Α΄Λυκείου, Ξενοφών, Ελληνικά, Κεφ.2,16-17

 

Θ. Κ. Ο πρωταγωνιστικός ρόλος του Θηραμένη στις διαπραγματεύσεις ειρήνης Αθηναίων και Σπαρτιατών

Λεξιλογικά-σημασιολογικά

 

1.ἐξανδραποδίσασθαι: Απαρ αορ. του ρ. ἐ ξανδραποδιζομαι,Συν=δουλόω-ω,ζωγρέω-ω,Ομορ.=ανδράποδο,εξαδραποδισμός=υποδούλωση

2.διατριβω=δια+τρίβω=περνώ τον καιρο μου ,χρονοτριβώ, Ομορ.= τρίβω, τριβή, διατριβή,τριπτός,

παιδοτριβης,,συν=φθειρω,

3.ἐρωτῷτο=ευκ ενες του ρ. ἐρωτῶμαι, Ομορ= ερώτηση, ερώτημα, ερωτηματικό, Συν=πυνθάνομαι, Αντ= ἀποκρίνομαι

4.ᾑρέθη=οριστ.αορ. του αἱρέομαι-οῦμαι=εκλέγω ,προτιμώ, Ομορ= αίρεση, αιρετός, αιρετικός

5.πρεσβευτής=ετερόκλιτο, ενικός κατά την πρώτη κλίση, (πρεσβευτής, οῦ,ῇ,κτλ), Πληθυντικός κατά τη γ΄κλίση (πρέσβεις,εων,εσι,κτλ)

 

Νοηματικοί άξονες

 

Η πρόταση του Θηραμένη

·         Ο Θηραμένης ζητά να σταλεί ως πρεσβευτής στη Σπάρτη(Τοιούτων δὲ ὄντων...παρὰ Λϋσανδρον

·         Σκοπός: να διερευνήσει τους σκοπούς της Σπάρτης(εἰδὼς ἥξει…πίστεως ἕνεκα)

Η καθυστέρηση του Θηραμένη

·         Θηραμένης χρονοτριβεί κοντά στο Λύσανδρο(Πεμφθεὶς δὲ…καὶ πλείω

·         Ο λόγος ήταν να εξαντληθούν  οι Αθηναίοι από την πείνα και να δεχτούν όποιους όρους προτείνει η Σπάρτη(ἐπιτηρῶν ὁπότε…ὁμολογήσειν)

Οι δικαιολογίες του Θηραμένη

·         Ο Θηραμένης υποστηρίζει ότι

 

 

 

 

 

 

Η αντίδραση των Αθηναίων

·         Ορίζεται δεκαμελής αποστολή με επικεφαλής το Θηραμένη που ως πρεσβευτής αυτοκράτωρ θα χειριστεί τις διαπραγματεύσεις (Μετὰ ταῦτα ᾑρέθη…δέκατος αὐτὸς)

 

 

Ερμηνευτικά

1.Τοιούτων δὲ ὄντων….ἕνεκα: Η κατάσταση των Αθηναίων είναι απελπιστική. Πολιορκούνται από ξηρά και θάλασσα, δεν έχουν πλοία ούτε συμμάχους. Αρχικά απέκρουαν κάθε σκέψη για κατεδάφιση των τειχών και συμβιβασμό· και ήταν έτοιμοι να υπερασπιστούν την πόλη μέχρις εσχάτων. Η λιμοκτονία  όμως  τους αναγκάζει να αναθεωρήσουν τη στάση τους. Ο φόβος ωστόσο ότι οι εχθροί τους αποσκοπούσαν σε μια άνευ όρων υποταγή  της πατρίδας τους, τους απέτρεπε  να προτείνουν  ανοιχτά την κατεδάφιση των τειχών. Μάλιστα συνέλαβαν και τον Αρχέστρατο, που συνέστησε την άνευ όρων συνθηκολόγηση, ενώ ο Κλεοφώντας εισήγαγε ψήφισμα στην εκκλησία του Δήμου με το οποίο απαγόρευε στους πολίτες να  υποβάλουν πρόταση ειρήνης με τους Σπαρτιάτες, που θα περιείχε και τον όρο κατεδάφισης των τειχών.

 

2.Η στάση του Θηραμένη: Ο ολιγαρχικός Θηραμένης εντάσσεται σ΄αυτούς  που επιδιώκουν  την παράδοση της πόλης στους Σπαρτιάτες. Αρχικά η πρότασή του στη συνέλευση του λαού να παίξει το ρόλο του μεσολαβητή έβγαλε τους Αθηναίους από ένα φοβερό αδιέξοδο, καθώς τους διαβεβαίωνε ότι είχε σκοπό να διερευνήσει  τις βαθύτερες  προθέσεις των εφόρων της Σπάρτης  σχετικά με το γκρέμισμα των τειχών, αν δηλ οι Λακεδαιμόνιοι επιδίωκαν  τον εξανδραποδισμό  των πολιτών ή κάποια σίγουρη εγγύηση ότι δε θα τους απειλήσουν ξανά οι Αθηναίοι στηριζόμενοι στα απόρθητα τείχη τους. Στην ανοικοδόμηση των τειχών  της Αθήνας αντιτάχθηκαν οι Λακεδαιμόνιοι από την πρώτη στιγμή, καθώς αυτά αποτέλεσαν σημαντικά ερείσματα για την εδραίωση και ενίσχυση της δύναμης της.

Θηραμένης: Έζnσε στα τέλη του 5ου αι. π.χ. στnv Αθήνα, μαθήτευσε κοντά στο σοφιστή Πρόδικο, ίσως και στο φιλόσοφο Σωκράτn, και διακρίθnκε ως στρατηγός και κυρίως ως πολιτικός. Φίλαρχος και φιλόξοδος, ασταθής και ευμετάβολος, χωρίς αρχές και σταθερότητα στις πολιτικές του επιλογές, μετα­πnδούσε εύκολα από τη δnμοκρατική στην ολιγαρχική παράταξη και αντι­στρόφως, αλλά θεωρούσε την τυραννίδα ως την πιο ενδεδειγμένn μορφή του πολιτεύματος. Γι' αυτή την τακτική του οι αρχαίοι τον ονόμασαν «κόθορνο». Το 411 π.χ. συνέπραξε στnv ανατροπή της δnμοκρατίας και στην εγκαθί­δρυση τnς ολιγαργίας των Τετρακοσίων. Αργότερα (406 π.χ.) ως τριήραρχος κατηγόρησε τους συστρατήγους του στη ναυμαχία των Αργινουσών, γιατί δεν περισυνέλεξαν τους ναυαγούς και τους νεκρούς, και συνετέλεσε στην καταδίκη τους. Ο ρόλος του μάλιστα κατά την πολιορκία τnς Αθήνας στο τέλος του Πελοποννnσιακού πολέμου υπήρξε για τnv πατρίδα του αρνnτικός και καταλυτικός. Μετά τη σύναψη της ειρήνnς και την κατεδάφιση των τει­χών έγινε ένας από τους Τριάκοντα τυράννους (Ιούλιος 404-Φεβρ. 403)' ως μετριοπαθής όμως ήρθε σε σύγκρουση με τον αδίστακτο Κριτία, κατnγορήθn­κε από αυτόν ως εχθρός της τυραννίδας και γι' αυτό φυλακίστηκε και υπο­χρεώθnκε να πιει το κώνειο. Ο θάνατός του συνετέλεσε κι αυτός στην αποκα­τάσταση της δημοκρατίας, αφού εξήγειρε τους μετριοπαθείς ολιγαρχικούς που συνεργάστηκαν με τους δημοκρατικούς πολίτες.

 

3.Διέτριβε …και πλέον: Ο Θηραμένης σκόπιμα καθυστερεί τις διαπραγματεύσεις, ώστε οι Αθηναίοι εξαντλημένοι να δεχθούν τους επαχθείς όρους της Σπάρτης. Την εκδοχή  για συμπαιγνία με το σπαρτιάτη στρατηγό υποστηρίζει και ο Λυσίας στο λόγο του <<Κατά Ἐρατοσθένους, 68-71>>(βλ. http://www.greek-language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/corpora/anthology/content.html?m=1&t=334) , όπου και τον κατηγορεί για διπροσωπία, αφού άλλα τους υποσχέθηκε και άλλα έπραξε. Ωστόσο από άλλες αρχαίες πηγές μπορούμε να μάθουμε ότι  η καθυστέρηση του μπορεί να οφείλεται

α. στην ελπίδα ότι θα πέθαινε ο βαριά άρρωστος Πέρσης βασιλιάς και θα άλλαζε την πολιτική του έναντι των Λακεδαιμονίων

β. στο γεγονός ότι ο Λύσανδρος ανέμενε απάντηση από το μαντείο των Δελφών για ερώτημα που είχε υποβάλει σχετικά με τη συνθηκολόγηση Αθήνας-Σπάρτης

γ. στις μακρές συζητήσεις που έπρεπε να προηγηθούν προκειμένου να οριστούν οι κατάλληλοι όροι συνθηκών, που θα ικανοποιούσαν κατά κάποιο τρόπο και τις δύο πλευρές.

 

4.τέως μεν …κατέχοι: Ενώ  η επιστροφή του φάνταζε   λυτρωτική  για τους Αθηναίους, εξακολουθούσε να τηρεί την ίδια παραπλανητική  τακτική,  αφού χωρίς ηθικούς ενδοιασμούς δικαιολογούσε την καθυστέρησή του  ψευδολογώντας  ότι είχε κρατηθεί τόσο καιρό από το Λύσανδρο και ότι  αυτός τελικά τον παρέπεμπε για συνθηκολόγηση στους εφόρους. Έτσι κατόρθωσε να  εκλεγεί με   άλλους εννιά ομοϊδεάτες του στρατηγός αυτοκράτωρ   με απόλυτη δικαιοδοσία να διαπραγματευτεί τους όρους της ειρήνης. Η πολιτική δράση του Θ. φαίνεται ύποπτη ,υστερόβουλη, καιροσκοπική και  διπρόσωπη, και δείχνει ότι είναι δυνατόν η φιλαρχία και η κομματική εμπάθεια να οδηγήσουν στην προδοσία της πατρίδας.

 

5. Τοὺς ἐφόρους κυρίους εἶναι: Οι έφοροι υπήρξαν η ανώτατη πολιτική αρχή σε πολλές δωρικές πόλεις και στη Σπάρτη. Ήταν πέντε, εκλέγονταν απ' όλους τους πολίτες και η εξουσία τους διαρκούσε ένα χρόνο. Στην αρχή ήταν θεσμός δημοκρατικός που επιβλήθηκε για την παρακολούθηση της πει­θαρχίας των πολιτών (έφοροι = επόπτες)' με το πέρασμα όμως του χρόνου έγινε θεσμός συντηρητικός και μετά τον 7ο αι. έγιναν οι πραγματικοί κυβερνήτες της πόλης με εκτελεστική και νομοθετική εξουσία. Αυτοί συγκα­λούσαν την Απέλλα και τη Γερουσία και εκτελούσαν τις αποφάσεις των σωμάτων αυτών. Διαπραγματεύονταν με τους ξένους πρέσβεις, εφάρμοζαν την ξενηλασία, δίκαζαν μαζί με τη Γερουσία σοβαρές υποθέσεις, φρόντιζαν για την αγωγή των εφήβων, συγκρατούσαν σε υποταγή τους είλωτες και τους περιοίκους και επέβλεπαν τους πάντες, ακόμα και τους βασιλείς. Σιγά σιγά όμως έχασαν τη δύναμή τους και έγιναν υποχείριοι των 28 Γερόντων. Έτσι η Γερουσία κυβερνούσε κατ' ουσίαν με όργανα τους Εφόρους. Ο θεσμός αυτός καταργήθηκε οριστικά τον 2ο μ.χ. αι.

 

 

Μετάφραση

            Ενώ ετσι είχαν τα πράγματα,ο Θηραμένης  είπε στην εκκλησια του δήμου ότι ,αν θέλουν να στείλουν αυτόν τον ίδιο στο Λύσανδρο  θα επιστρέψει γνωρίζοντας αν οι Λακεδαιμόνιοι επιμένουν για την κατεδάφιση των τειχών,επειδή θέλουν να υποδουλώσουν την πόλη,ή για να έχουν εγγύηση.Όταν,λοιπόν ,τον έστειλαν,έμενε κοντά  στο Λύσανδρο τρεις μήνες περιμένοντας την ώρα πότε οι Αθηναίοι επρόκειτο να δεχτούν ότι θα τους έλεγε κανείς ,εξαιτίας της πληρους έλλειψης τροφίμων.

  Όταν πια γύρισε τον  4^ο μήνα ,ανακοίνωσε στην εκκλησία του δήμου ότι ο Λύσανδρος τον κρατούσε  ως τότε  και έπειτα τον διέταξε να πάει στη Σπάρτη.Γιατι ισχυριζόταν ο΄τι δεν ήταν αρμόδιος αυτός για όσα  αυτος τον ρωτούσε  αλλά οι έφοροι. Μετα απ΄αυτό εκλέχτηκε πρεσβευτής για τη Σπάρτη  με απόλυτη εξουσία, δεκατος  στη σειρά.

 

 

Τεχνική

·         Πρωταγωνιστικό ρόλο στις διαπραγματεύσεις παίζει ο Θηραμένης

·         Εκφράζονται οι κινήσεις του με τους κύριους ρηματικούς τύπους των ανεξάρτητων προτάσεων: εἶπεν-εἰδώς/διέτριβε-ἐπιτηρῶν/ἀπήγγειλεν/ᾑρέθη πρεσβευτής

·         Οι δευτερεύουσες προτάσεις αποκαλύπτουν τα κίνητρα και τις προθέσεις του Θηραμένη

·         Η χρήση της ευκτικής του πλαγίου λόγου δηλώνει αβεβαιότητα ή αμφισβήτηση του ομιλητή για τα γεγονότα του παρελθόντος και επιτείνει την αίσθηση ότι τα λόγια και οι πράξεις του Θηραμένη δεν είναι διαφανείς, αλλά υποκρύπτουν σκοπιμότητες.