ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Β΄ΛΥΚΕΙΟΥ

ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΕΥΤΕΡΗ

Διερεύνηση μαθητή

·         στις κυριότερες στοχεύσεις της φιλοσοφικής δραστηριότητας \

·         στην αξία της οριοθέτησης/αποσαφήνισης του σημασιολογικού πεδίου γενικών όρων.

·         οι πεποιθήσεις είναι λογικά θεμελιωμένες;

·         Στη συνειδητοποίηση  ότι η φιλοσοφία: α) “τέμνει και τέμνεται” από την επιστήμη, τη θρησκεία και την τέχνη και β) έχει και πρακτικό χαρακτήρα

ΒΑΣΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ

1.Διασάφηση γενικών εννοιών: για να απαντηθούν κάποια φιλοσοφικά ερωτήματα, θα πρέπει να γίνουν κατανοητές αφηρημένες έννοιες: π.χ. εαυτός, πραγματικότητα, χρόνος, νόμος, ελευθερία, δικαιοσύνη, ομορφιά.

 Η αναφορά σε τέτοιες έννοιες γίνεται με λέξεις.

Αυτές οι λέξεις παίρνουν άλλη σημασία στην καθημερινή συζήτηση και άλλη στην επιστημονική έρευνα.

Η φιλοσοφική αναζήτηση προϋποθέτει συστηματική μελέτη των εννοιών, εντοπισμός και ανάδειξη των κοινών και σταθερών στοιχείων που χαρακτηρίζουν τις έννοιες

2. Αιτιολόγηση βασικών πεποιθήσεων: επειδή στη φιλοσοφία πρέπει να αμφισβητούμε ακόμα και αυτά που θεωρούμε αυτονόητα, πρέπει να επανεξετάσουμε ακόμα και αυτά τα οποία θεωρούμε δεδομένα και τα έχουμε μάθει από την οικογένεια, το σχολείο, τους φίλους μας. Η φιλοσοφία υπενθυμίζει ότι πολλές φορές οι αισθήσεις και η λογική μας μάς εξαπατούν

Συχνά οι αισθήσεις και η λογική μας σφάλλουν, έτσι ώστε τα προφανή να μην είναι σταθερά και αναλλοίωτα και να χρειάζεται κάποτε να αλλάξουν.

Το ίδιο αλλάζουν και οι αρχές που διέπουν τις επιστημονικές έρευνες.

Από τη σκοπιά του φιλοσόφου, αυτό σημαίνει πως κάθε άποψη ή πεποίθηση απαιτεί αιτιολόγηση, για να γνωρίζουμε τα όρια της λογικής μας ικανότητας

3.  Διαμόρφωση μιας συνολικής θεώρησης του κόσμου και της θέσης του ανθρώπου μέσα σ΄ αυτόν: η εμπειρία, η θρησκεία, οι επιστήμες, η τέχνη μας παρουσιάζουν διαφορετικές όψεις του κόσμου, που πολλές φορές μπορεί και να συγκρούονται μεταξύ τους. Η φιλοσοφία προσπαθεί να συμφιλιώσει αυτές τις διαφωνίες και να εξηγήσει πώς σχετίζονται μεταξύ τους αυτές οι διαφορετικές οπτικές, ώστε να αποκτήσουμε μια ενιαία εικόνα του κόσμου, που μας περιβάλλει.

Η φιλοσοφία λειτουργεί διαμεσολαβητικά ανάμεσα στις επί μέρους «εικόνες».

Μας επιτρέπει να τις συμφιλιώνουμε με βάση κοινά γνωρίσματα, να τις ιεραρχούμε ή να εξηγούμε την αμοιβαία τους σχέση, καθώς και την αιτιώδη τους σχέση, δηλαδή πώς η μία μπορεί να μας οδηγεί στην άλλη.

4.  Καθοδήγηση της πράξης και οργάνωση του τρόπου ζωής μας: Η φιλοσοφία δεν ασχολείται μόνο με θεωρητικές αναλύσεις, αλλά στοχεύει να διαμορφώσει αξίες και αρχές που θα οργανώσουν τη ζωή μας και θα καθοδηγήσουν τις πράξεις μας.

Πρακτικά ζητήματα: πώς πρέπει να ζούμε ως άτομα, πώς να συμπεριφερόμαστε μεταξύ μας, πώς να οργανώνουμε την κοινωνία μας και τους πολιτικούς μας θεσμούς; Με αυτή την έννοια, η φιλοσοφία για την αρχαιοελληνική σκέψη ήταν και τέχνη του βίου.

ΑΡΑ

Η φιλοσοφία μπορεί να μας βοηθήσει να απαντήσουμε σε σημαντικά προβλήματα και ερωτήματα

·         Προβλήματα που αφορούν τις πιο γενικές και θεμελιώδεις πλευρές του κόσμου και της ανθρώπινης κοινωνικής πράξης

·         Ερωτήματα σχετικά με την ανάλυση των εννοιών, ορισμών και προβλημάτων

·         Προβλήματα σχετικά με τη λογική οργάνωση προτάσεων

·         Ερωτήματα που αφορούν στην ικανότητά μας να συνθέτουμε απόψεις, θεωρίες και δεδομένα σε μια ενιαία κοσμοαντίληψη

·         Προβλήματα της ανθρώπινης επικοινωνίας και τςη εκφραστικής ικανότητας

·         Προβλήματα σχετικά με την πειθώ και την ικανότητά μας να διατυπώνουμε πειστικά επιχειρήματα και ισχυρισμούς

ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

1.Όταν η ύπαρξή μας ακολουθεί μια ρουτίνα χωρίς ποτέ να εξετάζονται τακίνητρα πάνω στα οποία βασίζεται, είναι σαν να οδηγούμε ένα αυτοκίνητοπου δεν έχει πάει ποτέ σέρβις και του οποίου μπορεί να εμπιστεύεται κανείςτα φρένα, το σύστημα οδήγησης, τη μηχανή, αφού μέχρι τώρα δεν παρουσίασανποτέ πρόβλημα, χωρίς όμως να παύει να είναι αυτή η εμπιστοσύνητου απόλυτα δικαιολoγημένη. Τα τακάκια των φρένων μπορεί να είναιελαττωματικά και να μη λειτουργήσουν ακριβώς τη στιγμή που τα χρειάζεσαιπερισσότερο. Κατ’ αναλογία, μπορεί οι αρχές στις οποίες στηρίζεται ηζωή του καθένα μας να μην παρουσιάζουν κανένα απολύτως πρόβλημα,μέχρι που θα παρουσιαστούν οι δυσκολίες της ζωής και οι αρχές αυτές θατεθούν υπό αμφισβήτηση.Αλλά, από την άλλη πλευρά, αν δεν αμφισβητείτε σοβαρά την ορθότητατων αντιλήψεων στις οποίες βασίζεται η ζωή σας, σίγουρα κάνετε τη ζωήσας φτωχότερη, επειδή ακριβώς δεν αξιοποιείτε τις διανοητικές σας δυνάμεις.Πολλοί άνθρωποι βρίσκουν ότι απαιτεί υπερβολικά μεγάλη προσπάθειαή ότι φέρνει μεγάλη αναστάτωση η ενασχόληση με τέτοια θεμελιώδηερωτήματα. Ίσως να είναι ευτυχισμένοι και βολεμένοι μέσα στις προκαταλήψειςτους. Άλλοι όμως νιώθουν μεγάλη επιθυμία να δώσουν απαντήσειςστα φιλοσοφικά ερωτήματα και κάτι τέτοιο αποτελεί πρόκληση γι’ αυτούς”.(N. Γουορμπάρτον, Φιλοσοφία. Τα βασικά ζητήματα, μτφρ. Β. Χατζοπούλου,εκδ. Περίπλους, Αθήνα 1999, σ. 199-201)

-γιατί αποτελεί πρόκληση για όλους μας η επιθυμία να δώσουμε απαντήσεις στα φιλοσοφικά ερωτήματα;

2. ο κριτικός ορθολογισμός εννοεί την κριτική της ιδεολογίας ως ένα είδος διαφωτισμού που στοχεύει στην εκλογίκευση της κοινωνικής ζωής του ανθρώπου με βάση τα αποτελέσματα και τις μεθόδους της κριτικής σκέψης. Η κριτική αυτή στρέφεται ενάντια στις κοσμο-αντιλήψεις που εγείρουν την αξίωση μιας καθολικής εξήγησης του κόσμου και του ανθρώπου και προσπαθεί να ξεσκεπάσει το μαρξισμό καθώς και πολλές άλλες φιλοσοφικές θεωρίες της παράδοσης, ακόμη και θρησκείες, ως ιδεολογίες. Ιδιαίτερα στρέφεται η κριτική αυτή της ιδεολογίας ενάντια σε κοινωνικές θεωρίες οι οποίες αξιώνουν να πραγματοποιήσουν την ιδανική κοινωνία ως κλειστό κοινωνικό σύστημα, όπως κάνει ο μαρξισμός. Ενάντια στο κλειστό αυτό κοινωνικό σύστημα ο Popperπροτείνει την ανοιχτή χωρίς ιδεολογία κοινωνία, η οποία διατυπώνει υποθέσεις εργασίας και διδάσκεται από τα λάθη της.

Νίκος Αυγελής, Εισαγωγή στη Φιλοσοφία, ΑΠΘ 1994, 48

ΟΙ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1.      Να αναφέρετε επιγραμματικά τους βασικούς στόχους της φιλοσοφικής δραστηριότητας ως καθαρά θεωρητικής αναζήτησης και να εξηγήσετε με ποιον τρόπο οι στόχοι αυτοί αποκτούν πρακτικό προσανατολισμό και γίνονται χρήσιμοι στον άνθρωπο στην καθημερινή του ζωή

2.      Για ποιο λόγο θεωρείται αναγκαία στην προσέγγιση των φιλοσοφικών προβλημάτων η διασάφηση των γενικών εννοιών;

3.      Γιατί οι φιλόσοφοι επιχειρούν να μας πείσουν να αιτιολογήσουμε ακόμη και τις βασικές μας πεποιθήσεις;

4.      Πώς αντιλαμβάνεστε το διαμεσολαβητικό ρόλο της φιλοσοφίας; Θεωρείτε εφικτό έναν τέτοιον ρόλο;