Παιδεία

1.Παιδεία είναι το σύνολο των διαδικασιών με τις οποίες επιτυγχάνεται η πνευματική, κοινωνική και ηθική ολοκλήρωση του ατόμου.

2.Φορείς της παιδείας: Οικογένεια, εκπαίδευση, συναναστροφές, ΜΜΕ, αντικείμενο εργασίας, παράδοση, μορφές γνήσιας ψυχαγωγίας (βιβλίο, θέατρο, κινηματογράφος, πολιτιστικές δραστηριότητες κλπ.).

3.Εκπαίδευση είναι η σκόπιμη, συνειδητή, συστηματική και προγραμματισμένη αγωγή των νέων στο σχολείο. Είναι θεσμός της πολιτείας που με συγκεκριμένη δομή, μέσα, κατευθύνσεις στοχεύει στην παροχή γνώσεων και εφοδίων και στη διαμόρφωση ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων.

4.Διαφορές εκπαίδευσης-Παιδείας

-η εκπαίδευση παρέχεται μόνο μέσα στο σχολείο, η παιδεία συντελείται σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας(οικογενειακό, κοινωνικό περιβάλλον, Μ.Μ.Ε, πολιτιστικές διαδικασίες,ψυχαγωγία).

-η εκπαίδευση διαρκεί συγκεκριμένο χρόνο, η παιδεία αφορά σε όλη τη ζωή του ανθρώπου

-η εκπαίδευση είναι προγραμματισμένη και συστηματική, η παιδεία όμως είναι ευκαιριακή και εκλεκτική

-στην εκπαίδευση η πρωτοβουλία της διδακτικής διαδικασίας βαρύνει τον παιδαγωγό, στα πλαίσια της παιδείας ο καθένας μορφώνει τον εαυτό του

5.Στόχοι της παιδείας

Ι. Διαμόρφωση ολοκληρωμένης προσωπικότητας

-Επίτευξη αυτογνωσίας και κοσμογνωσίας.Η αυτογνωσία βασίζεται στην κριτική και αυτοέλεγχο,οδηγεί σε αυτοκριτική και αυτοσεβασμό και καταλήγει σε πνευματική ολοκλήρωση και ηθική τελείωση.Η κοσμογνωσία συντελεί στην κατανόηση του φυσικού και κοινωνικού περιβάλλοντος και εξοικειώνει με την αντικειμενική πραγματικότητα.

-Καλλιεργεί τις πνευματικές ικανότητες του ανθρώπου (κριτική ικανότητα, αντίληψη, λογική σκέψη, προσοχή, μνήμη, ετοιμότητα, συνθετική ικανότητα). Μ' αυτές το νεαρό άτομο καταπολεμά τις προλήψεις, τις δεισιδαιμονίες, την αμάθεια και φτάνει στην τεκμηριωμένη γνώση και την αλήθεια.

-Ευαισθητοποιεί και εξευγενίζει τον άνθρωπο, γιατί συμβάλλει στην αισθητική και ψυχική του καλλιέργεια. Ο εκπαιδευόμενος αποκτά λεπτότητα και συναισθηματική ωριμότητα, αφού αναδεικνύεται ικανός να συλλάβει την ομορφιά, την αρμονία, το μέτρο.

Εκλεπτύνει τα συναισθήματα του ανθρώπου και τον βοηθά να διαμορφώσει αισθητικά κριτήρια, ώστε να απολαμβάνει τις δωρεές της τέχνης.

ΙΙ.Ηθικοποίηση του ανθρώπου

-Η παιδεία εξανθρωπίζει τον άνθρωπο, απαλλάσσοντάς τον από ζωώδεις ορμές, τάσεις και ένστικτα. Τον φέρνει σε επαφή με τις ηθικές αξίες, βοηθώνταςτον να αποκτήσει ηθικά ερείσματα και να ενστερνιστεί ηθικές αρχές, όπως η δικαιοσύνη, ο σεβασμός, η ανθρωπιά, η τιμιότητα. Μ' αυτό τον τρόπο, ο διδασκόμενος αποδέχεται σωστά πρότυπα συμπεριφοράς.

-Κοινωνικοποίηση του ατόμου:Η παιδεία εντάσσει το άτομο στις παραγωγικές διαδικασίες, αφού του προσφέρει εφόδια για την οικονομική του χειραφέτηση και την επαγγελματική του αποκατάσταση. Επίσης, συμβάλλει στη συμμετοχή του στις κοινωνικοπολιτικές διαδικασίες, προωθώντας την πολιτικοποίησή του και την ενεργητική συμμετοχή του στα κοινά.Καθορίζει την ένταξη του ατόμου και στις πολιτιστικές διαδικασίες.

-Ο νέος καλλιεργεί χαρακτηριστικά όπως η συνέπεια, η υπευθυνότητα, η εργατικότητα, η ανάληψη πρωτοβουλιών, ο πολιτικός προβληματισμός και η κοινωνική, πολιτική και εθνική συνείδηση.

- Εμφυσά στον άνθρωπο θάρρος, αγωνιστική διάθεση, ώστε να αποβάλει φόβους και ανασφάλειες, που αναστέλλουν τη δημιουργική διάθεση και τον καθιστούν ευάλωτο απέναντι στις προκλήσεις.

Οι κατευθύνσεις της εκπαίδευσης

α. Παραγωγική-Τεχνοκρατική

• Προετοιμάζει και προσανατολίζει τους μαθητές για την ομαλή μετάβαση στην εργασιακή ζωή και την ένταξή τους στον κοινωνικό και οικονομικό βίο.

• Συνδέεται άμεσα με την αγορά εργασίας.

• Βασίζεται στην αντίληψη: «πτυχίο = θέση εργασίας».

• Θεωρεί βασικό άξονα της γνωστικής διαδικασίας την εξειδίκευση.

• Αντιμετωπίζει τη γνώση χρησιμοθηρικά και πρεσβεύει την επαγγελματοποί- ηση των προγραμμάτων σπουδών.

β. Ανθρωπιστική

• Στοχεύει στην ολόπλευρη και σφαιρική ανάπτυξη της προσωπικότητας του μαθητή.

• Δίνει έμφαση στις ανθρωπιστικές σπουδές.

• Προτάσσει τη διεύρυνση του καθολικού χαρακτήρα της γνώσης έναντι της εξειδίκευσης.

• Κινδυνεύει από το στείρο ακαδημαϊσμό και τη λειτουργία της γνώσης ερήμην της κοινωνίας και των αναγκών της.

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

1.Διδακτική μέθοδος:Οι καθηγητές θεωρητικολογούν χωρίς αντίκρισμα, εφαρμόζοντας ως ενδεδειγμένη μέθοδο διδασκαλίας το μονόλογο με αποτέλεσμα να μην γίνονται κατανοητοί από τους μαθητές.

2.Επιστημονική κατάρτιση:Δεν είναι ειδικοί στο αντικείμενο της διδασκαλίας τους ή δε διαθέτουν ενημέρωση για τις εξελίξεις στο χώρο της επιστήμης τους. Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί η απρονοησία του Υπουργείου Παιδείας να οργανώσει σεμινάρια επιμόρφωσης και μετεκπαίδευσης των εκπαιδευτικών.

3.Παιδοψυχολογικές γνώσεις:Οι εκπαιδευτικοί δε διαθέτουν τις κατάλληλες παιδοψυχολογικές γνώσεις που θα τους επιτρέψουν να πλησιάσουν τον έφηβο και να τον εμπνεύσουν δημιουργικά.

4.Πρόβλημα στη μεταδοτική ικανότητα,την αντίληψη ευθύνης

5.Χρησιμοθηρική αντιμετώπιση της μάθησης,μηχανιστική μετάδοση γνώσης,ασυστηματοποίητη,συχνά αποκομμένη από τη σύγχρονη πραγματικότητα,αποκομμένη από τις επιστημονικές εξελίξεις.Η γενικότερη αμφισβήτηση των καθιερωμένων αξιών δεν ευνοεί την εσωτερίκευση των ηθικών κανόνων μέσω του σχολικού μηχανισμού.

6.Δε διευρύνονται οι πνευματικοί ορίζοντες του μαθητή,ούτε ευνοείται η καλλιέργεια των πνευματικών του δυνατοτήτων

7.Αντίδραση μαθητών:Στο αρνητικό αυτό πλαίσιο εγκλωβίζονται και οι ίδιοι οι μαθητές που συμβιβάζονται, αντιμετωπίζουν με προκατάληψη τους εκπαιδευτικούς και συμπεριφέρονται με αρνητισμό.Οι ανεπάρκειες της εκπαιδευτικής διαδικασίας καλλιεργούν στο μαθητή τάσεις απομάκρυνσης από το γνωστικό έργο.

8.Η παροχή πρακτικών και ειδικών γνώσεων γίνεται σε βάρος της καλλιέργειας της νοητικής δύναμης των μαθητών.

9.Απουσιάζει από το σχολείο η συστηματική συναισθηματική διάσταση της αγωγής.Η αισθητική αγωγή είναι υποτυπώδης ή εντελώς ανύπαρκτη.

10.Τεχνοκρατικός προσανατολισμός:Ο προσανατολισμός του σημερινού σχολείου είναι κυρίως τεχνοκρατικός. Οι γνώσεις γίνονται χρησιμοθηρικές και αποσκοπούν στην επαγγελματική κατάρτιση του μαθητή και όχι στην ολοκληρωμένη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του.Η παιδεία έχασε τον ηθικό της προσανατολισμό.Τα ανθρωπιστικά και εθνικά ιδεώδη παραχώρησαν τη θέση τους σε στείρες τεχνικές και επαγγελματικές γνώσεις

11.Σύστημα μάθησης:Το σύστημα μάθησης στηρίζεται στη στείρα απομνημόνευση και στον άγονο εγκυκλοπαιδισμό που δεν προωθεί την κριτική καιτην εμβάθυνση.Μειώνεται συνεχώς ο διαπλαστικός της χαρακτήρας.

12.Διδακτικά εγχειρίδια:Παρωχημένα βιβλία επιβάλλονται ως αυθεντία, που με την μορφή ή το αποσπασματικό περιεχόμενό τους δεν κινητοποιούν το πνεύμα του μαθητή.

13.Υλικοτεχνική υποδομή:Η κτιριακή υποδομή και ο υλικός εξοπλισμός είναι ακατάλληλα, με αποτέλεσμα να καθιστούν ανιαρή τη διδασκαλία και αδύνατη τη σύνδεση της γνώσης με τη ζωή.

14.Αναλυτικό πρόγραμμα:Η πίεση του αναλυτικού προγράμματος περιορίζει τις δυνατότητες του εκπαιδευτικού να εναρμονίσει τη διδασκαλία του στις ανάγκες της τάξης.

15.Εντατικοποίηση σπουδών: Η εντατικοποίηση των σπουδών ενισχύει το άγχος και το βαθμοθηρικό πνεύμα των μαθητών.

16.Εξεταστικό σύστημα:Το δαιδαλώδες εξεταστικό σύστημα καθιστά τη γνώση αυτοσκοπό και στερεί από το μαθητή τις δυνατότητες αυτογνωσίας,ηθικοποίησης και ευρύτερης πνευματικής καλλιέργειας, που πρέπει να προσφέρει το σχολείο.

17.Απουσία επαγγελματικού προσανατολισμού: Χαρακτηριστική είναι η απουσία επαγγελματικού προσανατολισμού. Ο νέος καλείται πολύ νωρίς να αποφασίσει για την επαγγελματική του κατεύθυνση, χωρίς να διαθέτει τα κατάλληλα εφόδια για την επιλογή αυτή.

18.Υπολειτουργία δημοκρατικών θεσμών:Οι μαθητικές κοινότητες υπολειτουργούν και κυριαρχούν στα πλαίσιά τους φαινόμενα αδιαφορίας καικομματισμού.

19. Η αξιολόγηση του μαθητή περιορίζεται στο βαθμό επίδοσης σ' ένα μάθημα και δεν περιλαμβάνει ευρύτερα στοιχεία της προσωπικότητάς του. Έτσι όμως, εκτός των άλλων, δεν αναδεικνύονται οι ιδιαίτερες κλίσεις, οι πιθανές ειδικές ικανότητές του.

20. Ο τρόπος αξιολόγησης, εξάλλου, το εξεταστικό σύστημα:αναπτύσσουν τη βαθμοθηρική διάθεση,μετατρέπουν τις αναγκαίες σχέσης άμιλλας σε ανταγωνιστικές,προκαλούν άγχος.

21.Έλλειψη ίσων ευκαιριών (λόγω των κοινωνικών, γεωγραφικών, οικονομικών κλπ. ανισοτήτων και της απουσίας αντισταθμιστικής αγωγής για παιδιά υποβαθμισμένων περιοχών.

22.Γενικά, το εκπαιδευτικό σύστημα είναι μονόπλευρα προσανατολισμένο σε εξωτερικούς στόχους (επιτυχία στις εξετάσεις, εξειδίκευση, υλοποίηση απλώς επαγγελματικών στόχων) και όχι στη διαμόρφωση ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων με αξίες, ιδανικά, κοινωνικές αρετές.

23. Είναι εμφανής, εξάλλου, η έλλειψη συλλογικών δραστηριοτήτων και πρωτοβουλιών σύνδεσης του σχολείου με την κοινωνική ή παγκόσμια πραγματικότητα.

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

·         Τα παιδιά οδηγούνται στον περιορισμό των ενδιαφερόντων τους και στη συρρίκνωση των πνευματικών οριζόντων τους, χωρίς να αμφισβητούν και να προβληματίζονται ουσιαστικά.

·         Προσκολλώνται στην ειδίκευση και μετατρέπονται σε εύκολα θύματα παραπληροφόρησης, ιδεολογικής χειραγώγησηκαι μαζοποίησης.

·         Η σχολική κοινότητα αδυνατεί να προωθήσει υγιή πρότυπα και να μυήσει τους νέους σε υψηλές αρχές και αξίες με αποτέλεσμα να υποδουλώνονται στα πάθη τους, να δρουν ασύδοτα και να υιοθετούν απαξίες.

·         Τα παιδιά δεν αναπτύσσουν πνεύμα συλλογικότητας και αλληλεγγύης,ώστε δεν ευαισθητοποιούνται στις σύγχρονες κοινωνικές μάστιγες, δε σέβονται τους νόμους, δεν αγωνίζονται για το κοινό καλό.

·         Οι μαθητές δεν προετοιμάζονται για ώριμο πολιτικό διάλογο, ούτε ευαισθητοποιούνται για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους. Κατά συνέπεια, δεν υποστηρίζουν με τη δυναμική συμμετοχή τους το δημοκρατικό πολίτευμα.

·         Το σημερινό σχολείο δεν προετοιμάζει τους νέους με το ανάλογο ήθος και καλλιεργεί μια ωφελιμιστική αντίληψη για τη ζωή. Έτσι, οι νέοι μετατρέπονται εύκολα σε μάζες καταναλωτών, που θεοποιούν το χρήμα, τυποποιούνται και αλλοτριώνονται.

·         Η περιθωριοποίηση της τέχνης στο σύγχρονο σχολείο και ο παραγκωνισμός της παράδοσης ωθούν τους νέους στην υιοθέτηση ξένων προτύπων και στην προσκόλλησή τους στη μαζική κουλτούρα. Γι' αυτό ελλοχεύει ο κίνδυνος απώλειας της πολιτιστικής μας ταυτότητας.

·         Η ελλιπής και αποσπασματική γνώση της ιστορίας οδηγεί τους μαθητές στη φανατική προσήλωση σε εθνικιστικές και ρατσιστικές ιδεολογίες και δυναμιτίζει το κλίμα γόνιμης αλληλεπίδρασης και συναδέλφωσης των λαών.

Η σύγχρονη εκπαιδευτική κρίση

Οι βασικές παράμετροι που αναδεικνύουν το εκπαιδευτικό πρόβλημα στη χώρα μας είναι οι ακόλουθες:

·         Η γενικότερη κρίση της κοινωνίας και των θεσμών της, που επηρεάζει έμμεσα με τις εκδηλώσεις της τον χώρο της εκπαίδευσης, η επικράτηση της κυρίαρχης καταναλωτικής ιδεολογίας

·         Η φιλοσοφία του συστήματος:

ü  αδιευκρίνιστη και συγκεχυμένη ως προς τον προσανατολισμό της

ü  έλλειψη εκπαιδευτικού οράματος

ü  έμφαση στο εξεταστικό σύστημα και την εισαγωγή στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, δεν αναπτύσσεται η επαφή με την έρευνα ή την καλλιτεχνική δημιουργία

ü  μηχανιστική, αποταμιευτική αντίληψη της μάθησης

ü  ο μαθητής συσσωρεύει γνώσεις απομνημονεύοντας, χωρίς κριτική επεξεργασία

ü  χρησιμοθηρική αντίληψη της γνώσης, απαξίωση μαθημάτων γενικής παιδείας

ü  καλλιέργεια βαθμοθηρικής διάθεσης, ανταγωνισμού, παραπαιδείας

ü  δεν καλλιεργεί τον άνθρωπο ως αξία ούτε προβάλλει ευρύτερα ιδανικά και πρότυπα ζωής

·         Τα προγράμματα σπουδών:

ü  τυποποίηση και ακραία εξειδίκευση

ü  απωθητικά σχολικά εγχειρίδια με απαρχαιωμένες γνώσεις

ü  αναχρονιστικές μέθοδοι διδασκαλίας, διδακτική μονοτροπία

ü  μονοκρατορία του ενός διδακτικού βιβλίου

ü  βεβαρημένα σχολικά προγράμματα

ü  τίτλοι σπουδών χωρίς ουσιαστικό αντίκρισμα

ü  ανεπαρκής επαγγελματικός προσανατολισμός

·         Το σχολικό περιβάλλον:

ü  δεν καλλιεργείται ο ουσιαστικός διάλογος, δε λαμβάνονται υπόψη η ιδιαιτερότητα και η διαφορετικότητα

ü  απουσία ουσιαστικών διαπροσωπικών σχέσεων, το «άξενο» των σχολικών χώρων

ü  άγχος και πίεση σε όλα τα επίπεδα

ü  το σχολείο αντιμετωπίζεται ως αγγαρεία

ü  ελλιπής ή ακατάλληλη υλικοτεχνική υποδομή

·         Οι εκπαιδευτικοί:

ü  ελλιπής παιδαγωγική κατάρτιση

ü  απουσία ουσιαστικής και διαρκούς αξιολόγησης

ü  οικονομική δυσπραγία από τις χαμηλές αμοιβές

ü  απογοήτευση από την κοινωνική απαξίωση του ρόλου τους

ü  Η άτολμη πολιτική βούληση και οι χαμηλές δαπάνες για την παιδεία

·         Συχνές και ανεπαρκώς προγραμματισμένες αλλαγές-μεταρρυθμίσεις ⇒βλάπτουνμαθητέςκαικαθηγητέςκαιυποβαθμίζουνήμειώνουντηναποτελεσματικότητατηςεκπαιδευτικήςπράξης

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

1.Eκσυγχρoνισμός και ευρωπαϊκή διάσταση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων:Οι νέοι κρίνεται αναγκαίο να εφοδιάζονται με γνώσεις που θα τους επιτρέπουν να λειτουργούν σ' ένα πολυεθνικό και πολυπολιτισμικό περιβάλλον,διατηρώντας την εθνική τους ιδιαιτερότητα.

2.Αναδιάρθρωση του σχολικού πρoγράμματoς:Απαραίτητη προβάλλει η ευελιξία του αναλυτικού προγράμματος, η υπέρβαση του κατακερματισμού της γνώσης σε πρακτική και θεωρητική, αλλά κυρίως η σύνδεση του σχολείου με τις απαιτήσεις του κοινωνικού περιβάλλοντος.

3.Αναθεώρηση παιδαγωγικών μεθόδων και στόχων:Καλό θα ήταν να εφαρμοστούν πολλαπλές παιδαγωγικές μέθοδοι ανάλογα με τα μαθήματα και το επίπεδο των μαθητών και να θεσπιστεί τόσο η ομαδική, όσο και η εξατομικευμένη διδασκαλία. Επιπλέον, απαιτείται σωστή αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών (πληροφορική, βίντεο, πολυμέσα) στην εκπαίδευση και η συνειδητοποίηση της αναγκαιότητας της δια βίου παιδείας.

4.Αξιολόγηση του εκπαιδευτικούσυστήματoς:Επιβάλλεται από τις νέες συνθήκες η συνεχής αποτίμηση του εκπαιδευτικού συστήματος σε όλες του τις παραμέτρους:στους στόχους, στα προγράμματα, στα υλικά μέσα, στους θεσμούς, στις μεθόδους, στην εξέλιξη του εκπαιδευτικού προσωπικού.

5.Eπαναπρoσδιoρισμός του ρόλου του εκπαιδευτικού:Απαιτείται αναβάθμιση του ρόλου του εκπαιδευτικού, ο οποίος παράλληλα με τη διδασκαλία του γνωστικού αντικειμένου, επιφορτίζεται και με τη μετάδοση της ανθρωπιστικής και δημοκρατικής παιδείας.Η αλλαγή αυτή προϋποθέτει επιμόρφωση των εκπαιδευτικών με βάση την αρχή της δια βίου εκπαίδευσης και αναμόρφωση της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, ώστε να περιλαμβάνει την παιδαγωγική κατάρτισή τους.

6.Αύξηση των δαπανών για την παιδεία: Η χρηματοδότηση της εκπαίδευσης είναι άμεση συνάρτηση της ποιότητάς της.Τα οξυμμένα προβλήματα (κτιριακό,τεχνικός εξοπλισμός σχολείων, μισθολόγιο) επιβάλλουν τη σταδιακή αύξηση του προϋπολογισμού για την παιδεία, την αξιοποίηση των ευρωπαϊκών προγραμμάτων και την πρόβλεψη ειδικού κοινωνικού πόρου για τις εκπαιδευτικές ανάγκες

7. Εκσυγχρονισμός του εκπαιδευτικού θεσμού, ώστε να ανταποκρίνεται στις σημερινές ανάγκες. Αντιστοιχία του περιεχομένου των σπουδών με τις τεχνολογικές, πολιτισμικές Κ.α. απαιτήσεις του παρόντος και του μέλλοντος.

8.Απαλλαγή από το στενά τεχνοκρατικό, απλώς εξειδικευτικό της χαρακτήρα. Ανθρωποκεντρικός προσανατολισμός.

9.Επίτευξη ορθού επαγγελματικού προσανατολισμού των νέων.

10.Παροχή ίσων ευκαιριών με την αναγκαία αντισταθμιστική αγωγή, που θα αμβλύνει τις οικονομικές, κοινωνικές, πολιτιστικές κ.α. ανισότητες.

11.Βελτίωση υλικοτεχνικής υποδομής για την καλύτερη εμπέδωση και συστηματοποίηση της γνώσης.

12.Στόχος: διαμόρφωση ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων με:

ü  κοινωνική συνείδηση

ü  υγιή πολιτική-δημοκρατική συνείδηση

ü  πίστη σε υψηλές αξίες, ιδανικά

ü  πνεύμα οικουμενικής συνείδησης χωρίς ακραίες εθνικιστικές αντιλήψεις και προκαταλήψεις

ü  αισθητική αγωγή

ü  ανάδειξη και αξιοποίηση των ιδιαίτερων κλίσεων και ικανοτήτων των νέων.

13.Σε μια εποχή παγκοσμιοποίησης (της οικονομίας, της επικοινωνίας, της πολιτικής, του πολιτισμού) καθίσταται αναγκαία η σύνδεση της εκπαίδευσης με τη διεθνή πραγματικότητα.

Γνωρίσματα μορφωμένου ανθρώπου

1.ορθότητα και ακρίβεια στη χρήση της μητρικής γλώσσας

2.λεπτοί και ευγενικοί τρόποι,που εκφράζουν παγιωμένες συνήθειες σκέψης και δράσης

3.διεισδυτική και προορατική σκέψη.

4.δυνατότητα συνεχούς καλλιέργειας

5.ικανότητα και δύναμη μετατροπής των γνώσεων και στοχασμών σε δράση

Ανθρωπιστική παιδεία ή τεχνοκρατική εκπαίδευση;

1.με την τεχνοκρατική εκπαίδευση:

ü  -αξιοποιούνται οι δημιουργικές και παραγωγικές δυνατότητες του ανθρώπου.

ü  -απόκτηση ειδικών επαγγελματικών γνώσεων,ώστε να αντεπεξέρχεται ο μαθητής στις υψηλές απαιτήσεις της σύγχρονης αγοράς εργασίας.

ü  -αυξάνεται η παραγωγικότητα και κατά συνέπεια η ποσότητα και ποιότητα των παραγόμενων αγαθών

ü  -δυνατή η εκμετάλλευση των φυσικών πλουτοπαραγωγικών πηγών

2. Για να μην παράγει η εκπαίδευση μονομερείς ανθρώπους,απαραίτητη είναι η ανθρωπιστική παιδεία που ευνοεί τον ορθολογικό τρόπο σκέψης:

Έτσι:

ü  -εμπνέει σεβασμό στον άνθρωπο και τα δημιουργήματά του

ü  -συντελεί στη διαμόρφωση ενάρετου ήθους

ü  -διδάσκει στον άνθρωπο τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του ως πολίτη,τον καθιστά ενεργό πολίτη

ü  -οξύνει την κριτική του ικανότητα

ü  -καλλιεργεί τηνευαισθησία του και καλαισθησία του.

Η παιδεία σταθερό θεμέλιο δημοκρατίας

ü  στη διαμόρφωση των ουσιαστικών γνωρισμάτων της δημοκρατίας,όπως ελεύθερη διάνοια,ενάρετο ήθος,σεβασμός,ανεκτικότητα,αλληλοσεβασμός,υπευθυνότητα, ισοπολιτεία, αξιοκρατία,σεβασμός ατομικών δικαιωμάτων

ü  οι συνθήκες που επικρατούν σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα ευνοούν την ελεύθερη διακίνηση ιδεών,την έρευνα,καλλιτεχνική δημιουργία.

ü  η γνώση οδηγεί τον άνθρωπο στην αρετή,στις ηθικές αξίες

ü  η γνώση αποτελεί πορεία του ανθρώπου στην ελευθερία,στην προάσπιση των δημοκρατικών θεσμών,στην απεμπόληση ρατσιστικών και εθνικιστικών αισθημάτων,

ü  -το σχολείο για να λειτουργήσει ως κοιτίδα παιδείας πρέπει να είναι ανοικτό στην κοινωνία και ο διδάσκων να έχει υψηλό αίσθημα ευθύνης.

Ρόλος Ανώτατης εκπαίδευσης

1.   Τα Ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα αποτελούν πόλο έλξης δεκάδων χιλιάδων νέων,για να πραγματοποιήσουν τα όνειρά τους.

2.   Πίστη ότι το πτυχίο ανώτατης σχολής θα δώσει λύση στα προβλήματά τους.

3.   Απόρροια:γιγαντισμός Ανώτατης εκπαίδευσης,έλλειψη προγραμματισμού,περιορισμένες δαπάνες για έρευνα,χαμηλή ποιότητα παιδείας.

Η στροφή και ο συνωστισμός στις πανεπιστημιακές σχολές

Αιτίες του φαινομένου:

ü  Ο εκδημοκρατισμός της κοινωνίας και η σταδιακή κατάργηση των φραγμών και των διακρίσεων στη μόρφωση μετέτρεψαν την εκπαίδευση σε κοινό αγαθό.

ü  Οι σύγχρονες κοινωνικές και επαγγελματικές ανάγκες απαιτούν ως αναγκαία προϋπόθεση την κατοχή ενός τουλάχιστον τίτλου σπουδών.

ü  Η αγορά εργασίας καθιστά αναγκαία την εξειδίκευση που προσφέρουν πολλές, κυρίως νεοσύστατες, πανεπιστημιακές σχολές.

ü  Η αντίληψη που θέλει τον κάτοχο ενός πανεπιστημιακού τίτλου να βρίσκει πιο εύκολα μια θέση εργασίας, έστω και αν αυτό γίνεται καθυστερημένα, γεγονός που επιβεβαιώνεται και στατιστικά στη χώρα μας.

ü  Η επαγγελματική σταθερότητα και η μονιμότητα που- κατά την επικρατούσα αντίληψη- εξασφαλίζουν όσα επαγγέλματα στηρίζονται σε πανεπιστημιακού επιπέδου σπουδές, ιδιαίτερα για όσους αναζητούν μια θέση στο δημόσιο τομέα.

ü  Οι αυξημένες στην εποχή μας προσωπικές φιλοδοξίες για ευρύτερη μόρφωση και επαγγελματική ανέλιξη μέσω των ανώτατων σπουδών.

ü  Η διαιώνιση της κοινωνικά ρατσιστικής νοοτροπίας που θεωρεί όσους ασχολούνται με χειρωνακτικά ή τεχνικά επαγγέλματα πολίτες δεύτερης κατηγορίας, ενώ αντίθετα αντιμετωπίζει ως κοινωνικά αναβαθμισμένους και καταξιωμένους τους πτυχιούχους πανεπιστημιακών σπουδών.

ü  Οι οικογενειακές προσδοκίες και οι καταπιεσμένες επιθυμίες των γονιών που ωθούν τα παιδιά τους στην κατεύθυνση των σπουδών, έστω και αν δεν έχουν ανάλογες ικανότητες.

ü  Η καλλιέργεια της αντίληψης για πανεπιστημιακές σπουδές από το ευρύτερο περιβάλλον και κυρίως από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, που προβάλλουν ως μείζον θέμα της επικαιρότητας τις εισαγωγικές εξετάσεις.

Αίτια ανεργίας των πτυχιούχων

ü  αναντιστοιχία εκπαίδευσης,κυρίως ανώτατης,με τις κοινωνικοοικονομικές ανάγκες της χώρας

ü  η δομή του εκπαιδευτικού θεσμού χαρακτηρίζεται από την υποβάθμιση των τεχνικοεπαγγελματικών κλάδων

ü  νοοτροπία οικογένειας που αξιολογεί τα επιστημονικά επαγγέλματα.

ü  φετιχιστική νοοτροπία πανεπιστημιακού πτυχίου

ü  οι συνιστώσες της κοινωνικοποίησης(σχολείο,οικογένεια)και οι κοινωνικές αντιλήψεις συντελούν στην πρόκληση του φαινομένου=υπερμεγένθυση,λόγω γοήτρου,αριθμού πτυχιούχων.

ü  έντονο αστυφιλικό ρεύμα,ανισορροπία προσφοράς και ζήτησης

ü  δυσμενείς συνθήκες άσκησης πολλών μη επιστημονικών επαγγελμάτων.

Συνέπειες του φαινομένου:

ü  δραματική αύξηση των ανέργων πτυχιούχων

ü  κορεσμός συγκεκριμένων σχολών και επαγγελμάτων με μεγάλη ζήτηση, γιγαντισμός της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης

ü  ποιοτική έκπτωση της παρεχομένης πανεπιστημιακής εκπαίδευσης

ü  «φροντιστηριοποίηση» του Λυκείου, το οποίο χάνει τον ευρύτερο μορφωτικό του χαρακτήρα και γίνεται εξεταστικός προθάλαμος των πανεπιστημιακών σχολών

ü  καλλιέργεια ανταγωνιστικού κλίματος για την είσοδο σε μια σχολή

ü  παγίωση της υπάρχουσας νοοτροπίας για το «γόητρο» που προσδίδει ένας τίτλος σπουδών

ü  απογοητεύσεις με δραματικά αποτελέσματα σε περίπτωση αποτυχίας

ü  αύξηση των νέων που αναζητούν την τύχη τους στο εξωτερικό, αφαίμαξη της χώρας σε οικονομικό και ανθρώπινο δυναμικό

ü  αναταραχή στην παραγωγική διαδικασία της χώρας με τον πληθωρισμό πτυχιούχων και την έλλειψη τεχνικών επαγγελματιών

Προσφορά Ανώτατης Εκπαίδευσης-Σημασία της

Η Ανώτατη εκπαίδευση αποτελεί αναντίρρητα κορωνίδα των εκπαιδευτικών βαθμίδων,καθώς συνδέονται με τον εθνικό μας πολιτισμό και είναι κέντρα πνευματικής ζωής.

Έτσι:

1.   Η Ανώτατη εκπαίδευση πρέπει να καλλιεργήσει τις αξίες της κοινωνίας,όπως ελευθερία,δικαιοσύνη,δημοκρατία,να βοηθήσει τους νέους να οικοδομήσουν προσωπικότητα.

2.   οφείλει να μυήσει τους φοιτητές στην επιστημονική γνώση και στην επιστημονική μεθοδολογία.

3.   Οφείλει να αναδείξει τους πνευματικούς ηγέτες που θα γίνουν πρότυπα για τους πολλούς και θα κινητοποιήσουν την προσπάθεια επίτευξης των άνωθεν.

4.   Πρέπει να είναι το πεδίο διακίνησης ιδεών,διαφωνιών και αντιπαραθέσεων,οίκος δημοκρατίας και ελευθερίας,ώστε να διαμορφωθεί ηθική και πολιτική συνείδηση.

5.   Απαιτείται οργανωτικός και τεχνολογικός εκσυγχρονισμός,προώθηση επιστημονικής έρευνας σε όλους τους τομείς,εκπόνηση προγραμμάτων που θα προετοιμάζουν το ανθρώπινο δυναμικό να υπηρετήσει τις ανάγκες της οικονομικής,πολιτικής,πνευματικής,ηθικής και καλλιτεχνικής ζωής της κοινωνίας μας.

6.   Στελέχωση με άξιο διδακτικό προσωπικό,εκσυγχρονισμός λειτουργίας τους,αυτοτέλεια και συνδρομή της πολιτείας με γενναίες δαπάνες.

Η Εθνική παιδεία

• Η εθνική παιδεία καλλιεργεί την αγάπη για την πατρίδα, την πίστη στα ιδανικά και τις αξίες της αλλά και το σεβασμό στις άλλες πατρίδες, στα ιδανικά και στις αξίες τους.

• Η δημιουργική αξιοποίηση της πνευματικής κληρονομιάς -λαϊκής και λόγιας- αναδεικνύει την εθνική - πολιτιστική ιδιαιτερότητα και τη συνεισφορά της στον οικουμενικό πολιτισμό.

• Η εθνική παιδεία προβάλλει τις εθνικές αξίες με κίνητρο τη διατήρηση των παραδόσεων κάθε λαού.

• Συμβάλλει στην καλλιέργεια του γλωσσικού αισθητηρίου, γιατί διαφυλάσσει και μεταδίδει στις νεότερες γενιές το γλωσσικό πλούτο, στον οποίο απεικονίζεται η κουλτούρα ενός λαού.

• Η εθνική παιδεία δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη διδασκαλία του μαθήματος της ιστορίας, γεγονός που τονώνει το εθνικό φρόνημα.

Ευρωπαϊκή διάσταση της εκπαίδευσης

α. Τρόποι και μέσα υλοποίησής της

• Θεωρείται λειτουργικότερη και αποδοτικότερη αν διδαχθεί ως σύνθετη έννοια μέσω διαφόρων γνωστικών αντικειμένων.

• Πραγματοποιείται με την παροχή γνώσεων σχετικών με την Ευρωπαϊκή Ένωση, τα κράτη-μέλη της και τις κοινές καταβολές τους, μέσα από τη διδασκαλία μαθημάτων, όπως η Ιστορία, η Γεωγραφία, οι Γλώσσες, οι Κοινωνικές Επιστήμες, η Λογοτεχνία.

• Ειδικότερα, η διδασκαλία της Ιστορίας επιβάλλεται να περιλαμβάνει πληροφορίες για την εξέλιξη του ευρωπαϊκού πολιτισμού, όπως αυτός διαμορφώθηκε στη διαδρομή των αιώνων από την ελληνική κλασική αρχαιότητα, τον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό, την Αναγέννηση, το Διαφωτισμό μέχρι και τη σύγχρονη πολιτισμική πραγματικότητα.

• Η αισθητική αγωγή είναι αναγκαίο να αποβλέπει στην επαφή και τη γνωριμία με το έργο, τα πνευματικά και καλλιτεχνικά ρεύματα- παλαιότερα και σύγχρονα- που σημάδεψαν την πορεία του ευρωπαϊκού πολιτισμού.

• Η προβολή της ευρωπαϊκής πολιτισμικής κληρονομιάς μπορεί να επεκτείνεται και να συμπληρώνεται με επισκέψεις σε μουσεία, μνημεία και χώρους τέχνης.

• Οι μαθητές μπορούν να συμμετέχουν σε ευρύτερες δραστηριότητες, σε συνεργασία με πολιτιστικά ιδρύματα, με ευρωπαϊκά σχολεία ή μέσω ευρωπαϊκών προγραμμάτων.

• Η εκπαίδευση οφείλει να εξοικειώνει τους μαθητές με τους θεσμούς, τα όργανα και τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ώστε οι αυριανοί ευρωπαίοι πολίτες να έχουν κοινό μέτρο επιλογών και δράσης.

• H ενσωμάτωση της ευρωπαϊκής διάστασης στη διδακτική πράξη δεν πρέπει να γίνεται σε βάρος των αρχικών σκοπών που θέτει το εθνικό εκπαιδευτικό σύστημα, ούτε να βρίσκεται σε αντίθεση με τις πολιτιστικές, ηθικές, θρησκευτικές και κοινωνικές αξίες κάθε λαού.

β. Οφέλη που προκύπτουν από την ευρωπαϊκή διάσταση στην εκπαίδευση

• Οι μαθητές διευρύνουν τους ορίζοντές τους, καθώς ξεφεύγουν από το στενό πλαίσιο της κοινότητάς τους και ενημερώνονται για τις διεθνείς εξελίξεις της σύγχρονης πραγματικότητας.

• Αποκτούν έγκυρη πληροφόρηση για τις κοινωνικές, πολιτικές και διοικητικές δομές των ευρωπαϊκών χωρών και καθίστανται κοινωνοί των τρεχουσών εξελίξεων, η κατανόηση των οποίων τους βοηθά να ερμηνεύσουν και τις εξελίξεις στη χώρα τους, λόγω της αλληλεξάρτησης των λαών.

• Η κατανόηση της σύγχρονης ευρωπαϊκής πραγματικότητας επιτρέπει την πολιτιστική σύμμειξη, την ανταλλαγή διαφορετικών πολιτιστικών στοιχείων.

• Οι νέοι διαμορφώνουν δημοκρατική και ανθρωποκεντρική συνείδηση, απομακρύνονται από τον εθνικισμό, την εμμονή σε ιδέες περί ανωτερότητας των πολιτισμών και καλλιεργούν μέσα τους το σεβασμό, συμφιλιώνονται με το διαφορετικό, μαθαίνουν να γίνονται ανεκτικοί, δεκτικοί στο καινούργιο

Ο διττός ρόλος της εκπαίδευσης: Σχεδιάγραμμα της έκθεσης

1. Πρόλογος:

-Η ανάγκη εύρυθμης λειτουργίας της εκπαίδευσης, ώστε να παρέχει στο νέο όλα τα απαραίτητα εφόδια, για να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες, τον ανταγωνισμό, να αποκτήσει αυτογνωσία, αξίες, ηθική, επάγγελμα που θα τον ευχαριστεί και θα προσφέρει ό,τι μπορεί για την ατομική και κοινωνική πρόοδο.

-προετοιμασία των νέων για την αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτων και για τη δημιουργική δράση

2. Κύριο Μέρος

Α. Σύγχρονο πλαίσιο και απαιτήσεις

-οικονομικός ανταγωνισμός, ελεύθερη αγορά, απαιτήσεις εξειδίκευσης: η εκπαίδευση καλείται να διαμορφώσει ανάλογες προσωπικότητες

-χρειάζεται εκπαίδευση που θα ετοιμάσει νέους με ουσιαστικά επαγγελματικά προσόντα, ώστε να συντελέσουν στην αύξηση της παραγωγής και παραγωγικότητας και στην οικονομική πρόοδο

-ανάγκη επιστημονικής και επαγγελματικής κατάρτισης σ’ ένα κόσμο ευρύτερων συνεργασιών(ΕΕ), ελέυθερης διακίνησης ιδεών και προσώπων, ώστε να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις των καιρών.

Β. Αναπόφευκτοι κίνδυνοι

- διεθνοποίηση θεσμών, οικονομική  αλληλεξάρτηση, διακρατικοί συνασπισμοί οδηγούν σε προσέγγιση λαών. Μοιραίος κίνδυνος πολιτιστικής αλλοτρίωσης και αλλοίωσης της εθνικής φυσιογνωμίας αναπτυσσόμενων λαών, λόγω διείσδυσης της κουλτούρας των δυνατότερων οικονομικά

-Η εισαγωγή ξένης τεχνολογίας οδηγεί και σε εισαγωγή ξένης κουλτούρας

-Η εκπαίδευση χρεώνεται την ευθύνη καλλιέργειας στους νέους εθνικής συνείδησης, σεβασμού στην εθνική και πολιτιστική κληρονομιά, ώστε να μη γίνουν θύματα μιμητισμού, ξενομανίας και αλλότριας επιβολής

Γ. Απαιτήσεις εύρυθμης λειτουργίας εκπαίδευσης: στόχοι της

- πνευματική καλλιέργεια νέων ανθρώπων, ανάπτυξη κριτικού στοχασμού, ώστε οι νέοι να ελέγχουν κάθε μήνυμα και εγχείρημα ετεροπροσδιορισμού

-καλλιέργεια ελληνικής γλώσσας, άμυνα σε φαινόμενα λεξιπενίας

-μύηση στο λόγιο και λαϊκό εθνικό πολιτισμό

-καλλιέργεια σεβασμού στην παράδοση του λαού

-ενίσχυση πατριωτισμού και απεμπόληση του νοσηρού εθνικισμού

-καλλιέργεια της συνείδης συμβολής τους στην ανάπτυξη ενός υγιούς κοσμοπολιτισμού, στα πλαίσια της αναπόφευκτης παγκοσνιοποίησης

-καλλιέργεια κοινωνικής συνείδησης,πνεύματος συνεργασίας και αλληλεγγύης

- εύστοχη και ουσιαστική διδασκαλία του μαθήματος της ιστορίας

-εμπλουτισμός σχολικών βιβλιοθηκών και κίνητρα επαφής με το βιβλίο, ώστε να ενισχυθούν οι πολιτιστικές αντιστάσεις του νέου

-αποφυγή χρησιμοθηρικής γνώσης και αποκλειστική προσφορά ανθρωπιστικής παιδείας, ώστε οι αυριανοί επιστήμονες να μη γίνονται στυγνοί τεχνοκράτες και να υποτάσσονται στο υλιστικό και ωφελιμιστικό πνεύμα της εποχής

-καλλιέργεια δημοκρατικού φρονήματος και σεβασμού στις αξίες

-ο δάσκαλος οφείλει να εμπνεύσει στους νέους αγάπη για τη ζωή, σεβασμό στα γράμματα, τις τέχνες, το συνάνθρωπο, όραμα για μια καλύτερη κοινωνία, εθνικά ιδεώδη, αξίες και ιδανικά, όπως μέτρο, αυτογνωσία, ολυμπισμός, ελευθερία, δημοκρατία, ευθύνη, αλληλεγγύη, αλτρουισμό και σεβασμό στο συνάνθρωπο

-έτσι θα μπορέσει να ενισχύσει τον ηθικοπνευματικό πολιτισμό και να δώσει νόημα σε μια πρόοδο που έχει τρωθεί από την αναξέλεγκτη τεχνολογική εξέλιξη που επιδιώκει κυριαρχία και επιβολή.

- και η τριτοβάθμια εκπαίδευση οφείλει να θωρακίσει το νέο, όχι μόνο επαγγελματικά, αλλά να συνδυάσει εξειδικευμένη γνώση, αγάπη για την έρευνα, σφαιρική μόρφωση και να ετοιμάσει τον αυριανό υπεύθυνο πολίτη, καλλιερημένο με αντίληψη του ρόλου του σε έναν κόσμο ραγδαίων έως και επικίνδυνων αλλαγών, να θωρακίσει το νέο επιστήμονα με αρχές και αξίες που θα τον θέσουν μέσα στον κόσμο και όχι πέρα από αυτόν…

3. Επίλογος

-σήμερα, σε αντιδιαστολή με το παρελθόν η εκπαίδευση δεν είναι προνόμιο των λίγων οικονομικά ισχυρών, αλλά όλων. Σ’ αυτό συνετέλεσε η άνοδος του βιοτικού και πνευματικού επιπέδου και η επικράτηση δημοκρατικής συνείδης και πολιτεύματος εν γένει

-τα ανησυχητικά φαινόμενα εθνικής, πολιτιστικής και πνευματικής αλλοτρίωσης, μιμητισμού και ξενομανίας μόνο μέσω μιας υγιούς εθνικής εκπαίδευσης μπορούν  να αντιμετωπιστούν

-χρέος της εκπαίδευσης και πολιτείας να θωρακίσει τους νέους με κατάλληλα εφόδια, ώστε να αντεπεξέλθουν στους ταχύτατους ρυθμούς της τεχνολογικής εξέλιξης και ταυτόχρονα να μην υποδουλωθούν πολιτιστικά και εθνικά στις πιο προηγμένες χώρες.

Σχέση μαθητή-δασκάλου

ü  Αναπτύσσεται σχέση αμοιβαίας αγάπης, αλληλοεκτίμησης και αλληλοσεβασμού

ü  κατεξοχήν πνευματική και μορφωτική σχέση

ü  ο νέος εμπιστεύεται στο δάσκαλο τη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του

ü  με τον ιδανισμό του ο νέος γίνεται σκληρός κριτής του δασκάλου του

ü  ο δάσκαλος οφείλει να του προβάλει αξίες της ζωής, να του μεταδώσει γνώσεις, να τον διδάξει και να διδαχθεί

ü  αμοιβαία σχέση έλξης και αγάπης ελεύθερων ανθρώπων: αναπτύσσεται ο νέος, ωριμάζει και ο δάσκαλος

ü  ηθική ικανοποίηση δασκάλων, όταν διαπιστώνεται με το πέρασμα του χρόνου ότι προσεγγίζεται ο παιδαγωγικός στόχος , να γίνουν δηλαδή οι μαθητές ολοκληρωμένες προσωπικότητες που με το έργο τους θα συμβάλλουν στην πρόοδο της πατρίδας και της ανθρωπότητας

Δάσκαλος

ü  οραματιστής καλύτερου κόσμου

ü  πίστη στην αποστολή του και βαθιά συναίσθηση ευθύνης απέναντι στους μαθητές και στην πατρίδα

ü  δε μεταδίδει μόνο γνώσεις, αλλά διαμορφώνει και ανθρώπινες προσωπικότητες

ü  πίστη στον άνθρωπο και στην αξία του

ü  αγάπη στο μαθητή, συμμερίζεται τις ανησυχίες του

Μαθητής

ü  εμπιστοσύνη στο δάσκαλο

ü  ιδανισμός του που τον ωθεί σε αυστηρή κριτική του δασκάλου του

ü  άδολα και αγνά κίνητρα

ü  θέλει να μάθει και να ολοκληρώσει την προσωπικότητά του

ü  αποτιμά το ηθικό περιεχόμενο των επιλογών του και αναγνωρίζει με ευγνωμοσύνη το ρόλο που έπαιξε ο δάσκαλος

ΠΠΣΠΘ

ΠΑΙΔΕΙΑ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ: Γ΄ΛΥΚΕΙΟΥ

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Α. Παιδεία και εκπαίδευση

Το σχολικό σύστημα σε όλα τα επίπεδα αναπαράγει τη μετριότητα

Αρθρο του ΘΑΝΑΣΗ ΔΡΙΤΣΑ *

ü  Δεν υπάρχει μαθητής που δεν «παιδεύτηκε» να λύσει κάποιο μαθηματικό πρόβλημα, εργάτης που δεν «παιδεύτηκε» να κουβαλήσει με τα χέρια του κάποιο βαρύ φορτίο, μητέρα που δεν «παιδεύτηκε» να μεγαλώσει τα παιδιά της.

ü  Η λέξη «παιδεία» συνοδεύει αναπόφευκτα τη ζωή μας από τη γέννηση μέχρι το θάνατο. Στις μέρες μας όμως και δυστυχώς σε παγκόσμια κλίμακα ο μέσος πολίτης έχει παρανοήσει τη λέξη «παιδεία», την οποία πρακτικά συγχέει με τη λέξη «εκπαίδευση».

ü  Η τεχνολογική επανάσταση σε μια κοινωνία που καθορίζει τις αρχές της με γνώμονα το οικονομικό κέρδος αύξησε σημαντικά την προσφορά, ενώ παράλληλα μείωσε κατά πολύ τη ζήτηση εργασίας. Επίσης η ραγδαία αύξηση της επιστημονικής γνώσης σε όλους τους τομείς απαιτεί όλο και περισσότερα ειδικά προσόντα των εργαζομένων, γεγονός που συνεπάγεται μακροχρόνια πτυχιακή και μεταπτυχιακή εκπαίδευση.

ü  Για να γίνεις ευτυχισμένος άνθρωπος χρειάζεσαι παιδεία, ενώ για να βρεις πλέον εργασία σήμερα χρειάζεσαι εκπαίδευση. Η κλασική έννοια της παιδείας, δηλαδή το ελληνοχριστιανικό μοντέλο, οδηγεί τον άνθρωπο στη σύμμετρη ανάπτυξη ψυχής και σώματος, δεν αποσκοπεί στη στείρα συσσώρευση γνώσης και στοχεύει στην ατομική ευτυχία. Ετσι αρχίζει λοιπόν να εξηγείται η τρομακτική αύξηση της συχνότητας της κατάθλιψης στο γενικό πληθυσμό σήμερα εφόσον η μανιώδης αφοσίωση στην απόκτηση προσόντων για την πραγμάτωση της «επιτυχίας» οδηγεί, τελικά, στην απώλεια της «ευτυχίας».

ü  Ιδιαίτερα στον τόπο μας οι γονείς προετοιμάζουν τα παιδιά τους να γίνουν οι αυριανοί πρωταθλητές στο αντικείμενο που θα επιλέξουν να σπουδάσουν. Ετσι τα παιδιά από νωρίς μαθαίνουν να γίνονται ανταγωνιστικά, σταματούν να χαίρονται τις χαρές της παιδικής ηλικίας και της εφηβείας, η ψυχή τους γερνάει γρήγορα και χάνει την αθωότητά της. Ηδη στην ηλικία των τριάντα ετών αρκετοί νέοι άνθρωποι σήμερα χτυπάνε την πόρτα των ψυχιάτρων, προκειμένου να χαπακωθούν με ψυχοφάρμακα. Μάλιστα οι συνεχείς άστοχες και παρανοειδείς αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης οδηγούν τους μαθητές στο απόλυτο χάος, όμως το διαρκές χάος στο εκπαιδευτικό μας σύστημα εξυπηρετεί τελικά τα συμφέροντα της παραπαιδείας.

ü  Επιπλέον, σύμφωνα με τον σπουδαίο Βρετανό καθηγητή-ερευνητή KenRobinson, το επικρατούν σύστημα εκπαίδευσης εξορίζει τα πιο δημιουργικά και ταλαντούχα παιδιά σε όλα τα επίπεδα.

ü  Η σύγχρονη εκπαίδευση ακόμη και σε ακαδημαϊκό επίπεδο αναπαράγει τη μετριότητα, διότι η μετριότητα είναι εκείνη που ανατροφοδοτεί το συντηρητικό ακαδημαϊκό σύστημα. Κάποτε αποκτούσαν μεταπτυχιακούς τίτλους διάκρισης (π.χ. PhilosophyDoctor, PhD) μόνον εξαιρετικά προικισμένα άτομα που με την επιστημονική τους σκέψη άλλαξαν κυριολεκτικά την πορεία της επιστήμης. Σήμερα σχεδόν όλοι οι φοιτητές που εγγράφονται σε ένα διδακτορικό πρόγραμμα (PhD) κάποια στιγμή θα αποκτήσουν τον τίτλο αυτό, αλλά βέβαια ούτε σε 5% δεν ανέρχεται το ποσοστό εκείνων των διδακτορικών που συνεισφέρουν κάτι σημαντικό στην ιστορία της επιστήμης. Απλά και οι ακαδημαϊκοί τίτλοι έχουν αποκτήσει καθαρά εμπορική αξία, διότι μέσα από τα δίδακτρα συντηρείται η ακαδημαϊκή βιομηχανία. Οπωσδήποτε το ακαδημαϊκό σύστημα εφόσον συνδέεται με την αγορά εξασφαλίζει και σε εκείνους που κατέχουν τον απαιτούμενο τίτλο μελλοντικές θέσεις εργασίας.

ü  Η ανακύκλωση, βέβαια, της μετριότητας την οποία αναπαράγει η πλειονότητα των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων αποκλείει συνήθως από την αγορά εργασίας τα πιο δημιουργικά και ευφάνταστα μυαλά. Μια ενδιαφέρουσα κίνηση γίνεται τελευταία σε κάποια πανεπιστήμια της Ολλανδίας, εκεί προκειμένου να προβάλουν το επιστημονικό έργο όσων δεν συμμετείχαν σε ένα τυπικό διδακτορικό πρόγραμμα (με δίδακτρα), απονέμουν διδακτορικούς τίτλους σε άτομα τα οποία έχουν έναν συγκεκριμένο αριθμό αναγνωρισμένων πρωτοποριακών δημοσιεύσεων σε κάποιο επιστημονικό αντικείμενο.

ü  Η σφαιρική παιδεία αποσκοπεί στην ευτυχία ατόμων και κοινωνιών, ενώ η μονομερής εκπαίδευση αποσκοπεί στην εκβιαστική ένταξή μας στην κοινωνία της αγοράς σε εποχές μεγάλης ανεργίας. Ισως αυτό το μεγάλο πρόβλημα του κορεσμού στην αγορά εργασίας να ωθήσει, τελικά, τους νέους να κάνουν ό,τι τους λέει η καρδιά τους, με γνώμονα λιγότερο την υλική ευμάρεια και περισσότερο την ατομική ευτυχία- έτσι και αλλιώς η υλική ευμάρεια δεν εξασφαλίζεται πλέον.

ü  * Καρδιολόγου, Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, συνθέτη και συγγραφέα

Β. Εκπαίδευση και Παιδεία

«Σε λίγο καιρό κάθε Ελληνας θα είναι κάτοχος κάποιου πτυχίου» προειδοποιεί με άρθρο του ο καθηγητής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου κ. Γιάννης Πουντουράκης. «Ε, και;», μπορεί να αναρωτηθεί κάποιος. Είναι καλύτερο να κατέχουν πτυχία μόνο οι έχοντες, όπως γινόταν μέχρι πριν από λίγα χρόνια; Δεν θέλουμε ευκαιρίες για όλους;

Ακόμη κι αν υποθέσουμε ότι «η βασική παράμετρος της διακήρυξης της Σορβόννης και της διαδικασίας της Μπολόνιας είναι η προσαρμογή της πανεπιστημιακής μόρφωσης σε μια ταχύρρυθμη διαδικασία εκπαίδευσης τριετούς διάρκειας στο πλαίσιο ενός μεταβαλλόμενου τοπίου στην αγορά εργασίας» («Μεταλυκειακάfastfood», «Τα Νέα» 17.7.2007) που βρίσκεται το κακό; Στα τρία χρόνια, ή στο ταχύρρυθμο της εκπαίδευσης; Κι αν κάποιοι καταφέρουν να μάθουν σε τρία χρόνια αυτά που δεν μαθαίνουν σε πέντε στο Μετσόβιο πώς βλάπτεται ο λαός;

Κάποιοι μπορεί να φέρουν ως επιχείρημα την ασαφή έννοια της Παιδείας. Τα ταχύρρυθμα «Polytechnics», λένε, δεν προσφέρουν την αναγκαία για τον νέο παιδεία. Μα, σάμπως την προσφέρουν τα βραδύρρυθμα Πολυτεχνεία μας; Κι αν την προσφέρουν πώς την μετράμε; Από τη συμπεριφορά των φοιτητών; Ενα είναι σίγουρο: στα ταχύρρυθμα «Polytechnics» οι φοιτητές δεν έχουν χρόνο να χτίζουν τους πρυτάνεις των στα γραφεία τους, ούτε να βρομίζουν τις αίθουσες με συνθήματα.

Συγχέουμε πολλές φορές την εκπαίδευση με την Παιδεία. Σίγουρα η ανώτατη εκπαίδευση πρέπει να προσφέρει και παιδεία, αλλά παιδεία δεν προσφέρει μόνο η ανώτατη εκπαίδευση. Παιδεία επίσης παρέχει η ανάγνωση βιβλίων και εφημερίδων, η παρακολούθηση καλλιτεχνικών εκδηλώσεων και συζητήσεων, δραστηριότητες που δεν είναι και δεν πρέπει να είναι υπό τον έλεγχο του κράτους.

Το πρόβλημα όμως είναι πως τα ελληνικά ΑΕΙ δεν προσφέρουν καν εκπαίδευση, εξ ου και η μεγαλύτερη ανεργία πτυχιούχων στην Ευρώπη -ρεκόρ που πετύχαμε χωρίς τα «τρισκατάρατα» ιδιωτικά ΑΕΙ. Το μόνο που προσφέρει σήμερα η ελληνική ανώτατη εκπαίδευση είναι ένα πιστοποιητικό διέλευσης από το πανεπιστήμιο για να διεκδικήσει κάποιος μια θέση στο Δημόσιο. Κάτι αντίστοιχο αυτού που προσφέρει το υπουργείο Εθνικής Αμυνας σε αναπήρους πολέμου για να ανοίξουν περίπτερο.

Ας μην ανησυχούν λοιπόν για την παιδεία οι κλειδοκράτορες των κρατικών ΑΕΙ. Αυτή θα υπάρξει και μετά απ’ αυτούς. Το πρώτο πρόβλημα είναι να αποκτήσουμε εκπαίδευση, γιατί παρά το γεγονός ότι δεν μπορούμε να μετρήσουμε τι παιδεία παρέχουν τα κρατικά ΑΕΙ, βλέπουμε το επίπεδο εκπαίδευσης στην γενιά των 700 ευρώ.

ΠάσχοςMανδραβέλης

Γ. Να συνδέσουμε την ανώτατη εκπαίδευση με την αγορά εργασίας…

Είναι πασιφανής η αδυναμία του εκπαιδευτικού συστήματος να προσαρμοστεί στη σύγχρονη εποχή|Ποιος είναι ο δρόμος που ανοίγεται μπροστά σε νέους με εφόδια, όνειρα και αποθέματα ψυχής, όταν αυτοί πρόκειται να απορροφηθούν στην αγορά εργασίας;

Είναι προφανές ότι το κοινωνικό οικοδόμημα στηρίζεται σε ένα εκπαιδευτικό σύστημα το οποίο, σε όλο το χρονικό του εύρος, από την Πρωτοβάθμια και τη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση έως και την Τριτοβάθμια, ενώ εξοπλίζει τους νέους με γνωστικά εφόδια και επιστημονική κατάρτιση, δεν ΄΄προβλέπει΄΄ στη συνέχεια, με το πέρας των σπουδών, ένα εύλογο χρονικό διάστημα το οποίο θα νοείται ως «ανεργίας», ώστε ο νέος ή η νέα να προετοιμασθεί περαιτέρω σε θέματα ειδίκευσης αλλά και να θωρακισθεί συναισθηματικά για ενδεχόμενες δυσκολίες που θα συναντήσει.

Ηεκπαίδευσηανέκαθενθεωρούντανύψιστοαγαθόγιατονάνθρωπο, έναςευσεβήςπόθοςγιαπολλούςγονείςκαιπαιδιά, έναόνειρο, πουμικροίκαιμεγάλοιφαίνοντανδιατεθειμένοινα «κυνηγήσουν» μεκάθετρόπο. Ηδωρεάνεκπαίδευσηκαιηάμεση, σεαυτήν, πρόσβασηόλωντωννέων, κατάτοπαρελθόν, συνηγόρησεπροςαυτήτηνκατεύθυνση. ΌμωςτοποσοστότωννέωνπαιδιώνπουφοιτούσεστηνΤριτοβάθμιαεκπαίδευσηπαλαιότεραήτανσαφώςμικρότερο, συγκριτικάμεσήμερα, μόλιςτο 15%.

Πρόκειταιγιαποσοστό, όπωςαντιλαμβανόμαστε, τοοποίομπορούσεεύκολανααπορροφηθείστηναγοράεργασίαςκαινααξιοποιηθείγόνιμακαιδημιουργικάσεκάθεπτυχήτηςανθρώπινηςδραστηριότητας. Ταδεδομέναόμωςσταδιακάάλλαξαν. Στιςμέρεςμας, ηπληθώρα των πτυχιούχων έχει εκτοξεύσει τα ποσοστά της ανεργίας καθώς όλο και περισσότερα άτομα, κάτοχοι μεταπτυχιακού ή διδακτορικού, αδυνατούν να βρουν εργασία.

Ας ανιχνεύσουμε σε αυτό το σημείο το ρόλο και την ευθύνη του εκπαιδευτικού συστήματος. Είναι πασιφανής η αδυναμία του να προσαρμοστεί στη σύγχρονη εποχή, στις επιταγές της οικονομίας και στους κανόνες της ελεύθερης αγοράς. Δεν έχει δηλαδή εκσυγχρονιστεί σύμφωνα με τις ανάγκες της εποχής και σε ορισμένα σημεία μένει προσκολλημένο σε παρωχημένα πρότυπα του παρελθόντος. Ωστόσο, απαράβατη προϋπόθεση προόδου και ανάπτυξης αποτελεί η διερεύνηση της ελεύθερης αγοράς, η γνώση των κανόνων που τη διέπουν και η ικανότητα προσαρμογής ατόμων ή συστημάτων.

Η παραπάνω αδυναμία δεν αντικρούει την παγιωμένη, σε γονείς και παιδιά νοοτροπία, περί μόρφωσης και καταξίωσης μέσω της επαγγελματικής σταδιοδρομίας. Το κράτος στάθηκε αρωγός σε αυτή την κατεύθυνση και οι νέοι πτυχιούχοι αυξάνονται με ραγδαίους ρυθμούς. Ο προβληματισμός έγκειται όμως ακριβώς σε αυτό το σημείο. Ποιος είναι ο δρόμος που ανοίγεται μπροστά σε νέους με εφόδια, όνειρα και αποθέματα ψυχής, όταν αυτοί πρόκειται να απορροφηθούν στην αγορά εργασίας; Επιπρόσθετα, υπάρχουν οι απαραίτητες δομές ή πλαίσια που θα συμβάλλουν στην ομαλή προσέγγιση της αγοράς εργασίας από την πλευρά των νέων ή της διασφάλισης κάποιου χρονικού διαστήματος για την περαιτέρω προσαρμογή τους;
Φορείς του εκπαιδευτικού συστήματος εξάλλου, όπως είναι οι δάσκαλοι, οι καθηγητές αλλά και οι πανεπιστημιακοί δεν διαθέτουν εικόνες από την αγορά εργασίας, υιοθετούν ανάλογη συμπεριφορά, υπηρετούν εκ των έσω το σύστημα και γαλουχούν προσωπικότητες με ανάλογη θεώρηση των πραγμάτων. Έτσι διαιωνίζεται το πρότυπο του δημοσίου υπαλλήλου που απέχει πολύ από εκείνο του αυτοαπασχολούμενου ή του επιχειρηματία.

Προς αποφυγήν της παραπάνω κατάστασης, καλό θα ήταν να γίνουν βήματα προς την αποτελεσματικότερη και αποδοτικότερη σύνδεση της ανώτατης εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας και τις επιχειρηματικές δραστηριότητες. Οι πλέον ειδήμονες του θέματος είναι οι ίδιοι οι επιχειρηματίες αφού η γνώση και η εμπειρία τους θα λειτουργήσουν καταλυτικά στους «εν δυνάμει» επιχειρηματίες.

Και μην ξεχνάμε ότι παρόλη τη δυσμενή οικονομική συγκυρία για τη χώρα που η ανεργία καλπάζει πλήττοντας τους νέους πτυχιούχους, κύριο μέλημα μας θα πρέπει να είναι ενίσχυση της παιδείας και της εκπαίδευσης. Να συνεχιστεί η πορεία της νέας γενιάς προς τα πανεπιστήμια και τη μόρφωση, με βήματα προς τα μπροστά. Το πρόβλημα της χώρας μας δεν ήταν ποτέ οι νέοι πτυχιούχοι αλλά η διαδικασία απορρόφησης τους στην αγορά εργασίας. Κάτι που αποτελεί μείζον ζήτημα για την χώρα μας σήμερα και θα πρέπει να μας απασχολήσει σοβαρά στην προσπάθεια μας να προστατεύσουμε και να δώσουμε προοπτική στη νέα γενιά.

* Δρ. Μηχανικός Παραγωγής & Διοίκησης, PhD, MSc, Διδάσκων Πολυτεχνείου Κρήτης

Ερωτήσεις

1.   Πώς θα απαντούσατε στην επισήμανση ότι το σχολικό σύστημα σήμερα σε όλα τα επίπεδα αναπαράγει τη μετριότητα; Μεταβείτε στην  ιστοσελίδα http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=384001, διαβάστε το άρθρο του Θανάση Δρίτσα και επισημάνετε τα σημεία που επιβεβαιώνουν την παραπάνω άποψη.

2.   Παιδεία και εκπαίδευση δεν ταυτίζονται. Να δικαιολογήσετε την άποψη και να επισημάνετε τους λόγους που οδηγούν στην παρανόηση λαμβάνοντας υπόψη του παραπάνω άρθρο.

3.   Ο Θ. Δρίτσας καυτηριάζει το σύγχρονο σύστημα που οδηγεί τους νέους στην απώλεια της ευτυχίας και στον ψυχίατρο. Συμφωνείτε με την παραπάνω άποψη ή όχι και γιατί;

4.   Για ποιους λόγους ο Θ. Δρίτσας θεωρεί ότι η σύγχρονη εκπαίδευση αναπαράγει τη μετριότητα;

5.   Να βρείτε μια παράγραφο που αναπτύσσεται με επαγωγικό συλλογισμό και να δικαιολογήσετε την επιλογή σας

6.   Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: αναπόφευκτα, γνώμονα, ραγδαία, μανιώδης, ταλαντούχος, αναπόφευκτα

7.   Ποιους θεωρείτε βασικούς στόχους της Παιδείας και για ποιο λόγο το σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα δυσκολεύεται να τους υλοποιήσει;

8.   Μεταβείτε στην ιστοσελίδα http://www.tetradio.gr/html/modules/pico1/index.php?content_id=59 και διαβάστε το άρθρο του ΠάσχουΜανδραβέλη. Ποια άποψη υιοθετεί για την παροχή παιδείας από τα πανεπιστήμια;

9.   Ο Π. Μανραβέλης κατακεραυνώνει το σύγχρονο Πανεπιστήμιο και θεωρεί ότι δεν προσφέρει εκπαίδευση. Γιατί πιστεύετε ότι το υποστηρίζει αυτό; Ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος ενός Ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύματος και ποιοι παράγοντες σήμερα τον υπονομεύουν;

10.                Δικαιολογείτε τη σύνδεση που επιχειρεί ο Μανδραβέλης της συμπεριφοράς των φοιτητών με τη βαρύτητα της απόκτησης ενός πτυχίου; Για ποιους λόγους το κάνει αυτό και ποια είναι η δική σας άποψη;

11.                Στην τελευταία παράγραφο βάλλει κατά της εκπαιδεύσεως στη σύγχρονη Ελλάδα. Έχει δίκιο ή όχι και γιατί; Ποια είναι η δική σας άποψη;

12.                Να δικαιολογήστε την ενότητα των τριών τελευταίων παραγράφων του κειμένου του Μανδραβέλη

13.                Με ποιους τρόπους και με ποια μέσα πειθούς αναπτύσσονται η 4^η και 5^η παράγραφος του κειμένου;

14.                Ποιο ρόλο παίζει στην πρώτη και δεύτερη  παράγραφο του παραπάνω κειμένου η επίκληση στην αυθεντία και η χρήση του ερωτηματικού;

15.                Με το β΄ συνθετικό των παρακάτω λέξεων να γράψετε ένα ομόρριζο ουσιαστικό: κατέχουν, επιχείρημα, σαφήνεια, έννοια, πρόβλημα, αντίστοιχο, διεκδικήσει

16.                Με ποια συλλογιστική πορεία αναπτύσσεται η Τρίτη παράγραφος του κειμένου;

17.                Θεωρείτε ορθό το συλλογισμό της προτελευταίας παραγράφου του κειμένου και γιατί;

18.                Σ΄ένα τέτοιο σύγχρονο περιβάλλον ποιος πιστεύετε ότι είναι ο μορφωτικός και ηθικός ρόλος του εκπαιδευτικού; Μεταβείτε στην ιστοσελίδα http://pappanna.wordpress.com/ και επισημάνετε  τις απόψεις της-βασικές της ιδέες για το αίτημα υψηλής πνευματικότητας και προσωπικής αυτομόρφωσης του εκπαιδευτικού

19.                Μεταβείτε στην ιστοσελίδα http://www.skai.gr/news/opinions/article/196657/na-sundesoume-tin-anotati-ekpaideusi-me-tin-agora-ergasias/ και σημειώστε τους λόγους που το σύγχρονο εκπαιδευτικ΄πο σύστημα δεν μπορεί να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα της αγοράς.

20.                Πώς αντιμετωπίζετε το αίτημα του Γιώργου Ματαλλιωτάκηνα γίνουν βήματα προς την αποτελεσματικότερη και αποδοτικότερη σύνδεση της ανώτατης εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας και τις επιχειρηματικές δραστηριότητες;

21.                Με ποιους τρόπους επιτυγχάνεται η συνοχή της 5^ης παραγράφου;

22.                Δομή και τρόπος ανάπτυξης της 2^ης παραγράφου του παραπάνω κειμένου.