Τροχαία και ομαδική χαρακτηροδομή
Η έννοια «ομαδική χαρακτηροδομή» αναφέρεται στη δομή του χαρακτήρα μιας ομάδας ή ενός μεγάλου μέρους του πληθυσμού μιας συγκεκριμένης ιστορικής κοινωνίας και την έχουν επεξεργαστεί σε ψυχαναλυτική προσέγγιση τόσο ο Wilchelm Reich όσο και ο Erich Fromm. Η χαρακτηροδομή των μελών μιας κοινωνίας είναι το συνθετικό αποτέλεσμα των συνθηκών διαβίωσης ενός λαού, μέσα σε συγκεκριμένες ιστορικές συνθήκες καταπίεσης, για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, σε συνδυασμό με την ενεργοποίηση των επιθυμητικών μηχανισμών, που αναπαράγονται στο πλαίσιο της νεοκαπιταλιστικής ανάπτυξης.
Ιστορικά είναι σε όλους γνωστό ότι για πολλές δεκαετίες η ελληνική κοινωνία και ειδικότερα οι μεγάλες μισθοσυντήρητες μάζες ήταν πολιτικά και οικονομικά καταπιεσμένες. Η ραγδαία και άναρχη νεοκαπιταλιστική ανάπτυξη των τελευταίων τριών δεκαετιών, σε συνδυασμό με την προσπάθεια εκδημοκρατισμού της ελληνικής κοινωνίας, απελευθέρωσε στις καταπιεσμένες μισθοσυντήρητες μάζες τεράστιες ποσότητες επιθετικότητας. Στοιχεία, τα οποία συνθέτουν την επιθετική αυτή «ομαδική χαρακτηροδομή», είναι η ανταγωνιστικότητα, η κτητικότητα, και ο εγωισμός. Αν λάβουμε υπόψη μας ότι ένας πρόσθετος παράγοντας της πολιτικής και οικονομικής καταπίεσης του ελληνικού λαού ήταν και η συστηματική παραμέληση της παιδείας και της καλλιέργειας του ανθρώπου, μπαίνουμε ακριβώς στην ουσία του φαινομένου της θεαματικής αύξησης των τροχαίων δυστυχημάτων.
Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο της άναρχης νεοκαπιταλιστικής ανάπτυξης της ελληνικής κοινωνίας, συγκροτήθηκε και αναπτύχθηκε η κτητική, ανταγωνιστική και εγωιστική «ομαδική χαρακτηροδομή», η οποία εκδηλώνεται στα διάφορα επίπεδα της κοινωνικής και οικονομικής ζωής. Αυτή η «ομαδική χαρακτηροδομή» είναι κατ’ αρχήν υπεύθυνη για τον τρόπο που οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τη σχέση τους με το αυτοκίνητο, με το περιβάλλον και με τον πολιτισμό στο σύνολό του. Μια ιδιοκτησιακή-κτητική σχέση με το αυτοκίνητο και το περιβάλλον είναι η βάση πάνω στην οποία οικοδομούνται και εκλύονται όλες οι ενοχές και οι επιθετικότητες των μελών μιας κοινωνίας. Η προσωπική κοινωνική «καταξίωση», μέσω του μεγάλου και αστραφτερού αυτοκινήτου, ακυρώνει στην ουσία όλες τις κοινωνικές ιδιότητες της αναγνώρισης, της συνεργασίας και της αλληλεγγύης, που είναι απαραίτητες, για να χτιστεί μια κοινωνία με σεβασμό στη φύση και στον άνθρωπο.
Μια κτητική και ανταγωνιστική χαρακτηροδομή, επομένως, δεν αναγνωρίζει και δεν βλέπει γύρω της το ευρύτερο πλαίσιο του «δευτερογενούς συστήματος» της οδικής κυκλοφορίας και τους παράγοντες που το συνθέτουν. Σ’ αυτή την συνθήκη ο διπλανός μας οδηγός, ο πεζός που περνάει μπροστά μας, η μητέρα με το καρότσι που προσπαθεί να περάσει στο απέναντι πεζοδρόμιο, τα σκυλιά και τα ζώα γενικώς είναι πράγματα ανύπαρκτα. Είμαστε εμείς μόνοι ιδιοκτήτες, κυρίαρχοι, εξουσιαστές, κοινωνικά «καταξιωμένοι» και είναι η μοναδική ευκαιρία για εμάς να επικοινωνήσουμε με τη συσσωρευμένη κοινωνική και οικονομική καταπίεση της προηγούμενης περιόδου.
Το χειρότερο από όλα είναι -και αυτό είναι το παράδοξο- ότι μέσα σ’ αυτή τη συνθήκη οι άνθρωποι δεν έχουν καν συνείδηση του κινδύνου και του θανάτου, ο οποίος μπορεί να επισυμβεί σε εμάς ή στον διπλανό μας σε κάθε δευτερόλεπτο. Το αίσθημα της κυριαρχίας και της κτητικότητας πάνω στο σιδερικό-αυτοκίνητο (γιατί περί αυτού πρόκειται) και στο περιβάλλον ακυρώνει ή αναστέλλει όλες τις ιδιότητες της κτητικότητας, της συλλογικότητας και της αλληλεγγύης. Στην ανάλυση αυτή θα πρέπει να ενσωματωθεί και η ιδιαιτερότητα του πληθυσμού των μεγάλων αστικών κέντρων, να διαφεύγει άρον άρον, κάθε Σαββατοκύριακο και κάθε θεσμοθετημένο τριήμερο προς τα βουνά και τα λαγκάδια, προκειμένου να απελευθερωθεί προς στιγμήν από την ασφυξία των πόλεων.
Ένας ακόμη παράγοντας που συμπληρώνει αυτή τη σχιζοφρένεια είναι η θεσμική απενοχοποίηση του τροχαίου δυστυχήματος. Σε όλα τα εγκλήματα η ποινική δικαιοσύνη και η κοινωνία ψάχνουν να βρουν τον ένοχο ή τους ενόχους και να αποδώσουν δικαιοσύνη. Στο τροχαίο δυστύχημα, περίπου δεν υπάρχει ένοχος. Κανείς δεν τιμωρήθηκε ποτέ γιατί έγινε αιτία ενός τροχαίου δυστυχήματος και σκότωσε ανθρώπους. Στη δική μου προσέγγιση ένας οδηγός-πατέρας που γίνεται αιτία ενός τροχαίου δυστυχήματος και σκοτώνει τα ίδια του τα παιδιά ή τη γυναίκα του, ενώ ο ίδιος τυχαία επιζεί, πρέπει να δικάζεται τουλάχιστον για φόνο εξ αμελείας. Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να σκοτώνει, έστω από αμέλεια (ακόμη και) τα παιδιά του ή τη γυναίκα του. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο της απενοχοποίησης του τροχαίου δυστυχήματος, οι κατ\’ έτος δυόμισι χιλιάδες σκοτωμένοι (κατά κανόνα νέοι άνθρωποι) και οι εκατοντάδες τραυματίες περνούν στην ελληνική κοινωνία απαρατήρητοι.
Δημήτρης Τσαρδάκης, Ελευθεροτυπία 20-07-2001(διασκευή)
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. να γραφεί η περίληψη του κειμένου σε μια παράγραφο των 100-120 λέξεων
2. να σημειώσετε το Σωστό ή Λάθος στις παρακάτω προτάσεις
 η ομαδική χαρακτηροδομή αναφέρεται σε μέρος του πληθυσμού μιας ορισμένης ιστορικής κοινωνίας
 η ομαδική χαρακτηροδμή διαμορφώνεται μέσα στο χρόνο
 οι μισθοσυντήρητες μάζες κατευνάζονται λόγω της άναρχης νεοκαπιταλιστικής ανάπτυξης της ελληνικής κοινωνίας
 η κτητική και ανταγωνιστική κοινωνία καταπολεμάται από την ελληνική κοινωνία στο πλαίσιο της άναρχης νεοκαπιταλιστικής ανάπτυξης
 ένας οδηγός-πατ’ερας υπαίτιος θανατηφόρου τροχαίου πρέπει να δικάζεται για φόνο εξ αμελείας
3. ποιες μορφές και ποια μέσα χρησιμοποιεί ο συντάκτης του κειμένου στην τελευταία παράγραφο;
4. Να διερευνηθεί δομικά η προτελευταία παράγραφος και να επισημανθεί ο τρόπος ανάπτυξης
5. «Ένας ακόμη παράγοντας …και σκότωσε ανθρώπους.»: να βρεθεί η συλλογιστική πορεία του συλλογισμού και να αξιολογηθεί ο συλλογισμός
6. Να δικαιολογήσετε τη χρήση των εισαγωγικών και της διπλής παύλας
7. Να γραφεί ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις λέξεις με έντονη γραφή και ένα συνώνυμο για τις υπογραμμισμένες λέξεις σε διαφορετικό ύφος
ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ
Παίρνετε μέρος στις εργασίες της Βουλής των Εφήβων και εκφωνείτε ομιλία με θέμα τους λόγους που συντελούν στην αύξηση του αριθμού των τροχαίων δυστυχημάτων κι τους τρόπους αντιμετώπισης αυτού του αρνητικού φαινομένου. Να συντάξετε το κείμενο της ομιλίας που θα εκφωνήσετε(400-500 λέξεις)
--