έστω την άσκηση της εξουσίας τους και θα τους δέσμευε στην επιλογή των ενεργειών τους ποτέ δεν το συνέταξαν και δεν το κοινοποίησαν οι τριά­κοντα τύραννοι. Ακολούθησαν παρελκυστική πολιτική και επιδίωκαν να κερδί­σουν χρόνο, να επιφέρουν σύγχυση και αποδιοργάνωση στο λαό και να εδραιωθούν στην εξουσία, χωρίς ωστόσο να συγκρουστούν με τη Σπάρτη.

 

6.στο μεταξύ συγκροτούσαν τη βουλή και τις άλλες αρχές…: Πρόκειται για τη βουλή των πεντακοσίων Αθηναίων πολιτών, όπως είχε διαμορφωθεί με τις μεταρρυθμί­σεις του Σόλωνα, του Κλεισθένη και του Εφιάλτη (βλ. Β.ΙΙ,4). Ήταν ένα συμ­βούλιο από πεντακόσιους Αθηναίους πολίτες, ηλικίας άνω των 30 ετών, οι οποίοι εκλέγονταν με κλήρο από τις δέκα φυλές της πολιτείας (50 άντρες από κάθε φυλή). Μετά την εκλογή τους υφίσταντο «δοκιμασίαν» για το ηθικό ποιόν τους και ορκίζονταν πίστη στους νόμους. Η θητεία τους ήταν ενός έτους και μετά τη λήξη της λογοδοτούσαν για τις πράξεις τους. Έργο της βουλής ήταν να ετοιμάζει τα νομοσχέδια για την εκκλησία του δήμου και να συντάσσει εισηγητικές εκθέσεις, τα «προβουλεύματα». Επίσης, φρόντιζε για την εφαρμογή των νόμων, εκδίκαζε τις καταγγελίες εναντίον των αρχόντων, επέβαλλε ποινές και κατοχύρωνε την εφαρμογή των αποφά­σεων της εκκλησίας του δήμου. Όμως την εποχή των τριάκοντα τυράννων:

1) τα μέλη της εκλέγονταν από έναν κατάλογο 1000 πολιτών μόνο, που ήταν ιδιαίτερα έμπιστοι σ' αυτούς και συνήθως επαναπατριζόμενοι πολιτικοί εξόριστοι. Από αυτόν τον κατάλογο διόριζαν άρχοντες, μέλη της Βουλής και 300 έμμισθους μαστιγοφόρους.

2) Ενώ είχαν εκλεγεί ως μεταβατικό σχήμα προσω­ρινής διάρκειας, διέλυσαν την Ηλιαία, το κατεξοχήν δημοκρατικό αντιπρο­σωπευτικό δικαστήριο, και παραχώρησαν στη νέα βουλή δικαστικές αρμο­διότητες που εξυπηρετούσαν τα συμφέροντά τους.

3) Κατάργησαν τη μυ­στική ψηφοφορία σε όλες τις διαδικασίες. Όμως, τέτοιες μεταρρυθμίσεις και αλλαγή του καθεστώτος δεν προέβλεπαν οι όροι της ειρήνης (βλ. Β.ΙΙ,20), γεγονός που αποδεικνύει το μέγεθος της αυθαιρεσίας των τριάκοντα.

 

    7. τον Αισχίνη καί τον Άριστοτέλη: Πρόκειται για δύο από τους τριάκοντα τυράννους που αποστέλλονται στη Σπάρτη για να επιβάλουν ξενικό ζυγό στην πατρίδα τους. Ο Αριστοτέλης μάλιστα (βλ. Β.ΙΙ,18) ήταν τυφλό όργανο του Λύσανδρου και φανατικός ολιγαρχικός και συμμετείχε σε όλες τις «βρόμικες» αποστολές και ενέργειες κατά της πόλης του.

 

     8….για να πείσουν το Λύσανδρο να ενεργήσει να τους δοθεί φρουρά : Το αίτημα αυτό για την αποστολή ένο­πλης βοήθειας οι τριάκοντα δεν το απηύθυναν στους πέντε εφόρους, τη νόμι­μη και ανώτατη αρχή της Σπάρτης, γιατί προφανώς αυτοί θα το απέρριπταν. Οι ένοπλοι φρουροί θα ήταν ωμή επέμβαση στα εσωτερικά ξένου κράτους, έστω και υποταγμένου, και αυτό δεν το συνήθιζαν οι Λακεδαιμόνιοι. Έτσι απευθύνθηκαν στο Λύσανδρο, που διέθετε κύρος και επιρροή, ώστε να μεσο­λαβήσει παρασκηνιακά.

 

      9. ώσπου να βγάλουν από τη μέση τα κακά στοιχεία και να οργανώσουν το καθεστώς: Η λέξη «κακός» δεν έχει ηθική σημασία, δηλ. δε σημαίνει τον ανήθικο και αχρείο, αλλά έχει πολιτικό περιεχόμε­νο και υποδηλώνει τους ικανούς δημοκρατικούς που είχαν κοινωνική υπό­ληψη και δύναμη και ήταν επικίνδυνοι για την ανατροπή των τριάκοντα. Οι τριάκοντα επομένως επιζητούν την ένοπλη φρουρά από τη Σπάρτη, γιατί τάχα θέλουν να ρυθμίσουν το πολίτευμα, στην πραγματικότnτα όμως νιώθουν ανασφαλείς από την πίεσn των δnμοκρατι­κών πολιτών και ζnτούν ερείσματα από τους Λακεδαιμόνιους, ώστε να προ­βούν σε αθρόες προγραφές των πολιτών, για να εδραιώσουν τnv εξουσία τους προς ίδιον όφελος.

   

     10. να τους δώσουν τη φρουρά με τον Καλλίβιον για αρμοστή : Πρόκειται για τnv αποστολή τnς στρα­τιωτικής δύναμnς από τn Σπάρτn που ανερχόταν σε 700 άντρες. Ο Καλλίβιος ήταν ο αρμοστής (βλ. Β.ΙΙ,2).

 

     11.Τα διαδοχικά στάδια της απομάκρυνσης των τριάκοντα από τις πρώτες επαγγελίες τους και  της ηθικής κατάπτωσης του καθεστώτος.

·         η αναβολή της συγγραφής και της δημοσίευσης των νόμων (δηλαδή η αθέτηση του όρου εκλογής τους από την εκκλησία του δήμου, κάτω από την απειλή του Λυσάνδρου)

·         η εγκατάσταση των έμπιστων τους ολιγαρχικών στη Βουλή και στις άλλες αρχές

·         η καταδίκη σε θάνατο γνωστών συκοφαντών. (Έτσι οι Τριάκοντα φάνηκαν στον αθηναϊκό λαό ότι τάχα ήταν ευαίσθητοι ηθικά και πολιτικά. Με τον τρόπο αυτό απόκτησαν λαϊκά ερείσματα)

·         η εξασφάλιση και η κατοχύρωση της εξουσίας τους με την εξυπηρέτηση ιδιοτε­λών στόχων

·         η στήριξη του καθεστώτος τους σε σπαρτιατική φρουρά για ξεκαθάρισμα όλων των υπόπτων (η πράξη τους αυτή είναι προδοτική)

·         η εξόντωση των πολιτικών τους αντιπάλων με διώξεις, συλλήψεις και θανατώ­σεις

·         η σύλληψη και εκτέλεση χωρίς δίκη έντιμων πολιτών που θεωρούνταν επικίνδυ­νοι ή απλώς εχθροί του τυραννικού τους καθεστώτος

·         η διένεξη μεταξύ των μετριοπαθών (Θηραμένης) και των σκληρών (Κριτίας)

·         η επικράτηση των σκληρών με τη θανάτωση του Θηραμένη

·         η αποκατάσταση της δημοκρατίας με την επέμβαση του Θρασύβουλου (Απρί­λιος του 403 π.χ.)

 

           

Με τα διαδοχικά αυτά στάδια έχουμε την ίδια εικόνα που παρουσιάζουν όλα τυραννικά καθεστώτα, τα οποία στην αρχή με πατριωτικές διακηρύξεις, προσπαθούν  να παραπλανήσουν το λαό και ν’ αποκτήσουν λαϊκό έρεισμα. Έπειτα απορρίπτουν το προσωπείο κι αρχίζουν διώξεις, συλλήψεις και εκτελέσεις των πολιτικών αντιπάλων. Στο τέλος αρχίζει διχόνοια μεταξύ των τυράννων (σκληρών - μετριο­παθών), με αποτέλεσμα τη διάσπαση και την πτώση του τυραννικού καθεστώτος.

 

  12. Η διαφοροποίηση ανάμεσα στον Κριτία και τον Θηραμένη από την άποψη της πολιτικής ηθικής και  από την άποψη των οπαδών των τυραννι­κών πολιτευμάτων.

Από τηv άποψη της πολιτικής ηθικής .

 

Ο Κριτίας

·         ήταν αδίστακτος και αμοραλιστής πολιτικός που δεν γνώριζε ηθικούς φραγ­μούς

·         ήθελε μόνο να εξυπηρετήσει τις πολιτικές του φιλοδοξίες και το ατομικό του συμφέρον

·         εκπροσωπούσε τη μερίδα των «σκληρών» ολιγαρχικών

·         ακολουθούσε τη σοφιστική ηθική

·         θεωρούσε ότι το τυραννικό καθεστώς ήταν το καλύτερο για την περίσταση τότε

·         πίστευε, όπως υποστήριζαν οι σοφιστές, ότι ο καλύτερος πρέπει να εξοντώνει τον χειρότερο (κατώτερο)

·         έκρινε ότι η πόλη-κράτος μόνο στη δύναμη και στη βία μπορεί και πρέπει στηρίζεται.

 

 Ο Θηραμέvης.

·         ήταν μετριοπαθής και διαλλακτικός

·         εκπροσωπούσε τη μερίδα των «μετριοπαθών» ολιγαρχικών

·         ήταν ηθικός από την πολιτική άποψη­

·         είχε κάποιους ηθικούς φραγμούς, μολονότι χρησιμοποιούσε τη βία και την απάτη για τη διατήρηση της εξουσίας

·         έλεγε ότι το τυραννικό καθεστώς πρέπει να χρησιμοποιεί θεμιτά μέσα

·         δεν ήθελε την εξόντωση των πολιτικών αντιπάλων του τυραννικού καθεστώτος

·         προσπαθούσε ν' απομακρύνει τον Κριτία και τους «σκληρούς» ολιγαρχικούς από την εγκληματική τους πολιτική

·         δεν ευνοούσε τα σκληρά αντίποινα των «σκληρών» ολιγαρχικών σε βάρος δημοκρατικών πολιτικών

·         ήταν συνετός, μετριοπαθής, «ιδεολόγος» ολιγαρχικός που προσπαθούσε να βελτιώσει την πολιτική-τυραννική κατάσταση

·         διαφώνησε με τον Κριτία για τις ομαδικές διώξεις, εξορίες και θανατώσεις δημοκρατικών πολιτών, με αποτέλεσμα να πιεί το κώνειο.

 

Από την άποψη των οπαδών των τυραννικών πολιτευμάτων

 

  Ο Κριτίας:

·         ήταν οπαδός των «σκληρών τυραννικών πολιτευμάτων

·         ασκούσε την εξουσία χωρίς ηθικούς φραγμούς

·         μισούσε τους δημοκρατικούς, διότι τον είχαν εξορίσει στο παρελθόν

·         ήταν αδίστακτος και φανατικός, σκληρός και φίλος του εγκλήματος

·         έμενε αδιάλλακτος στις ακραίες και εγκληματικές απόψεις του

·         προκαλούσε τη λαϊκή αντίδραση με τη θανάτωση (εξόντωση) αθώων και έντιμων δημοκρατικών πολιτών            .

·         χρησιμοποιούσε την απάτη με το δόλο, τη βία και το έγκλημα, για να διατηρήσει την εξουσία.

 

 Ο Θηραμένης:

·         ήταν οπαδός των «μετριοπαθών  τυραννικών πολιτευμάτων

·         ασκούσε την εξουσία με την απάτη και το δόλο, αλλά σαν «ιδεολόγος» ολιγαρχικός   πίστευε ότι το τυραννικό καθεστώς πρέπει να χρησιμοποιεί θεμιτά μέσα

·         ήθελε να ελέγχεται το καθεστώς από την ηθική συνείδηση

·         ονομάστηκε «κόθορνος» διότι μεταπηδούσε από τη μια πολιτική στην άλλη, δηλαδή από τους δημοκρατικούς στους ολιγαρχικούς.

 

Τα χαρακτηριστικά των τυραννικών καθεστώτων

·         αθετούν τις πατριωτικές διακηρύξεις τους

·         εξυπηρετούν προσωπικές φιλοδοξίες και ιδιοτελείς σκοπούς

·         προσπαθούν με τη δημαγωγία και τα λαϊκιστικά κηρύγματα να αποκτούν λαϊκά ερείσματα

·         ζητούν ξένη βοήθεια για να εδραιωθούν

·         προδίδουν την πατρίδα τους, όταν στηρίζονται στους εχθρούς της πόλης

·         εξοντώνουν τους πολιτικούς τους αντιπάλους

·         συνεργάζονται με άδικους και ανήθικους, με ανδρείκελα, για να εξοντώσουν τους αντιφρονούντες οι οποίοι συνήθως είναι δημοκρατικοί και αθώοι πολίτες

·         στραγγαλίζουν τις λαϊκές ελευθερίες

·         προβαίνουν σε πράξεις βίας και τρομοκρατίας

·         κολακεύουν τους πολίτες, για να εγκρίνουν τις παράνομες και ανήθικες πράξεις τους

·         σταθεροποιούνται με κύμα διώξεων, συλλήψεων, εκκαθαρίσεων

·         καταρρέουν όταν αρχίσει η διχόνοια και η αλληλοεξόντωση μεταξύ των οπαδών και των συνεργατών τους (π.χ. Η θανάτωση του Θηραμένη είναι η αρχή του τέλους του τυραννικού καθεστώτος της Αθήνας στα 404-403 π.χ.)