Ξενοφών, Ελληνικά, ΙΙ.2.&18-19

 

Θ.Κ: Κρίσιμη συνεδρίαση στη Σπάρτη- Ο ρόλος του Αριστοτέλη

 

Λεξιλογικά-σημασιολογικά

 

-ἀποκρίναιτο=ευκ αορ του ἀποκρίνομαι, Μέλ=ἀποκρινοῦμαι,Ομορ.=απόκριση,

συν=ἀπαντῶ,ἀπαμείβομαι

-καλεῖν=απαρ ενες του καλέω-ῶ,μελ= καλῶ και καλέσω,ευκτ. μες παρακειμ,

=κεκλῄμην,ῇο,ῇτο,ήμεθα,ῇσθε,ῇντο,

Ομορ=κλητος,κλήση,έγκλημα,κλητήρας,Συν=ὀνομάζω,προσαγορεύω,κελεύω,φωνέω

σπένδεσθαι=απαρ εν του σπένδομαι=κάνω σπονδές.,ἐσπενδόμη,σπείσομαι,ἐσπεισάμην,

έσπεισμαι,εσπείσμην,Ομορ=άσπονδος,ένσπονδος,παράσπονδος,έκσπονδος,σπονδές

 

Νοηματικοί άξονες

 

Οι ενέργειες του Λύσανδρου

·         Ο Λύσανδρος  ενημερώνει τη Σπάρτη για τη στάση που τήρησε απέναντι στον Θηραμένη και την πρεσβευτική αποστολή της Αθήνας (Λύσανδρος δὲ…καὶ πολέμου)

Η συνεδρίαση των συμμάχων στη Σπάρτη

·         Ο Θηραμένης και οι άλλοι πρέσβεις φτάνουν στη Σπάρτη, αφού επιβεβαίωσαν τους εφόρους ότι ήρθαν με απόλυτη εξουσιοδότηση για τη σύναψη της ειρήνης (Θηραμένης δὲ…ὲκέλευον αὐτοὺς)

·         Οι έφοροι συγκαλούν αμέσως συνέλευση των συμμάχων( Ἐπεί δ’ ἧκον…ἐκκλησίαν ἐποίησαν)

·         Οι σύμμαχοι αρνούνται τη συνθηκολόγηση και επιζητούν τον αφανισμό της Αθήνας (ἐν ᾗ ἀντέλεγον…ἀλλ’ ἐξαιρεῖν)

·          

                                                     Ερμηνευτικά

 

1.Ο Λύσανδρος ενημερώνει τους εφόρους με έμπιστους ανθρώπους για  τις ενέργειες του. Εντύπωση προκαλεί ότι εμπιστεύεται  τον Αριστοτέλη, έναν ολιγαρχικό Αθηναίο στην αποστολή αυτή, πράγμα που δείχνει  πόσο αφοσιωμένος  άνθρωπος  του ήταν και δεδηλωμένος εχθρός της πατρίδας του. Στόχος= Να κολακεύσει τους εφόρους παρά να τους  παράσχει χρήσιμες πληροφορίες για τις διαπραγματεύσεις με τους Αθηναίους, καθώς ο Λύσανδρος με την αλαζονική  συμπεριφορά  του είχε δημιουργήσει αντιπάθειες στη Σπάρτη και ήλθε σε ρήξη με το βασιλιά Παυσανία και τους εφόρους.

 

2.Ο Αριστοτέλης που παρουσιάζεται εδώ ως ολιγαρχικός εξόριστος από την Αθήνα είναι ίσως ο Αριστοτέλης που αναφέρεται ως επικεφαλής ναυτικής μοίρας από το Θουκυδίδη(ΙΙΙ.105.3)το 426/5 πχ.και επίσης ο στρατηγός Αριστοτέλης που δραπέτευσε με άλλους ολιγαρχικούς ηγέτες στη Δεκέλεια (Θουκ.VΙΙΙ.98.1)και τελικά υπήρξε ένας από τους Τριάκοντα(Ξεν.Ελλ.2. ΙΙΙ.3):

        I.            Θουκ. ΙΙΙ.105: Τοῦ δ᾿ αὐτοῦ χειμῶνος Ἀμπρακιῶται, ὥσπερ ὑποσχόμενοι Εὐρυλόχῳ τὴν στρατιὰν κατέσχον, ἐκστρατεύονται ἐπὶ Ἄργος τὸ Ἀμφιλοχικὸν τρισχιλίοις ὁπλίταις, καὶ ἐσβαλόντες ἐς τὴν Ἀργείαν καταλαμβάνουσιν Ὄλπας, τεῖχος ἐπὶ λόφου ἰσχυρὸν πρὸς τῇ θαλάσσῃ, ὅ ποτε Ἀκαρνᾶνες τειχισάμενοι κοινῷ δικαστηρίῳ ἐχρῶντο· ἀπέχει δὲ ἀπὸ τῆς Ἀργείων πόλεως ἐπιθαλασσίας οὔσης πέντε καὶ εἴκοσι σταδίους μάλιστα. οἱ δὲ Ἀκαρνᾶνες οἱ μὲν ἐς Ἄργος ξυνεβοήθουν, οἱ δὲ τῆς Ἀμφιλοχίας ἐν τούτῳ τῷ χωρίῳ ὃ Κρῆναι καλεῖται, φυλάσσοντες τοὺς μετὰ Εὐρυλόχου Πελοποννησίους μὴ λάθωσι πρὸς τοὺς Ἀμπρακιώτας διελθόντες, ἐστρατοπεδεύσαντο. πέμπουσι δὲ καὶ ἐπὶ Δημοσθένη τὸν ἐς τὴν Αἰτωλίαν Ἀθηναίων στρατηγήσαντα, ὅπως σφίσιν ἡγεμὼν γίγνηται, καὶ ἐπὶ τὰς εἴκοσι ναῦς Ἀθηναίων αἳ ἔτυχον περὶ Πελοπόννησον οὖσαι, ὧν ἦρχεν Ἀριστοτέλης τε ὁ Τιμοκράτους καὶ Ἱεροφῶν ὁ Ἀντιμνήστου. ἀπέστειλαν δὲ καὶ ἄγγελον οἱ περὶ τὰς Ὄλπας Ἀμπρακιῶται ἐς τὴν πόλιν κελεύοντες σφίσι βοηθεῖν πανδημεί, δεδιότες μὴ οἱ μετ᾿ Εὐρυλόχου οὐ δύνωνται διελθεῖν τοὺς Ἀκαρνᾶνας καὶ σφίσιν ἢ μονωθεῖσιν ἡ μάχη γένηται ἢ ἀναχωρεῖν βουλομένοις οὐκ ᾖ ἀσφαλές.

    II.            Θουκ. VΙΙΙ.98.1: ]      Ἐν δὲ τῇ μεταβολῇ ταύτῃ εὐθὺς οἱ μὲν περὶ τὸν Πείσανδρον καὶ Ἀλεξικλέα καὶ ὅσοι ἦσαν τῆς ὀλιγαρχίας μάλιστα ὑπεξέρχονται ἐς τὴν Δεκέλειαν· Ἀρίσταρχος δὲ αὐτῶν μόνος (ἔτυχε γὰρ καὶ στρατηγῶν) λαβὼν κατὰ τάχος τοξότας
τινὰς τοὺς βαρβαρωτάτους ἐχώρει πρὸς τὴν Οἰνόην.

 III.            Ξεν.Ελλ.2. ΙΙΙ.3: τῷ δ' ἐπιόντι ἔτει [ᾧ ἦν Ὀλυμπιάς, ᾗ τὸ στάδιον ἐνίκα Κροκίνας Θετταλός, Εὐδίου ἐν Σπάρτῃ ἐφορεύοντος, Πυθοδώρου δ' ἐν Ἀθήναις ἄρχοντος, ὃν Ἀθηναῖοι, ὅτι ἐν ὀλιγαρχίᾳ ᾑρέθη, οὐκ ὀνομάζουσιν, ἀλλ' ἀναρχίαν τὸν ἐνιαυτὸν καλοῦσιν. 2 ἐγένετο δὲ αὕτη ἡ ὀλιγαρχία ὧδε.] ἔδοξε τῷ δήμῳ τριάκοντα ἄνδρας ἑλέσθαι, οἳ τοὺς πατρίους νόμους συγγράψουσι, καθ' οὓς πολιτεύσουσι. καὶ ᾑρέθησαν οἵδε: Πολυχάρης, Κριτίας, Μηλόβιος, Ἱππόλοχος, Εὐκλείδης, Ἱέρων, Μνησίλοχος, Χρέμων, Θηραμένης, Ἀρεσίας, Διοκλῆς, Φαιδρίας, Χαιρέλεως, Ἀναίτιος, Πείσων, Σοφοκλῆς, Ἐρατοσθένης, Χαρικλῆς, Ὀνομακλῆς, Θέογνις, Αἰσχίνης, Θεογένης, Κλεομήδης, Ἐρασίστρατος, Φείδων, Δρακοντίδης, 3 Εὐμάθης, Ἀριστοτέλης, Ἱππόμαχος, Μνησιθείδης. τούτων δὲ πραχθέντων ἀπέπλει Λύσανδρος πρὸς Σάμον, Ἆγις δ' ἐκ τῆς Δεκελείας ἀπαγαγὼν τὸ πεζὸν στράτευμα διέλυσε κατὰ πόλεις ἑκάστους.

3.καλεῖν ἐκέλευον αὐτούς= Όταν  οι δέκα πρέσβεις φτάνουν στη Σελλασία γνωστοποιούν ότι  ήρθαν με πλήρη εξουσιοδότηση για την ειρήνη. Οι πέντε έφοροι  που άκουσαν ότι προτίθενται να συζητήσουν τα πάντα τους προσκάλεσαν στη Σπάρτη για τις διαπραγματεύσεις συνθηκολόγησης. Την πρώτη φορά οι Σπαρτιάτες διέταξαν τους Αθηναίους πρέσβεις να επιστρέψουν από τη Σελλασία στην Αθήνα και δε θέλησαν ούτε καν να τους ακούσουν, αφού δεν κόμιζαν τη συγκατάθεση των Αθηναίων για την κατεδάφιση των τειχών(Ξεν.ΙΙ.2.13: οἱ δ' ἐπεὶ ἦσαν ἐν Σελλασίᾳ [πλησίον τῆς Λακωνικῆς] καὶ ἐπύθοντο οἱ ἔφοροι αὐτῶν ἃ ἔλεγον, ὄντα οἷάπερ καὶ πρὸς Ἆγιν, αὐτόθεν αὐτοὺς ἐκέλευον ἀπιέναι, καὶ εἴ τι δέονται εἰρήνης, κάλλιον ἥκειν βουλευσαμένους ). Τώρα που άκουσαν οι έφοροι ότι οι Αθηναίοι είναι έτοιμοι να συζητήσουν τα πάντα τους προσκάλεσαν στη Σπάρτη.

 

4.μὴ σπένδεσθαι Ἀθηναίοις, ἀλλ΄ἐξαιρεῖν= Με τον εμφύλιο σπαραγμό στην Ελλάδα είχαν εξαφθεί  τα πάθη, ώστε η μια πόλη ζητούσε να καταστρέψει την άλλη. Ειδικότερα η Κόρινθος και η Αθήνα είχαν σοβαρούς λόγους να μισούν η μια την  άλλη. Και να ζητούν τον εξανδραποδισμό της. Ειδικότερα

α.Η Κόρινθος ,όπως και η Αθήνα ήταν ναυτική κυρίως δύναμη και συνεπώς είχε δημιουργηθεί ανταγωνισμός και αντιζηλία  ανάμεσα στις δύο πόλεις για λόγους εμπορικούς. Άλλωστε οι Αθηναίοι συμπαρατάχτηκαν στο πλευρό της Κέρκυρας για το ζήτημα της Επιδάμνου, που διεκδικούσαν Κορίνθιοι και Κερκυραίοι, ενώ οι Λακεδαιμόνιοι υποστήριξαν την Κόρινθο στη διένεξη αυτή.

Β.Οι Θηβαίοι εμήδισαν στο παρελθόν και είχαν πολλές φορές επικριθεί από τους Αθηναίους. Η εχθρική της στάση όμως απέναντι στην Αθήνα οφείλεται κυρίως  στη διαμάχη με τους  γείτονες  τους Πλαταιείς, και στα γεγονότα που συνέβησαν στη διάρκεια της διαμάχης ,όπου οι Αθηναίοι αναμείχτηκαν υπέρ των Πλαταιών ,ενώ οι Σπαρτιάτες υπέρ των Θηβαίων(429-427)π.Χ. Επιπλέον, η Θήβα  φοβόταν την αύξηση της δύναμης της Αθήνας και την επεκτατική της πολιτική ,αφού οι δύο πόλεις δεν απείχαν πολύ λόγω γεωγραφικής θέσης.

            Ο Ερίανθος ως εκπρόσωπος των Θηβαίων πρότεινε:

α). ολοκληρωτική καταστροφή της Αθήνας

β). οι Αθηναίοι να πουληθούν δούλοι.

Και οι περισσότεροι σύμμαχοι ζήτησαν τον αφανισμό των ηττημένων Αθηναίων. Ο μακρόχρονος εμφύλιος πόλεμος και τα πολιτικά πάθη σώρευσαν στην ψυχή των Ελλήνων θανάσιμο μίσος κατά των Αθηναίων. Ο Πλούταρχος ωστόσο αναφέρει ότι όλοι, αν και αποφάσισαν τον αφανισμό της Αθήνας, άλλαξαν γνώμη όταν ένας κάτοικος της Φωκίδας (Άμφισσα)ύστερα από φαγοπότι των συνέδρων τραγούδησε ένα χορικό από την «Ηλέκτρα» του Ευριπίδη. Βλ. Πλούταρχος, Λύσανδρος, &15: 15. «ὁ δ' οὖν Λύσανδρος, ὡς παρέλαβε τάς τε ναῦς ἁπάσας πλὴν δώδεκα καὶ τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων, ἕκτῃ ἐπὶ δεκάτῃ Μουνυχιῶνος μηνός, ἐν ᾗ καὶ τὴν ἐν Σαλαμῖνι ναυμαχίαν ἐνίκων τὸν βάρβαρον, ἐβούλευσεν εὐθὺς καὶ τὴν πολιτείαν μεταστῆσαι. [2] δυσπειθῶς δὲ καὶ τραχέως φερόντων, ἀποστείλας πρὸς τὸν δῆμον ἔφη τὴν πόλιν εἰληφέναι παρασπονδοῦσαν· ἑστάναι γὰρ τὰ τείχη τῶν ἡμερῶν ἐν αἷς ἔδει καθῃρῆσθαι παρῳχημένων. ἑτέραν οὖν ἐξ ἀρχῆς προθήσειν γνώμην περὶ αὐτῶν ὡς τὰς ὁμολογίας λελυκότων. ἔνιοι δὲ καὶ προτεθῆναί φασιν ὡς ἀληθῶς ὑπὲρ ἀνδραποδισμοῦ γνώμην ἐν τοῖς συμμάχοις, ὅτε καὶ τὸν Θηβαῖον Ἐρίανθον εἰσηγήσασθαι τὸ μὲν ἄστυ κατασκάψαι, τὴν δὲ χώραν ἀνεῖναι μηλόβοτον. [3] εἶτα μέντοι συνουσίας γενομένης τῶν ἡγεμόνων παρὰ πότον, καί τινος Φωκέως ᾄσαντος ἐκ τῆς Εὐριπίδου Ἠλέκτρας τὴν πάροδον ἧς ἡ ἀρχή

 

Ἀγαμέμνονος ὦ κόρα,

ἤλυθον, Ἠλέκτρα, ποτὶ σὰν ἀγρότειραν αὐλάν,

 

πάντας ἐπικλασθῆναι, καὶ φανῆναι σχέτλιον ἔργον τὴν οὕτως εὐκλεᾶ καὶ τοιούτους ἄνδρας φέρουσαν ἀνελεῖν καὶ διεργάσασθαι πόλιν.»

                      

 

 

 

Τεχνική

·         Ο Ξενοφώντας παρουσιάζει όλους τους πρωταγωνιστές των διπλωματικών γεγονότων που αφηγείται: Λύσανδρος, Θηραμένης, πρέσβεις, έφοροι, Κορίνθιοι και Θηβαίοι

·         Ο μακροπερίοδος και υποταγμένος λόγος εκφράζει την έντονη κινητικότητα των προσώπων