ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΕΓΚΛΙΣΕΩΝ

ΣΕ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

ΟΡΙΣΤΙΚΗ

1.΄Εγκλιση κρίσης,σε κύριες και δευτερεύουσες προτάσεις

2.(Απλή):Δηλώνει κάτι που είναι ή θεωρείται πραγματικό.

3.'Αρνηση: «οὐ»

       πχ.

-Αἱ μὲν οὖν δαπάναι τῶν μὲν τοιούτων οὐδὲν ἐξεργάζονται, τοῦ δὲ πλούτου σημεῖόν εἰσιν

-Πολὺ δὲ μάλιστ’ ἀγανακτοῦμεν, ὅτι τοσούτου δέομεν τῶν ἴσων ἀξιοῦσθαι τοῖς ἄλλοις Ἕλλησιν, ὥστ’ εἰρήνης οὔσης καὶ συνθηκῶν γεγενημένων οὐχ ὅπως τῆς κοινῆς ἐλευθερίας μετέχομεν ἀλλ’ οὐδὲ δουλείας μετρίας τυχεῖν ἠξιώθημεν.

4.Η έννοια του πραγματικού μετριάζεται,σε μεγάλο πολλές φορές βαθμό,ώστε να δηλώνει πιθανότητα,περιορισμό,με τις εκφράσεις:

α.σχεδόν,ὀλίγου,μικροῦ

β.μικροῦ ή ὀλίγου δεῖν=σχεδόν

γ.μικροῦ ή ὀλίγου+οριστ.αορ.=λίγο έλειψε να…

δ.μικροῦ ή ὀλίγου ἐδέησε+απαρ.αορ.=λίγο έλειψε να…

ε.τὸ ἐπ’ ἐμοί, τὸ ἐπί σοι,τὸ ἐπ' ἐκείνοις, τὸ ἐφ’ ἡμᾶς, ὡς ἔοικεν, ὡς ἐμοὶ δοκεῖ,τὸ ἐπὶ σφᾶς, οἶμαι, ὡς  ἐγὼ νομίζω…

          πχ.

-Τοῦτο δὲ μέγα τε ἦν καὶ τοὺς Πλαταιᾶς ἐλάχιστον ἐδέησε διαφθεῖραι

-Ὥστε τὸ ἐπ’ ἐκείνοις εἶναι ἀπολώλατε.

-Καὶ μετὰ τοῦτο ἐς τὴν Κνίδον καταπλεύσαντες καὶ προσβαλόντες τῇ πόλει ἀτειχίστῳ οὔση ὀλίγου εἶλον

ΔΥΝΗΤΙΚΗ ΟΡΙΣΤΙΚΗ

1.Έγκλιση κρίσης σε κύριες και δευτερεύουσες προτάσεις

2.Άρνηση: «οὐ»

3.Σχηματίζεται: ἂν(δυνητικό)+οριστική ιστορικού χρόνου

4.Δηλώνει:=το αντίθετο του πραγματικού

                    =το δυνατό να γίνει στο παρελθόν

                    =αόριστη επανάληψη στο παρελθόν(=δυν.ορ.παρατ.ή αορ.)

5.Μετάφραση:=θα+παρατατικός ή υπερσυντέλικος

                           =θα μπορούσα να+ρήμα

6.Με ρήματα που εκφράζουν:

-δυνατότητα,

-το πρέπον,

-αναγκαιότητα,

-με απρόσωπα ρήματα ή εκφράσεις,

-με ρηματικά επίθετα σε -τέος,-τος

η οριστική ιστορικού χρόνου δηλώνει το αντίθετο του πραγματικού: ἔζην, ἔδει, ἐχρῆν, οἶόν τ' ἦν…

     πχ.

-Τὸν χορὸν συνέλεξα ὥσπερ ἂν ἥδιστα καὶ ἐπιτηδειότατα ἀμφοτέροις ἐγίγνετο.

-εἰ δέ τις Σωκράτει περί του ἀντιλέγοι, ἐπὶ τὴν ὑπόθεσιν ἐπανῆγεν ἂν πάντα τὸν λόγον.

-Ἐγὼ δ΄εἰ μὲν ἑώρων νεωστὶ τὴν περιεργίαν ταύτην ἐν τοῖς λόγοις ἐγγεγενημένην καὶ τούτους ἐπὶ τῇ κοινότητι τῶν εὑρημένων φιλοτιμουμένους, οὐκ ἂν ὁμοίως ἐθαύμαζον αὐτῶν

-Ἔδει τὰ ἐνέχυρα τότε λαβεῖν

-Οὐδ’ εἰ γάρ ἦν τὸ πρᾶγμα μὴ θεήλατον, ἀκάθαρτον ὑμᾶς εἰκὸς ἦν οὕτως ἐᾶν.

ΕΥΧΕΤΙΚΗ ΟΡΙΣΤΙΚΗ

1.Έγκλιση επιθυμίας σε κύριες προτάσεις

2.Άρνηση: «μὴ».

3.Είναι η οριστική παρατατικού ή αορίστου+εἴθε,εἴ γὰρ

4.Δηλώνει:ευχή ανεκπλήρωτη

5.Περιφραστικά

       (ὡς εἰ γὰρ)ὤφελον, ἐβουλόμην, ἠξίουν+απαρέμφατο:

                                                                                                                                                                                                                                                                                      

πχ.

-Εἴθε σοὶ τότε συνεγενόμην

-Εἴθ’ ὤφελες τότε λιπεῖν βίον

-Ὤφελε μὲν Κῦρος ζῆν.ἐπεὶ δὲ τετελεύτηκεν, ἀπαγγέλλετε Ἀριαίῳ…

-εἰθ’ ἦσθα δυνατός, ὅσον πρόθυμος εἶΔε

ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ

Δείχνει διάθεση της ψυχής. Ενέχει την έννοια της βούλησης και προσδοκίας.

ΒΟΥΛΗΤΙΚΗ ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ

Τίθεται σε ανεξάρτητες και εξαρτημένες προτάσεις

Στις ανεξάρτητες προτάσεις:

Α. Προτρεπτική Υποτακτική

1. Δηλώνει προτροπή, επιθυμία προς εκτέλεση ή μη μιας πράξης
2. Τίθεται σε α’ πρόσωπο, συνήθως πληθυντικού

(Για τα άλλα πρόσωπα γίνεται χρήση της προστακτικής)

3. Συχνά συνοδεύεται από τις προστακτικές: ἄγε(δὴ), ἴθι(δὴ), φέρε(δὴ) ως προτρεπτικά μόρια

Πχ.

• Ἴωμεν καὶ ἀκούσωμεν τοῦ ἀνδρὸς
• Φέρε δὴ πειραθῶ πρὸς ὑμᾶς ἀπολογήσασθαι
• Ἄγε σκοπῶμεν
• Ἴθι δὴ ἀναλογισώμεθα

Β. Αποτρεπτική ή Απαγορευτική Υποτακτική

1. Δηλώνει αποτροπή ή απαγόρευση
2. Συνοδεύεται απ’ την άρνηση «μη»
3. Τίθεται σε β΄ή γ΄πρόσωπο

(Σημείωση: το ίδιο και η προστακτική. Όμως:

1. Η υποτακτική προειδοποιεί
2. Η προστακτική απαγορεύει τη συνέχιση μιας πράξης ή θέτει εξ’ αρχής απαγόρευση
3. Η υποτακτική τίθεται σε Αόριστο)

Πχ.

Μὴ ἄλλως ποιήσῃς

Μὴ μεταγνῶτε μηδὲ βούλεσθε τὴν πόλιν ἀποστερῆσαι ταύτης τῆς δόξης

Γ. Απορηματική Υποτακτική

1. Τίθεται μόνο σε ερωτηματικές προτάσεις
2. Άρνηση: «μὴ»
3. Τίθεται σε α΄πρόσωπο(σπάνια γ΄)
4. Δηλώνει απορία
5. Στη θέση της μπορεί να τεθεί: χρὴ ή δεῖ+απαρ.
6. Όταν παράλληλα με απορία υπάρχει και προθυμία, προτάσσονται τα: βούλει, βούλεσθε, θέλεις, θέλετε

Πχ.

• Εἴπωμεν ἢ σιγῶμεν;
• Θέλεις μείνωμεν;
• Ἦ οὖν βούλεσθε ὑμῖν διαλεγώμεθα;

Στις εξαρτημένες προτάσεις

Α. Σκοπός

1. Σε τελικές προτάσεις
2. Σε αναφορικές-τελικές προτάσεις

Πχ.

• Ἐκκλησίαν τούτου ἕνεκα ξυνήγαγον, ὅπως ὑπομνήσω καὶ μέμψωμαι εἲ τι μὴ ὀρθῶς ἐμοὶ χαλεπαίνετε

Β. Απορία

Στις πλάγιες ερωτήσεις

Πχ.

• Ἀπορῶ δ’ ὅ,τι χρήσωμαι τοῖς ἐπιλοίποις

Γ. Φόβος

Στις ενδοιαστικές προτάσεις

Πχ.

• Ἀλλὰ μὴν οὐδ’ ἐκεῖνο γ’ ἕξουσι λέγειν, ὡς αὐτοὶ μὲν, μεθ’ ὧν ἂν γένωνται, πιστοὶ διατελοῦσι ὄντες, ἡμᾶς δ’ ἄξιον φοβεῖσθαι, μὴ κομισάμενοι τὴν χώραν πρὸς Λακεδαιμονίους ἀποστῶμεν.

ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΟΥ

1. Δε διατηρήθηκε στην Αττική διάλεκτο σε ανεξάρτητες προτάσεις, διότι το προσδοκώμενο εκφράζεται με οριστική μέλλοντα

2. Σε εξαρτημένες προτάσεις τη βρίσκουμε σε:

ΕΥΚΤΙΚΗ

Δείχνει ψυχική διάθεση, φανερώνει μια απλή σκέψη. Διακρίνεται:

ΕΥΧΕΤΙΚΗ ΕΥΚΤΙΚΗ

1. Δηλώνει ευχή πραγματοποιήσιμη

2. Άρνηση  «μὴ»

3. Μπορεί να συνοδεύεται από τα: εἴθε, εἰ γὰρ, οὕτως

4.Έγκλιση επιθυμίας σε κύριες προτάσεις

πχ.

• Ὦ παῖ, γένοιο πατρὸς εὐτυχέστερος
• Εἴθ’ , ὦ λῷστε σύ, τοιοῦτος ὢν φίλος ἡμῖν γένοιο
• Οὕτω μοι πολλὰ κἀγαθὰ γένοιτο

ΔΥΝΗΤΙΚΗ ΕΥΚΤΙΚΗ

1. Δηλώνει το δυνατό να γίνει στο παρόν και μέλλον
2. Έγκλιση κρίσεως σε κύριες και δευτερεύουσες πρ.
3. Πρόκειται για την ευκτική των χρόνων(πλην μέλλοντα) +αν
4. Δηλώνει επίσης :

-το πιθανό=αντί μέλλοντα

-ευγενική προσταγή=αντί προστακτικής

-γνώμη με μετριοπάθεια

5. Μετάφραση: θα+παρατ.

                                μπορώ ή μπορούσα να…

                                είναι δυνατόν να…

πχ.

·         Ἔχοις ἄν με διδάξαι τί ἐστι νόμος;

·         Ἴσως εἴποιεν ἄν οἱ πολλοὶ ὅτι οὐκ ἄν ποτε ὁ δίκαιος ἄδικος γένοιτο

·         Σὺ μὲν κομίζοις ἂν σεαυτόν ᾗ θέλεις(=κόμιζε)

·         Καὶ γὰρ ἂν πάντων εἴη δεινότατν, εἰ πρότερον μὲν ἡμῖν μετέδοτε τῆς πατρίδος τῆς ὑμετέρας αὐτῶν, νῦν δὲ μηδὲ τὴν ἡμετέραν ἀποδοῦναι δόξειεν ὑμῖν(ενν.ἂν)

ΕΥΚΤΙΚΗ ΤΟΥ ΠΛΑΓΙΟΥ ΛΟΓΟΥ

1.Βρίσκεται πάντα σε εξαρτημένες προτάσεις κρίσεως ή επιθυμίας

2. Δηλώνει  μεταφορά των λεγομένων στο παρελθόν με ταυτόχρονη εξασθένιση αυτού που λέγεται

3. Το επριεχόμενό της παρουσιάζεται ως υποκειμενικό και αβέβαιο

4. Αντικαθιστά την Οριστική ή Υποτακτική της εξαρτημένης πρότασης

5. Βρίσκεται σε προτάσεις:

 

ΕΥΚΤΙΚΗ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΗ

1. Είναι μια μορφή του πλαγίου λόγου, που εκφράζει με τη βοήθεια της κύριας πρότασης την αόριστη επανάληψη στο παρελθόν

2. Ιδιαίτερα χρησιμοποιείται στις αφηγήσεις:

    α). όταν κάποιος αναφέρει ένα γεγονός που συνέβη στο παρελθόν

    β). όταν αναφέρει κάτι που γίνεται στο παρόν σα να έγινε ή να γινόταν στο παρελθόν

3. Τη βρίσκουμε σε προτάσεις:

ΕΥΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΠΛΗΣ ΣΚΕΨΗΣ

1. Εκφράζει με τη βοήθεια της κύριας πρότασης την απλή σκέψη του λέγοντος

2. Βρίσκεται σε προτάσεις που σχηματίζουν υποθετικό λόγο(=στις εξαρτημένες)

3. Η υπόθεση δεν τίθεται με σαφήνεια, υπάρχει μόνο στη σκέψη

4. Τη βρίσκουμε στις εξής προτάσεις:

 ΕΥΚΤΙΚΗ ΑΠΟ ΕΛΞΗ

1.Τη βρίσκουμε σε δευτερεύουσες προτάσεις κρίσεως ή επιθυμίας(τελικές, συμπερασματικές,ενδοιαστικές,πλάγιες,χρονικές,αναφορικές)

2. Τίθεται καθ’ έλξη από άλλη ευκτική

3. Αντικαθιστά την Οριστική ή Υποτακτική της πρότασης

πχ.

• Τούτους οὖν ἐβούλοντο ἁμῶς γέ πως ἐκποδὼν ποιήσασθαι, ἵνα ῥαδίως ἃ βούλοιντο διαπράττοιντο(ἐβούλοντο)
• Ἆρ’ οὐκ ἂν ἐπὶ πᾶν ἔλθοι βασιλεύς, ὡς πᾶσιν ἀνθρώποις φόβον παράσχοι τοῦ στρατεῦσαι ποτε ἐπ’ αὐτόν;(παράσχῃ)
• Εἴ τις τὴν γυναῖκα τὴν  σὴν οὕτω  θεραπεύσειεν ὥστε φιλεῖν αὐτὴν μᾶλλον ποιήσειεν ἑαυτὸν ἢ σέ, ἆρ’ ἄν σε εὐφράναι τούτῳ τῷ θεραπεύματι;(ποιῆσαι)

ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ

1. Βρίσκεται μόνο στις κύριες προτάσεις επιθυμίας

2. Εκφράζει έντονη επιθυμία, εντονότερη της υποτακτικής

3.Δέχεται άρνηση «μὴ».

4. Η προστακτική μπορεί να δηλώνει:

α). Προτροπή, παραίνεση ή παράκληση

πχ.

·         Γνῶθι σαυτὸν

·         Μὴ θορυβεῖτε

·         Ἄγε δὴ εἰπὲ τίνα γνώμην ἔχεις περὶ τῆς πορείας

Σημείωση:

Της προστακτικής αυτής προτάσσονται συνήθως τα μόρια:

Ἄγε, ἄγετε, φέρε, ἴθι, ἀλλὰ

β).Προσταγή ή απαγόρευση

πχ.

·         …εἰ δέ μη, παῦσαι ἤδη πολλάκις μοι λέγων τὸν αὐτὸν λόγον

·         Μὴ μου ἅπτου

γ). Συγκατάθεση ή παραχώρηση

Πχ.

·         Ἐθέλω σοι συγχωρῆσαι, καὶ ἔστω οὕτως

·         Ταῦτα μέν δη οῦτως ἐχέτω

δ). Ευχή

πχ.

Ὓγίαινε

ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ

Είδος πρότασης	άρνηση	Έγκλιση	Εξαρτημένες προτάσεις
Κρίσεως	οὐ	Οριστική Δυνητική οριστική Δυνητική ευκτική Ευκτική πλαγίου λόγου Ευκτική από έλξη	Ειδικές Αιτιολογικές Ενδοιαστικές Πλάγιες ερωτήσεις Χρονικές Αναφορικές(αιτ.συμπ.προσδ.εν μέρει) παραβολικές
επιθυμίας	μὴ	Υποτακτική Προστακτική Ευχετική οριστική Ευχετική ευκτική Ευκτική πλ.λογ. Ευκτ. από έλξη Επαναλ. Ευκτ. Ευκτική απλής σκ.	Τελικές Υποθετικές Χρονικοϋποθετικές Εναντιωματικές Αναφορικές(τελ.υποθ.προσδ. εν μέρει) Παραβολικές υποθ. Πλάγιες ερ.+απορ.υποτ. Ενδοιαστικές+υποτ. Συμπερασμ.πρ.+απαρ.