ΑΝΤΙΓΟΝΗ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Στ. 39-68

Θέματα

·         Στιχομυθία αδερφών για το κάλεσμα της Ισμήνης και ανακοίνωση της απόφασης της Αντιγόνης να θάψει τον Πολυνείκη παραβιάζοντας τη διαταγή του Κρέοντα

·         Η άρνηση της Ισμήνης να πάρει μέρος σ’ αυτή την ταφή και τα σχετικά επιχειρήματα δικαιολόγησης της απόφασής της και αποτροπής της Αντιγόν ης από το εγχείρημα

Αισθητική ερμηνεία

·         Ξεδίπλωμα του μύθου: η Αντιγόνη ανακοινώνει την απόφασή της και η Ισμήνη διατυπώνει τους λόγους άρνησής της και ενδεχόμενης αποτροπής και της Αντιγόνης

·         Δραματικό στοιχείο:

εσωτερική δράση: σε οξύτητα η αντίθεση των δύο αδερφών, καθώς η καθεμιά δηλώνει ότι θα ακολουθήσει διαφορετικό δρόμο

·         Τραγικό στοιχείο:  εμφανής πλέον η τραγική σύγκρουση των δύο αδερφών

·         Έλεος, φόβος, οργή: έλεος και φόβος για την Αντιγόνη και τις συνέπειες της απόφασής της. Δεν αγανακτούμε για την απόφαση της Ισμήνης, τη δικαιολογούμε(γυναίκα και αδύναμη για εκείνη την εποχή)

·         Η από της τραγωδίας ηδονή: ο ανταγωνιστικός διάλογος μεταξύ Αντιγόνης και Ισμήνης ελκύει το ενδιαφέρον του θεατή

·         Από σκηνική άποψη: διάλογος έντονος, ανάλογες χειρονομίες

·         Γνωμικά: στ. 68

·         Ηθογραφία προσώπων:

v  Ισμήνη: στο μικρό της μονόλογο προσπαθεί να δικαιολογήσει την άρνηση της συμμετοχής της στην ταφή του Πολυνείκη. Είναι ξένη σε γενναίες αποφάσεις και πράξεις, αναποφάσιστη και αδύναμου χαρακτήρα. Η Ισμήνη έχει την τυπική παθητική γυναικεία ψυχολογία. Είναι μια γυναίκα στα μέτρα του μέσου ατόμου έτοιμη για συμβιβασμό, υποταγή, υπακοή στις πιο οδυνηρές εντολές της ανώτερης εξουσίας και πρόθυμη να τηρήσει το βασιλικό διάταγμα, έστω και αν αυτό συγκρούεται με την ηθική υπερατομική συνείδηση και της υπαγορεύει να ανταποκριθεί στο ιερό καθήκον απέναντι στον άταφο αδελφό της. Ωστόσο , αν και δεν έχει τη δύναμη να αντισταθεί στο συμβιβασμό και στην υποταγή, μέσα στην αδύναμη ψυχή της ζει η συναίσθηση του ορθού. Στο στίχο 65 λέει ότι θα υπακούσει στους άρχοντες « ἐγώ μέν οὖν αἰτοῦσα τούς ὑπό χθονός ξύγγνοιαν ἴσχειν». Θα ζητήσει λοιπόν συγχώρεση από τους χθόνιους θεούς, που το χώρο τους υβριστικά προσβάλλει ο Κρέοντας, γιατί αναγκάζεται να αρνηθεί την υποχρέωσή της απέναντι σ’ αυτούς. Απ’ αυτό φαίνεται ξεκάθαρα πως αρνείται τη συνεργασία της με την Αντιγόνη όχι γιατί πιστεύει πως η αδελφή της δεν ενεργεί σωστά, αλλά γιατί η ίδια δεν έχει το ανάλογο σθένος και ίσως στο βάθος - παρόλο που προσπαθεί να αποτρέψει την Αντιγόνη από το έργο της ταφής γιατί φοβάται για την τύχη της - να την θαυμάζει για όσα αυτή προσωπικά δεν τολμά. Πραγματικά έχει τύψεις και το συναίσθημα κάποιας ενοχής για την άρνησή της, γιατί γνωρίζει πως ο νεκρός αδελφός της και οι θεοί του κάτω κόσμου δεν θα είναι ευχαριστημένοι απ’ αυτήν.

v  Αντιγόνη: πήρε αμέσως την απόφασή της να θάψει τον Πολυνείκη και να εκτελέσει το καθήκον της(στ. 46, 48). Είναι γενναιόφρων και αποφασιστική, σταθερή στις αρχές της και ατρόμητη. Δεν την ενδιαφέρει η τιμωρία, γιατί πάνω από όλα βάζει τον αδερφό της και το χρέος στους άγραφους νόμους.

·         Η Ισμήνη στο μικρό της μονόλογο προσπαθεί να δικαιολογήσει την άρνηση της συμμετοχής της στην ταφή. Τα πρώτα επιχειρήματα που αφορούν στις οικογενειακές συμφορές είναι συναισθηματικά. Θέλει να επηρεάσει την Αντιγόνη συναισθηματικά να αποφύγει την ευθεία αντίθεης με την εξιουσία, διότι θα έχουν άδοξο τέλος, όπως τα άλλα μέλη της οικογένειάς τους. Τα λογικά της επιχειρήματα αφορούν στο γεγονός ότι είναι γυναίκες, αδύναμες και πρέπει να υποτάσσονται στην εξουσία και να μην ξεπερνούν το μέτρο και τις δυνατότητές τους.

Τα επιχειρήματα.

v  στίχ. 49-52 : η μοίρα του Οιδίποδα.

v  στίχ. 53-54 : η μοίρα της Ιοκάστης.

v  στίχ. 55-57 : η μοίρα του Ετεοκλή και του Πολυνείκη.

v  στίχ. 58-60 : ο κίνδυνος που απειλεί τις δύο αδελφές.

v  στίχ. 61-62 : η γυναικεία φύση και ο ρόλος της.

v  στίχ. 63-64 : η υπακοή στους άρχοντες.

v  στίχ. 65-67 : η στάση της Ισμήνης απέναντι στους νεκρούς και στους άρχοντες.

v  στίχ. 67-68 : (Γνωμικό) η δικαιολόγηση της στάσης της Ισμήνης.

·         Ανάμεσα στις δύο αδελφές, ενώ αρχικά φαίνεται ότι επικρατούν αισθήματα αγάπης και τρυφερότητας, διαμορφώνεται κλίμα έντασης που οδηγεί σε σύγκρουση. Πράγματι, όπως είδαμε από την αρχή του έργου επικρατούν αισθήματα αγάπης και τρυφερότητας ανάμεσα στις δύο αδελφές. Αυτά τα φιλάδελφα συναισθήματα συνεχίζονται και στην ενότητα των στίχων 39-68. Οι προσφωνήσεις της Ισμήνης  «ὦ ταλαῖφρον» (39), «ὦ σχετλία» (47), «οἴμοι} φρόνησον, ὦ κασιγνήτη» (49)  πέρα από το ότι δηλώνουν το φόβο της Ισμήνης για την τύχη της αδελφής της δηλώνουν την τρυφερότητα και την αγάπη της προς την αδελφή της. Επίσης η όλη προσπάθεια της Ισμήνης να πείσει την Αντιγόνη να μη θάψει το νεκρό Πολυνείκη, γιατί θα έλθει σε αντίθεση με το κήρυγμα του Κρέοντα και θα έχει όλες τις συνέπειες, δηλώνει και τα φιλάδελφα αισθήματά της προς την Αντιγόνη. Όμως πέρα απ’ αυτή τη συναισθηματική σχέση των δύο αδελφών, οι δύο αδελφές δε θα συμφωνήσουν πάνω στο θέμα της ταφής του Πολυνείκη και μετά το διαχωρισμό των θέσεών τους, έρχεται η πρώτη σύγκρουση. Η Ισμήνη από τη μια απορρίπτει την πρόταση της Αντιγόνης για συνεργασία για τον ενταφιασμό του νεκρού Πολυνείκη, η Αντιγόνη απ’ την άλλη δηλώνει ότι θα επιτελέσει το χρέος της προς τον αδελφό της. Η επιλογή της καθεμιάς καθορίζεται από τις εξής αξίες.

·         Η Αντιγόνη από τη μια δεν ενεργεί κάτω από μια τυφλή παρόρμηση. Ξεκινάει από καλοθεμελιωμένες πεποιθήσεις και αρχές, από πεποιθήσεις που τις θεωρεί απόλυτα ορθές. Σύμφωνα με τις δικές της αντιλήψεις ο Κρέοντας δεν έχει κανένα δικαίωμα (βλ. στίχ. 48 :  «οὐδέν μέτεστι» ) να τη χωρίσει από τους δικούς της , να επεμβαίνει στις προσωπικές και οικογενειακές της υποθέσεις. Ο Κρέοντας και σαν άνθρωπος και σαν άρχοντας δεν έχει το δικαίωμα να κάνει τέτοιες παρεμβάσεις. Η  αντίληψη  της Αντιγόνης είναι ότι η «κρατική εξουσία δεν μπορεί να πνίγει τα προσωπικά συναισθήματα του ατόμου, να ανατρέπει και να καταργεί τις οικογενειακές σχέσεις, το οικογενειακό δίκαιο». Και η απαγόρευση της ταφής του αδελφού της Πολυνείκη αυτό το οικογενειακό δίκαιο παραβιάζει. Η Αντιγόνη πιστεύει ότι με την παράβαση της διαταγής και με την απόφασή της να θάψει τον αδελφό της εκτελεί ένα ιερό χρέος και ότι η θυσία της δεν πάει χαμένη, γιατί είναι δικαιολογημένη, αφού δε θα προδώσει τον αδελφό της (βλ. στίχ. 45-46) και έτσι δε θα παραβιάσει τις εντολές των θεών σχετικά με την ταφή των νεκρών.

·         Η Ισμήνη από την άλλη δεν αντιλαμβάνεται την αξία και την αναγκαιότητα της αυτοθυσίας για χάρη του αδελφού της, όπως τη βλέπει και την αντιλαμβάνεται η Αντιγόνη. Η Ισμήνη απορρίπτει την απόφαση της Αντιγόνης, γιατί έχει δικές της πεποιθήσεις και «πιστεύω». Πιστεύει ότι δεν πρέπει να κάνει κανείς πράγματα πέρα απ’ αυτά που ορίζει η γυναικεία φύση (στίχ. 61-62). Η γυναίκα είναι αδύνατη από τη φύση  και δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τους άνδρες. Πιστεύει ότι η αντίληψη « μέσα σε μια ανδροκρατούμενη κοινωνία η γυναίκα θεωρείται και είναι κατώτερη από τον άνδρα και αδύνατη» παρουσιάζεται σαν φυσικό δίκαιο. Και δεν μπορεί κανείς να πάει ενάντια στη φύση, να βγει από τα όρια που έχει χαράξει η φύση. Η Ισμήνη πιστεύει ότι πρέπει ο πολίτης να υπακούει στους νόμους του κράτους: στίχ. 44 : «ἀπόρρητον τῇ πόλει», στίχ. 47: « Κρέοντος  ἀντειρηκότος», στίχ. 59-60 : «εἰ νόμου βίᾳ ψῆφον τυράννων ἤ κράτη παρέξιμεν»

·         ««ἔπειτα δ'  οὕνεκ'  ἀρχόμεσθ'  ἐκ κρεισσόνων καί ταῦτ'  ἀκούειν κἄτι τῶνδ'   ἀλγίονα.» (στίχ. 63). Η Ισμήνη σε αντίθεση με την Αντιγόνη ήταν  δειλή από τη φύση της  και δεν τολμούσε να διανοηθεί την παράβαση του απαγορευτικού διατάγματος του βασιλιά Κρέοντα. Ήταν ευσεβής, φοβόταν τους θεϊκούς νόμους, όμως παρ’ όλα αυτά ούτε το αδελφικό φίλτρο ούτε η πίστη ούτε ο φόβος  «τοῦ πανουργεῖν ὅσια» ήταν δυνατό να την οδηγήσουν στην παράβαση του κηρύγματος του Κρέοντα. Η σκέψη της Ισμήνης  όταν βρέθηκε  μπροστά στο δίλημμα «να παραβεί το διάταγμα και να θάψει το νεκρό αδελφό της ή να υπακούσει στο διάταγμα και να αποφύγει τις ποινικές συνέπειες» ήταν η εξής:  Σκεφτόταν ότι, εφόσον βρισκόταν κάτω από την εξουσία του Κρέοντα στο πρόσωπο του οποίου έβλεπε τη σκληρή και απαραβίαστη πολιτική εξουσία , δεν μπορούσε αυτή, μια αδύνατη και ανίσχυρη γυναίκα σε σύγκριση με τη δύναμη του βασιλιά, να πειθαρχήσει και να δείξει επαναστατικές τάσεις (όπως έκανε η Αντιγόνη). Ήταν προσκολλημένη στις ιδέες της αλλά και αποφασισμένη ν’ ακούσει αδιαμαρτύρητα και άλλες αποφάσεις και άλλα διατάγματα περισσότερο φοβερά, εφόσον αυτά προέρχονταν από την ανώτατη εξουσία. Θεωρούσε τον εαυτό της υποχρεωμένο να τα ακούσει και να τα δεχθεί υπακούοντας σ’ αυτά.  Με βάση αυτές τις  σκέψεις η Ισμήνη φοβάται να εναντιωθεί στον Κρέοντα, φοβάται την τιμωρία και γι’ αυτό παραβλέπει το αδελφικό της καθήκον της.

·         Η Αντιγόνη νιώθει αγανάκτηση για το διάταγμα του Κρέοντα, που απειλεί αγαπημένα πρόσωπα. Η οργή της είναι έκδηλη και έρχεται σε αντίθεση με την τρυφερότητα που νιώθει για το άλλο συγγενικό της πρόσωπο που τώρα απειλείται, το δυστυχισμένο Πολυνείκη. Η ψυχική της αναστάτωση και τα ανάμεικτα συναισθήματα εκφράζονται με την ειρωνική αντιμετώπιση του Κρέοντα· τον ονομάζει απλά στρατηγόν, και με τη χρήση της λέξης φίλους, δηλαδή τα αγαπημένα πρόσωπα με τα οποία τη συνδέουν δεσμοί αίματος και κινδυνεύουν να πάθουν των εχθρών κακά, εννοεί το νεκρό Πολυνείκη. Φαίνεται ότι ανέλαβε ήδη πρωτοβουλία και δείχνει δυναμικότητα, τόλμη αλλά και αυστηρότητα. Ο απορηματικός λόγος με τον οποίο πρωτομπαίνει στο δράμα η Αντιγόνη, με ένα χείμαρρο από ερωτήματα, δείχνει την ψυχική της αναστάτωση και την αγωνιστική της ανησυχία. Ο χαρακτήρας της διαγράφεται και μέσω του ύφους.

·         Απέναντι στον οίστρο της Αντιγόνης η Ισμήνη παρουσιάζεται απροβλημάτιστη και δειλή. Η ψυχή της φαίνεται ψυχρή, απαθής, συναισθηματικά ουδέτερη. Συγκρατημένη, γεμάτη επιφυλάξεις, περιορίζεται να προσφωνήσει την αδερφή της με τρόπο τυπικό, Αντιγόνη, σε αντίθεση με τον εγκάρδιο και γεμάτο τρυφερότητα τρόπο με τον οποίο την πρωτοϋποδέχθηκε η Αντιγόνη. Ο τρόπος της προσφώνησης εναρμονίζεται με την ψυχική διάθεση που χαρακτηρίζει την προσωπικότητα της κάθε ηρωίδας.

·         Η Ισμήνη φαίνεται να μη νιώθει ούτε χαρά για τη φυγή των Αργείων ούτε λύπη για το θάνατο του αδερφού της. Αυτά τα δύο συναισθήματα είναι σαν να ισορροπούν και να αλληλοεξουδετερώνονται. Δε γνωρίζει τίποτα για το διάταγμα του Κρέοντα, δε φρόντισε να μάθει. Η άγνοια της έρχεται σε αντίθεση με τη γνώση της Αντιγόνης και δείχνει την ανευθυνότητα της. Δεν επιζητεί την πληροφόρηση· περιορίζεται απλά σε ό, τι φτάνει σ’ αυτή, όπως το δηλώνει απερίφραστα στην αρχή του λόγου της. Έτσι, η καλά πληροφορημένη και πυρετικά διεγερμένη Αντιγόνη βρήκε την αδερφή της, όπως το περίμενε άλλωστε, να έχει πλήρη άγνοια του κινδύνου στον οποίο βρίσκεται η οικογένεια. Ο λόγος της χρωματίζεται από μια ανεπαίσθητη ειρωνεία για την ανευθυνότητα της Ισμήνης. Γι’ αυτό την κάλεσε έξω από τις αύλειες πύλες, για να την ενημερώσει για ένα ζήτημα που προφανώς τις αφορά και δεν πρέπει να μείνουν με σταυρωμένα τα χέρια. Η αντιθετική στάση των χαρακτήρων είναι η τεχνική που χρησιμοποιεί ο ποιητής. Μια τρυφερή, ανήσυχη και δυναμική Αντιγόνη, απέναντι σε μια ψυχρή, παθητική και αδιάφορη Ισμήνη.

·         Οι θεατές νιώθουν συμπάθεια για τις δυο δυστυχισμένες κόρες του Οιδίποδα. Η περιέργεια τους εξάπτεται από το συνωμοτικό τρόπο της συνάντησης. Ο υπαινικτικός λόγος της Αντιγόνης φορτίζει συναισθηματικά τις ψυχές τους, ενώ η αναφορά στο κήρυγμα προκαλεί ανάμεικτα συναισθήματα, περιέργειας και αγωνίας, για την αντίδραση των δυο αδερφών. Με το διάταγμα του Κρέοντα μπαίνει σε κίνηση ο τροχός της μοίρας, καθώς εκτινάσσονται δυνάμεις που δίνουν ώθηση στην εξέλιξη του δράματος. Η σύγκρουσή τους έδειξε τον αντίθετο χαρακτήρα τους. Ο ποιητής καθιστά εντυπωσιακή την παρουσία της Αντιγόνης υψώνοντας το ηρωικό ανάστημά της. Η προσωπικότητά της κυριαρχεί από την αρχή στη σκηνή, χωρίς να παύει να μας συγκινεί και η Ισμήνη με την ανθρωπιά της, το μειλίχιο ήθος της και την προσγειωμένη συμπεριφορά της. Ο ποιητής καταφεύγει στη σύγκρουση των δύο αδελφών για να κινήσει την ιδέα του : Η Αντιγόνη ως ηρωικό πρόσωπο θα σταθεί πάνω από τα μέτρα του κοινού ανθρώπου που είναι η Ισμήνη. Η αντίθεση των χαρακτήρων των δύο αδελφών εκφράζει τη σύγκρουση δύο δυνάμεων της ζωής που προβάλλουν ως; αναγκαιότητες. Η μία ανάγκη είναι να υπηρετηθεί ο νόμος, η άλλη να υπηρετηθεί μια ηθική άγραφη επιταγή κι ένα χρέος. Την πρώτη υπηρετεί ο φόβος του πολίτη, τη δεύτερη ο ηρωισμός του ανθρώπου. Η μία κερδίζει το θαυμασμό μας και η άλλη τη συμπάθειά μας Ο όλος αντιθετικός χαρακτήρας του προλόγου κατατείνει εις το να εξάρει τη σημαντικότητα του προβλήματος που ανακύπτει με την απόφαση της Αντιγόνης. Ο ποιητής πέτυχε τον τελικό του σκοπό : Να υψώσει τον ήρωά του, ώστε μόνος του να επιλέξει τη μοίρα του.

·         Οι ερωτήσεις

1.      Πώς αντιδρά η Ισµήνη στην πρόταση της Αντιγόνης να θάψουν τον Πολυνείκη παραβαίνοντας τη διαταγή του Κρέοντα;

2.      Με ποια επιχειρήµατα προσπαθεί η Ισµήνη να αποτρέψει την Αντιγόνη από την εκτέλεση του έργου που έχει σχεδιάσει;

3.      Η Ισµήνη αντιµετωπίζει µε φόβο και ταραχή την αποφασιστικότητα της αδελφής της να θάψει τον Πολυνείκη. Να επισηµάνετε και να εξηγήσετε τις αντιδράσεις της µε συγκεκριµένα χωρία του κειµένου.

4.      Έχοντας υπόψη σας τη θέση και τον κοινωνικό ρόλο της γυναίκας εκείνη την εποχή, ποια πιστεύετε πως θα ήταν για τους πολίτες της Θήβας η αναµενόµενη στάση της Αντιγόνης και της Ισµήνης απέναντι στις διαταγές του Κρέοντα; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

5.      Η Αντιγόνη υποστηρίζει ότι, αν δε θάψει τον αδελφό της, θα καταστραφεί (46). Να εξηγήσετε τι εννοεί µ’  αυτά της τα λόγια

6.      Να συγκρίνετε τη στάση που διαµορφώνουν οι δυο αδελφές απέναντι στις διαταγές του Κρέοντα και τη συµπεριφορά τους απέναντι στο νεκρό και άταφο αδελφό τους. Ποια, κατά τη γνώµη σας, είναι σωστή; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.

7.      Ανάµεσα στις δυο αδελφές, ενώ αρχικά φαίνεται ότι επικρατούν αισθήµατα αγάπης και τρυφερότητας, διαµορφώνεται κλίµα έντασης που οδηγεί σε σύγκρουση. Να επισηµάνετε ποιες αξίες καθορίζουν τις επιλογές τους.

8.       Πώς σκιαγραφείται η θέση της γυναίκας στην κοινωνία της Θήβας, αν συµπεράνει κανείς από τη στάση που κρατά η Ισµήνη απέναντι στις διαταγές του Κρέοντα; Να αντλήσετε στοιχεία από το κείµενο για να τεκµηριώσετε την απάντησή σας.

9.      Να συµπληρώσετε τις πλάγιες πτώσεις στα παρακάτω ουσιαστικά: ὁ νεκρός, ἡ ὄψις, ὁ βίος ,  ἡ ἡµέρα, ἡ ψῆφος, ὁ τύραννος

10.  α) φρόνησον, ὦ κασιγνήτη (49) β) νῦν δí αὖ (...) σκόπει (58) Να µετατρέψετε τις προστακτικές διαδοχικά σε οριστική, υποτακτική και ευκτική του ίδιου χρόνου.

11.  Να συµπληρώσετε τα άλλα γένη των επιθέτων στην ίδια πτώση και αριθµό:  ἀπεχθής, κοινόν, σχετλία, περισσά, ἀπόρρητον

12.  εἰ ξυµπονήσεις καὶ ξυνεργάσῃ σκόπει (41) ......................................εἰ νόµου βίᾳ ψῆφον τυράννων ἢ κράτη παρέξιµεν (59-60): Να αναγνωρίσετε τις προτάσεις και να κάνετε λεπτοµερή συντακτική ανάλυση. 2. οὐ γὰρ δὴ προδοῦσí ἁλώσοµαι (46) ὦ σχετλία, Κρέοντος ἀντειρηκότος νοεῖς; (θάπτειν ἀδελφόν) (47) ἐγὼ µὲν οὖν αἰτοῦσα τοὺς ὑπὸ χθονός ξύγγνοιαν ἴσχειν ................................... τοῖς ἐν τέλει βεβῶσι πείσοµαι (65-67): Να χαρακτηρίσετε τις µετοχές και να δικαιολογήσετε την πτώση τους.

13.   .....................................................πατὴρ ..................................................ἀπώλετο πρὸς αὐτοφώρων ἀµπλακηµάτων διπλᾶς ὄψεις ἀράξας αὐτὸς αὐτουργῷ χερί (49-52): Να χαρακτηρίσετε τους ονοµατικούς οµοιόπτωτους προσδιορισµούς και να γράψετε τις λέξεις τις οποίες προσδιορίζουν.

14.  ταλαίφρων: Να σχηµατίσετε τις σύνθετες λέξεις όπως στο παράδειγµα και να γράψετε τη σηµασία τους. τάλας + φρήν = ταλαίφρων ἀ + φρήν = .................. ἔχω + φρήν = .................. παρά + φρήν = ..................

15.  Να σχηµατίσετε τα σύνθετα ρήµατα και να γράψετε ένα παράγωγο ουσιαστικό στη νέα ελληνική για καθένα από αυτά: ἐπί + νοῶ = ........................................... κατά + νοῶ = ........................................... παρά + νοῶ = ........................................... σύν + πονῶ = ........................................... πρό + πονῶ = ........................................... κατά + πονῶ = ...........................................

·         Η μετάφραση

ΙΣΜΗΝΗ Τι παραπάνω δύστυχη, αν όντως έχουν έτσι, λύνοντας είτε δένοντας, θα ήταν να προσθέσω; ΑΝΤΙΓΟΝΗ Σκέψου αν θα συνεργαστείς και θα με βοηθήσεις. ΙΣΜΗΝΗ Σε ποια πράξη παράτολμη; Πού πάει το μυαλό σου; ΑΝΤΙΓΟΝΗ Αν θα σηκώσεις το νεκρό μαζί μ' αυτό το χέρι. ΙΣΜΗΝΗ Μα να τον θάψεις σκέφτηκες τον αποκηρυγμένο; ΑΝΤΙΓΟΝΗ Τον αδερφό μου βέβαια μαζί και το δικό σου, άμα εσύ δεν το δεχτείς· και δε θα τον προδώσω. ΙΣΜΗΝΗ Ω δύστυχη! Ο Κρέοντας το έχει απαγορεύσει! ΑΝΤΙΓΟΝΗ Να εμποδίσει χρέος μου δικαίωμα δεν έχει. ΙΣΜΗΝΗ Αλίμονο! Σκέψου, αδελφή, πόσο πια μισημένος
και ντροπιασμένος χάθηκε ο δόλιος μας πατέρας, που ρήμαξε τα μάτια του με το δικό του χέρι, σαν έφερε μόνος στο φως τα μαύρα κρίματά του. Ύστερα η γυναίκα του και μάνα του, πια ένα, με την πολύπλεχτη θηλειά ρημάζει τη ζωή της. Τρίτωσαν τα αδέλφια μας τα δυο, που σε μια μέρα τα μαύρα αλληλοσφάχτηκαν, κι ο ένας απ' το χέρι του άλλου βρήκε θάνατο πικρό, καταραμένο. Και τώρα εμείς, που μείναμε έρμες και μόνες, σκέψου πόσο φρικτότερα κι οι δυο θ' αφανιστούμε, αν ίσως παράνομα αψηφήσουμε τη δύναμη τυράννου. Βάλε καλά μές στο μυαλό πως είμαστε γυναίκες και πόλεμο ν' ανοίξουμε με άνδρες δεν μπορούμε. Κι έπειτα, αφού μας κυβερνούν πιο δυνατοί στ' αλήθεια, κι αυτά πρέπει ν' ακούσουμε και πιο σκληρά ακόμα. Γι' αυτό κι εγώ γυρεύοντας απ' τους νεκρούς συγγνώμη, που αναγκάζομαι σ' αυτό παρά τη θέλησή μου, θα υποταχτώ στους άρχοντες· είναι καθάρια τρέλα να θέλεις ό,τι ξεπερνάει τη δύναμη που έχεις.